Azərbaycan miLLİ eləMLƏr akademtyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
Şəhərin mərkəziııdəki Came məscidində ətrafmdakı qəbiristanlıqda dəfn olunmasma, atasınm və özünıın titullarma, xatirəsinə hazırlanan qəbirüstü abidənin gözəlliyinə əsasən demək olar ki, mərhum Kərbəlayi Məhəmmədrəfı yaşadığı dövriin (XVIII əsrin I yarısı) sayılıb seçilən adam larından olmuşdur. 98. Kitabə mərhumə Həvva xanımın xatirəsinə hazırlanmşdır. Orta əsrlər zamanı şəriətdə hicab məsələsinə görə qadınların adı epiqraflk abidələrdə o qədər də geniş əks olunmurdu. Müsəlman epiqrafıkası abidələri iizərində qadm larm adınm həkk olunması onların kübar mənşəyi ilə əlaqədaı* olmuşdur. Bu səbəb və qəbirüstü xatirə abidəsinin nəfıs şəkildə hazırlanması mərhumə Həvva xanımm dövrünün hörmətli şəxsiyyətləriııdən və kiıbar ailəyə mənsub olduğunu göstərir. 100. M ərhum Əlirzanm adına əlavə olunmuş «baba» sözünə əsasən ehtimal etmək olar ki, o XVIII yüzilliyin I yarısmda O rdubad şəhərində fəaliyyət göstərən sufi xanəgahmın (ehtimal ki, Pir Eyvaz xanogahmm) üzvü olmuşdur. 101. Nəsirəddjuı Tusi nəsliııdən olan İzz Şərəf xanıma aid olan bu məzar kitabəsi keçən yüzilliyin 60-cı illərində O rdubad şəhəı* Came məscidinin ətrafında abadlıq işləri aparılarkən torpağın altından aşkar edilmişdir. Tapıldıqdan sonra kitabə Naxçıvan Dövlət Tarix muzeyinə təhvil verilmiş və orada mühafızə edilir. Came məscidi ətrafında keçirilən fəxri dofıılər hesabına yaranmış qəbiristanlıqda dəfn olunması mərhumə Izz Şərəf xanımın və ya atası, görkəmli alim Nəsirəddin Tusi nəslindən olan Mirzə İnayətin dövrünün sayılıb-seçilən adam larm dan olduğunu göstərir. Kitabə həmçinin, Nəsiroddin Tusi nəslinin qədim zam anlardan O rdubad şəhərində yaşamasıııı sübuta yetirir. 128 Kitabə bu cəhətdon Ordubad şəhər Came məscidinin şərqdən giriş qapısınm baş tərəfmdə qoyulan və I Şah Abbasın O rdubad şəhəı* əhalisinin xəzinəyə veriləcək bir sıra vergilərdən azad olunması haqqm da fərmanmm mətnindən sonra ikinci epiqrafık sənəd kimi çox qiymətlidir. 104. Kitabədə ata və oğulun adma əlavə edilən titullar göstərir ki, ata Məkkə şəhərində' müsəlmanların əsas ziyarətgahı olan Kəbəni, oğul isə şiələrin III imamı Hüseynin Kərbala şəhərindəki qəbrini ziyarət etmişdir. 107. Mərhumə Fatimənin xatirəsinə həsr olunmuş kitabənin həkk edildiyi başdaşı «Pir Eyvaz» qəbiristanlığmda qeydə ahnmışdır. Qəbiristanhq dağıdılarkən məhv olmuşdur. Kitabə 1979-cu ildə qeydə ahnmış, fotosu, estampı və ölçüsü götürülmüş, mətnindən namizədlik dissertasiyasının yazılmasında istifadə olunmuşdur (60, s. 67-68). 108. M ərhumun adma əlavə edilən «dabbaq» titulu göstərir ki, o, sağlığmda dəri aşılannması sənəti ilə məşğul olurmuş. Tədqiqatçılarm fıkrincə hələ tunc dövründə müstəqil sənət sahəsinə çevrilən dabbaqlıq bəsit xalq üsullarından başlayaraq peşəkar dabbaqlığa qədər miixtəlif inkişaf mərhələləri keçmişdir. D abbaqlar dərini təbii maddələrlə aşılayır, boyayır və müxtəlif materiallar hazrlamaq üçün yararlı hala salırdılar. Bu sənət sahəsi mürəkkəb texniki proseslərlə bağlı idi və ixtisaslı usta əməyi tələb edirdi. İş prosesində ustaların kamilhyi getdikcə artır və onlar bu sənətin sirlərinə yiyələnirdilər. 109. Kitabə Ordubad rayon tarix-diyarşünaslıq muzeyində mühafızə olunur və bədii daşyonma səııətinin 129 gözəl nümunəsi kimi diqqəti cəlb edir. Muzeyə şəhərin hansı qəbiristanlığından gətirilməsi məlıım deyildir. 111. Mərhuməniıı atasmın adına əlavə edilmiş «Əndəmici» nisbəsi göstərir ki, o, əslən O rdubad şəhərinin şinialmda yerləşən Əndəmic kəndindəndir. Keçmişdə bu kəndin sakinləri öz mərhumlarını «Malik tbrahim» qəbiristanlığında dəfn edirdilər. 116. M ərhumun atası Səfi bəyin adına əlavə edilən «Əklisi» nisbəsi onun əslən O rdubad şəhərinin şinıal-qərb tərəfmdə yerləşən və qədim tarixə malik olan orta əsr Əylis şəhərindən olmasma işarədir. Kitabədə qeyd olunan «Ölüm kasasını hər kəs içəcəkdir!» misrası diqqəti cəlb edir. Azərbaycanm epiqrafik abidələrində arabir rast gəlinən bıı misra VIII-IX əsıiərdə yaşamış saray şairi Əbül-Ətahiyənin şeirindən götürülmüşdür. Əbül Ətahiyənin bu şeiri Bağdaddan Reyə, sonralar, Səlcuqilər dövründə Kiçik Asiyaya keçmiş, oradan isə şimal-şərq və şimal-qərbə yayılmışdır. Məhz buna görə də ölümün labidlüyüniı təlqin edən bu misra Yaxın Şərq və Kiçik Asiyanın epiqrafik abidələrində rast gəlinir (60, s. 140-141). Başdaşı üzərində yazılan epitafiyada bu misradaıı istifadə olunması Naxçıvanlı ustaların- xəttat və həkkaklarm Şərq poeziyasına bələd olduqlarından xəbər verir. Həmçinin, bu kitabə orta əsrlər zamanı Naxçıvanm Yaxın Şərq ölkələri ilə ədəbi-mədəni əlaqələrinin olmasım sübut edir. 120. Kitabədə mərhum Seyyid Hüseyn əl-Hüseyni haqqm da qeyd edilən «Seyyidlərin və nəciblərin pənahı» sözləri sübut edir ki, o, Ordubad şəhərinin tanmmış şəxsiyyətlərindən ohnuşdur. Seyidlərə həsr olunmuş biı* neçə məzar kitabəsində (JVç? 52, 76, 77, 120) mərhumlar «I-Iüseyni» kimi təqdim olunmuşlar. Şiələrin III imamı 130 Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|