Azərbaycan miLLİ eləMLƏr akademtyasi naxçivan böLMƏSİ

H .S.)  vəsisini  haqq  [sayanlar]  cənnəti  sevirlər.  Ustacl 
Əbdiilqaffar Şəkivinin işidir.  1295»
  (60,  s.  29).
1295 lı.i. =05.01.-25.12.1878-ci il.
0 
s
168.  «Malik  Ibrahim»  qəbiristanlığı.  Yaşılımtıl  rəngli 
daşdan  lıazırlanmış  başdaşı  tipli  xatirə  abidəsi  (59x38x6  sm) 
üzərində  ərəb  dilində  həkk  edilmiş  kitabə.  Aşağı  hissəsi 
tamamilə  ovulub  məhv  olmuş  kitabəııin  qalan  hissəsinin 
mətni  belədir:
«Quran  X X IX -57.  Bu  tiirbə  xatunlarclan  gənc,  giinahları 
bağışlanmış Xatun xanımındır.
  ...//».
XIX əsr
169.  Yenə  orada.  Sarımtıl  rəngli  mərmərdon  hazırlanmış 
və  yuxarıdan  çatma  tağla  tamamlanan  başdaşı  (51x25x5 
sm)  iizərində  ııəsx  xətti  ilə,  ərəb  dilində  həkk  edilmiş  kitabə. 
Mətni  belədir:
«Bu  qəbir  İsmayıl  bəyin  oğlu,  mər/ıum,  günahları 
bağışlanmış  Əhməd bəyindir-A llah  omm  qəbrini nurlandırsın. 
1313-cü ildə vəfat etdi».
1313 lı.i. =24.06.1895-11.06.1896-cı il.
Kitabəni  ilk  dəfə M.Nemot todqiq  etmişdir (49,  s.  115).
170. 
Yenə 
orada. 
Qırmızımtıl 
rəngli 
mərmərdon 
hazırlanmış  və  yuxarıdan  çatma  tağla  tam am lanan  başdaşı 
(40x33x6  sm)  iizərində  ərəb  dilində,  nosx  xətti  ilə  həkk 
edilmiş kitabə.  Mətni  belədiı*:
«Quran  LV-26,  27.  Mərhum,  bağışlanımş  Kərbəlayi. 
Məhəmməd Əli.  1313».
Kitahənin tarixi əvvəlki kitabənitı tarixinə miivafiqdir.
Kitaboni ilk dəfə M.Nemət  tədqiq etmişdir (49,  s.  115).
171.  Came  məscidi.  Məscidin  qadmlara  aid,  qərb 
salonundan  kişi  salonuna  açılan  qapınm  baş  tərəfındo,  goc 
üzərində qara rənglə çəkilmiş zanbaq  çiçəyi  tosviri  içorisində
111

---

rəngh yazılmış  kitabə.  Mətni bebdir:
«Mərhəmətli  və  bcığışlayan  Allahın  adı  iləl  Rəhmlilərin 
rəhmlisi,  əzəmətli  Allahdan  başqa  ııə  qüdrət  var,  nə  qüvvə! 
Mərhum  Ağa  Mirzəbaba  Ordubadinin  oğlu,  tacir  və 
inşaatçıların  seçilmişi  Hacı  Məhəmmədqulu  ağa  bu  mübarək 
məkanı  təmir  və  bərpa  etdirdi  və  bütün  Cameni  ağartdırdı. 
1319-cu il»
  (60,  s.  33-34).
1319 h. i.=20.04.1901-10.04.1902-ci ii
172.  Yenə  orada.  Məscidin  kişilərə  aid  salonunda, 
melırab  olan  hissədə  düzəldilmiş  və  yuxarıdan  günbəzlə 
tamamlanan  hissədo,  divarda  gəc  üzərində  qara  rənglə 
yazılmış  dini  xarakterli  kitabə.  Kitabəniıı  sonunda  bu  və 
ətrafdakı  digər  dini  məzmunlu  kitabələri  yazan  xəttatın  adı 
yazılmışdır:
«Katib 
mərhum 
müctəhid  Ağaəlinin 
oğlu 
əl-Hcıc 
Mə/ıəmmədtəqidir.  1319»
  (60,  s.  34).
1319 lı.i, =20.04.1901-10.04.1902-ci il.
173.  Yenə  orada.  Məscidin  qadınlara  məxsus  salonunun 
cənub  tərəfındə,  mehrabm  sağ  tərəfmdə,  kişi  salonuna 
açılan  qapımn  baş  tərəfmdə  qara  rənglə  gəc  üzərində 
yazılmış kitabə.  Mətni  belədir:
«Kərbəlayi Zeynəlabidin nəqqaş Abdullahzadə»
 (60,  s.  35).
Əvvəlki kitabə ih eyni vaxtda yazılmışdır.
174.Yenə  orada.  Məscidin  kişi  salonunda,  mehrab  olan 
hissədə  gəc  üzərində  qara  rənglə  yazılmış  kitabə.  Rənglə 
çəkilmiş  çərçivə  içərisində  yeıiəşdirilmiş  kitabənin  mətni 
belədir:
«Möcüzələr  zahir  edən  Əlini  çağır!  Bəlalar  baş  verəndə 
taparsan onu, fəryachna çcıtar\»
Əvvəlki kitabə ilə eyrn vaxtda yazıltnışdır.
175. 
O rdubad  rayon  Tarix-diyarşünaslıq  muzeyi.  Şüşə
112

