Azərbaycan miLLİ еlmlər akadеmiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu

GERMANİSTİKA MƏSƏLƏLƏRİ 
__________________________________________________________ 
 
__________________________________________________________________________________ 
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh.284 
 
 
 
Birinci cümlədə  fressen sadə, neytral və  ədəbi üslub çaları ilə, ikinci 
cümlədə isə kobud, vulqar ifadə tərzi ilə diqqəti cəlb edir. Bu da üslubi sino-
nimlərin eyni məfhumun, vəziyyətin, hal və  hərəkətin müxtəlif üslubi 
boyalarının və çalarlarının ifadəsinə xidmət etdiyini söyləməkdən ötrü sadə bir 
dəlildir.  
Göründüyü kimi, kontekstin varlığı sinonimlər üçün xüsusi əhəmiyyət 
kəsb edir. Çünki təcrid edilmiş  şəkildə fel nə  qədər güclü üslubi emosional 
çalara malik olursa olsun kontekstdən kənarda bu çalarlıq leksik vahidi üslubi 
cəhətdən yetərincə müəyyən edə bilmir. Sinonimlərin tətbiqində və tədrisində 
baçlıca çətinlik onların seçilməsi ilə bağlıdır,desək yanılmarıq. Çünki bu prob-
lem sinonimlərin tədrisi prosesində daha tez-tez qarşıya çıxır. Bununla əlaqə-
dar qeyd edə bilərik ki, üslubiyyatın tədqiqat obyektləri arasında düzgün söz 
seçimi əhəmiyyətli problemlərdən biridir. Görkəmli dilçilərin düzgün söz seçi-
minə xüsusi diqqət yetirmələri və onu mühüm məsələ kimi şərh etmələrinin 
səbəbi də bununla izah olunur.  
L.Reiners yazır:“Diqqət, lazımi söz və ifadələr seçilmədən yaxşı üslub-
dan bəhs etmək olmaz. Üslub o zaman gözəldir ki, ümumi yox, xüsusi sözlər 
yerli-yerində işlənmiş olsun” (6, 70). 
V.Zanders yazır:“Tausend Wörter, aber nur ein Richtiges! Der treffende 
Ausdruck ”. Müəllif hədəfi vurmaq üçün sözlərin yerli-yerində, tam dəqiqliklə 
seçilməsinin tələb olunduğunu nəzərə çarpdırır.Çünki tələb olunan söz istifadə 
olunarsa, əlavə izahata ehtiyac qalmır, dil qənaətinə nail olunur (7,142). 
Bəs biz əcnəbilər sinonimləri düzgün seçə bilirikmi?  Və yaxud 
sinonimlərin düzgün istifadəsi üçün nə tələb olunur? 
Dil vahidlərinin hər hansı məqsədə müvafiq lazımi məqamda daha əlve-
rişli seçim etməkdən ötrü dildə məna və funksiyalarına görə bir-birinə yaxın 
olan sözlərin (sinonim sözlər) arasındakı fərqləri, incə məna çalarlarını, üslub 
boyalarını, eləcə  də bir-birini əvəzetmə qayda və prinsiplərini bilmək zəruri-
dir. Bundan ötrü isə xarici dilə mükəmməl yiyələnmək, dil hissiyatına malik 
olmaq tələb olunur. 
Sinonimlərin mühüm üslubi funksiyalarını – 1)dilə ifadəlilik imkanı ve-
rir; 2)təkrarı aradan qaldırır, üslubi səlislik yaradır; 3)fikri daha dəqiq, daha tə-
sirli edir; 4)ən incə məna çalarlarının ifadəsinə xidmət edir;5)fikri ehtiyatlı ifa-
də etməyə imkan verir; 6)nitqdə satira və yumor yaratmağa kömək edir; 7)fik-
rin variasiyasına imkan yaradır; 8)maddi varlığı və orada mövcud olan hadisə-
ləri daha aydın və gözəl təsvir etməyə şərait yaradır; 9)dildə kontrast ifadə tə-

---

GERMANİSTİKA MƏSƏLƏLƏRİ 
__________________________________________________________ 
 
__________________________________________________________________________________ 
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh.285 
 
 
 
sirinə xidmət göstərir – nəzərə alsaq, onların tədrisinin vacibliyi göz önünə gə-
lir. Ona görə  də sinonimlərin müasir metodik və didaktik prinsiplər əsasında 
tədrisinə xüsusi diqqət yetirmək tələb olunur.Çünki nəinki əcnəbilərin,hətta dil 
daşıyıcılarının özləri də  bəzən sinonimlərin istifadəsində  səhvə yol verirlər. 
Elə bu səbəbdən alman dilini öyrənənlər üçün sinonimlərin tətbiqi çətin prob-
lemlərdən biri olduğundan zəngin dil bacarıq və vərdişlərinin əldə edilməsi zə-
rurətini yaradır. Biz əcnəbilər sinonimlərdən istifadə edərkən olduqca ehtiyatlı 
olmalıyıq, çünki yalnış seçimlə  nəinki səhvə, hətta kobudluğa və  təhqirə yol 
vermiş olarıq.  
ƏDƏBIYYAT 
1.
 
Abdullayev B. T. Sinonimlər. Bakı, 1978.  
2.
 
Babayev A. Dilçiliyə giriş. Bakı, 1992. 
3.
 
Həsənov H. Nitq mədəniyyəti və üslubiyyatın əsasları. Bakı, 1996. 
4.
 
Dornseif F.Der deutsche Wortschatz nach Sachgruppen. Berlin,1966. 
5.
 
Duden,Band 8.Die sinn– und sachverwandte Wörter.Mannheim,2001. 
6.
 
Reiners L. Stilfibel. München, 1996. 
7.
 
Sanders W. Gutes Deutsch – bessers Deutsch. Stuttgart, 1996. 
8.
 
Schippan T.Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache.Tübingen, 
1992. 
9.
 
Ullman S. Grundzüge der Semantik. Berlin, 1967. 
10.
 
Iskos A., Lenkowa A. Deutsche Lexikologie. Leningrad, 1970. 
11.
 
Wolski W.Die Synonymie im allgemeinen einsprachigen Wörterbuch. 
Tübingen, 1988. 
12.
 
Галкина – Федорук Е.М. Современный русский язык. МГУ,1954. 
13.
 
Палевская  М.  Ф.  Проблема  синонимического  ряда,  его  границ  и 
возможности выделения доминанты. Москва, 1967. 
14.
 
 Покровский М.М.Избранные работы по языкознанию. Москва, 1959. 
15.
 
Рахманов И. В. Синонимы немецкого языка. Москва, 1971. 
Ulduz АSLАNOVА, Nurşаrаf BАBАEVА 
STILISTIÇESKАƏ ХАRАKTERISTIKА  
QLАQOLĞNIХ SINONIMOV 
REZÖME 
 V  stаtğe reçğ idet o vidах sinonimiçeskiх qlаqolov, ob iх stilistiçeskiх 
funküiəх v əzıke i o trudnostəх, proəvləöhiхsə v obuçenii. 
  Ulduz ASLANOVA,  Nurşаrаf  BABAYEVA 
 
 

---

GERMANİSTİKA MƏSƏLƏLƏRİ 
__________________________________________________________ 
 
__________________________________________________________________________________ 
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh.286 
 
 
 
 
STYLISTIC CHARACTERIZATION 
OF THE SINONYM VERBS 
SUMMARY 
In article is described the kind of synonym verbs, their stylistic functions 
in the language and considerable difficultis at the lesson.  
 

---