---

üzərində  ərəb  dilində  rənglə  yazılrçıış  kitabə.  Kitabənin 
mətni  iki  dəfə  təkrarlanan  «Ya  Hüseyn!»  sözlərindən  və
• 
•
Qurani-Kərimin  112-ci  surəsinin  («əl-Ixlas»  surəsınin) 
mətnindən  ibarətdir:
«[Ya  Peyğəmbər! Allahın zalı  və sifətləri haqqında səndən 
soruşan  miişriklərəj  de  ki:  [Mənim  Rəbbim  olan]  O  Allah 
birdir  [ IIeç.  bir  şərild  yoxdur];  Allah  [heç  kəsə,  heç  nəyə] 
möhtac deyildir! [ Hamı  Ona möhtacdır;  O əzəli və əbədidir!].
O,  ııə doğmuş,  nə də doğulmuşdur! [Allah özünə heç bir övlad 
götiirməmişdir!].  Onun  heç  bir  tayı-bərabəri,  bənzəri yoxdur!
(Qurani-Kərim, CXII). 
Ya  Əli!  Ya  Əli!»
  (60, s.  38).
XIX əsr.
%
176. 
Mədrəsə  kompleksi.  Kompleksə  giriş  qapısının  baş 
tərəfmdə,  kaşı  üzərində  yazılmış  kitabələrdən  təxminən  2 
metr  yuxarıda,  qapımn  başmdakı  çatma  tağlı  hissədə,  gəc 
üzərində rənglə,  ərəb dilində yazılmış kitabə.  Mətni  belədir: 
« 0   [əbəclidir!].  Hacı  Mirzə  Liitfulla  hicri  1334-ci  ildə 
mədrəsə binasını təmir etdirib yeniləşdirdi».
1334 h.i. =09.11.1915-28.10.1916-cı il.
| 
,
113

---

ŞƏ R H LƏ R
1. 
Epitafiya 
Ön 
Asiyada 
sııfizmin 
banilərindən, 
Nişapurda  və  Miyanədə  xaııəgahlar  yaradaraq  ətrafma 
müridlər  toplayan  və  onlar  vasitəsi  ilə  öz  ideyalarını  yayan 
Şeyx  Əbu  Səid  Əbiıl-Xeyr  Xorasaninin  yeddi  arxa 
övladlarından  olan  eyni  adlı  şeyxin-Şeyx  Əbu  Səidin 
xatirəsinə  hazırlanmışdıı*.  Şeyx  Əbu  Səid  XIV  yüzillikdə 
O rdubad  şəhərində  özünün  xanəgahmı  yaradaraq  ətrafma 
müridlər  toplamış  və  onların  vasitəsi  ilə  ulu  babasmın 
ideyalarım  yaymışdır.  Şeyx  Əbu  Səidin  xanəgahı  hazırda 
«Malik  İbrahim»  qəbiristanlığmm  mərkəzində  yerləşən 
binanın  yerində olmuşdur.  Şeyx  xanəgahda müridlərinə dərs 
vermiş,  ardıcıllarını  yetirmişdiı*.  O  şəhər  əhalisi,  xüsusi  ilə 
sənətkarlar  arsında  böyük  nüfuza  rnalik  olmuş,  xarici 
hücumlar,  o  cümlədən  monqollarm  yüryşləri  zamanı 
başlanmış  xalq  hərəkatınm  təşkilatçısı  və  rəhbəri  olmuşdur. 
1357-ci  ildə  vəfat  etmiş,  Ordubad  şəhərindəki  «Malik 
İbrahim»  qəbiristanlığmda  dəfn  olunmuşdur.  Dəfndən 
sonra  sağlığmda  qazandığı  nüfuza  görə  qəbri  müridləri  və 
əhali tərəfındən  ziyarətgalıa  çevrilmişdir.
Kitabədən  göründüyü  kimi  onun  qəbrinin  üstündə  tiırbə 
də  inşa  edilmişdir.  Ancaq  sonralar  baxımsızlıq  üzündən 
türbə  dağılmış,  başdaşı  isə  ortadan  smmışdır.  Hazırda  el 
arasm da  «Şeyxin  qəbri»  adı  ilə  tanman  bu  qəbrə  yerli  əhali 
çox  hörmətlə  yanaşır,  ziyarət  edir.  «Malik  İbrahim» 
qəbiristanlığınm  mərkəzində  yerləşən  pir-ziyarətgah  məhz 
bu qəbrin  xatirinə yaranmışdır.
2.  Mərhumə  xamm  Əta  Mülkin  atası  Rüknəddinin 
daşıdığı  «böyük  sədr»  və  «amid  əl-Mülk»  titulları  göstorir 
ki,  o,  Azərbaycanm  orta  əsrlər  dövlət  aparatında  yüksək 
mövqc  və  mənsəb  sahibi  olmuşdur.  Orta  əsr  tarixçiləri 
tərəfındən 
«yüksək 
vəzifə»  kimi  qiymətləndirilən  və 
qaynaqlarda  sədr,  sədr  əl-əzəm,  sədr  əl-müəzzəm,  sədr  əl-
114

---