Azərbaycan miLLİ eləMLƏr akademtyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
tacirlər bu titulu daşımışdır (42, s. 260). Buna əsasən deyə bilərik ki, Xacə Əlixan dövrünün tanınmış şəxsiyyətlərindən olmuşdur. 27. M ərhum Yusifın adınm əvvəlində qeyd edilən «ustad» titulu göstərir ki, o zəmanəsinin tanmmış şəxsiyyətlərindən olmuşdur. Elmi və dini ədəbiyyatda, XI- XIX əsrlərə aid epiqrafık abidələrdə tez-tez rast gəlinən bu titulla orta əsrlər zamanı yüksək ixtisaslı görkəmli sənətkarlara, sənətkar təşkilatlarınm başçılarına, dövlət xadimlərinə, məşhur adam lara ınüraciət edilirdi. 28. Daşıdığı «Mövlana» titulu mərhumun yaşadığı dövrdə tutduğu yiiksək mövqeyindən, ehtimal ki, şəhərdə fəaliyyət göstərən sufi təriqətlərinə mənsub xanəgahlardan birinə mənsub olmasından xəbər verir. 29. Kitabə XVII əsrdə yaşamış bir nəfəı* «Mövlana» titulu daşıyan şəxsiyyətin admı bizə çatdırır. Mətnin əvvolində qeyd olunan «Mövlana Əbu Turab» sözləri isə şiolərin I imamı Həzrəti Əliyə aiddir. «Əbu Turab» («Torpaq atası») Həzrəti Əlinin ləqəblərindən biri olmıışdur. 35. Kitabədə tarix 188-ci il kimi qeyd olunmuşdur.Ancaq kitabənin paleoqrafik xüsusiyyətləri və bir sıra tarixi faktlar onun hicri 188-ci ildə(miladi 804-cü ildə) yazılmasmı söyləməyə imkan vermir. Çünki həmin vaxt kitabənin yazıldığı nəsx xətti yaradılmamışdı və epiqrafık abidələr kufı xəttilə həkk edilirdi. Müsəlman epiqrafıkası abidələrindən məlumdur ki, kitabələr həkk edilərkən bəzən minliyi ifadə edən rəqəmlər, yaxud da sıfın ifadə edən nöqtələr qeyd olunmurdu. Biz də bunu əsas götürərək tarixi 1088-ci il kimi oxumuşuq. 121 I Kitabədə adı qeyd olunan və məscidi bərpa etdirən Məhəmmədhadinin atası Əbdülhüseyn Ordubadi I Şah Abbasm baş vəziri, etimad əd- Dövlə Hatəm bəy Ordubadinin qardaşı Haeı Ədhəm bəyin oğludur. Əbdülhüseyn Ordubadi Səfəvi hökmdarı I Şah Səfinin dövründə (1629-1642-ci illər) sarayın baş münşisi-sarayda fəaliyyət göstərən katiblərin rəhbəri olmuşdur. Görüniır , belə bir yüksək. vəzifəli və imkanlı şəxsin oğlu olaıı Məhəmmədhadi də atası kimi maddi cəhətdən imkanlı adam olmuşdur ki, 1677-ci ildə Mingis məscidini bərpa etdirmişdir. XVII əsrin II yarısında bərpa etdirilən məscidin inşa tarixi daha əvvəlki dövrlərə aiddiı*. 37. Kitabə hansı isə naşı bir həkkakm əməyinin məsuludur və bədii cəhətdən diqqəti o qədər də cəlb etmir. Muzeyə «Qoç» qəbiristanlığmdan gətirildiyi ehtimal olunur. 40. Kitabədə mərhum və atası «Hacı» titulu ilə təqdim olunmuşdur. O ıta əsrlər zamanı Həcc ziyarətinə gedib qayıtmaq böyük xərc tələb etdiyindən, bu onların yaşadığı dövrün imkanlı adam larm dan olduğunu göstərir. 45. Kitabədə qeyd olunan «Həccül-Hərəmeynin seçilmişi» sözləri epiqrafık abidlərdə çox nadir hallarda təsadüf ediləıı ifadələrdəndir. «Həı*əmeyn» ifadəsinə Naxçıvan M R epiqrafık abidələri içərisində yalnız bir dəfə- Culfa rayonundakı Əlincəçay xanəgahma daxil olan türbənin giriş qapısımn baş tərəfındəki kitabədə adı çəkilən Uluq Qutluq lala bəyin adma əlavə olunmuş epitetlər sırasmda rast gəlinmişdiı*. «Həccül Hərəmeyinin seçilmişi» dedikdə müsəlmanların ən mııqəddəs ziyarətgahlarmı- Məkkə şəhərindəki Kəbəni və Mədinə şəhərindəki Məhəmməd peyğəmbərin (ə.s.) qəbrini ziyarət edən adamlar nəzərdə tutulur. Əsasən iri hərflərlə yazılmış kitabənin sətirlərarası boşluqlarında kiçik hərflərlə kitabələr 122 yazılmışdır. Çox aşmdıqları üçiın həmin kitabəbrin tam oxunması mümkün olmamışdır. Xatirəsinə qoyulan məzarüstü abidənin yaşılımtıl rəngli daşdan hazırlanmasma əsasən mərhumıın sufı təriqəti mənsubu olmasını ehtimal etmək olar. 48. Ordubad rayon Tarix-diyarşiınaslıq muzeyində niımayiş etdirilən kitabə buraya «Pir Eyvaz» qəbiristanlığmdan gətirilmişdir. 53. «Təbib» titulu daşıması göstərir ki.mərhum Məhəmmədzahir həkim imiş. Naxçıvan bölgəsinin epiqraflk abidələri içərisində yeganə olaraq bu kitabədə «təbib» tituluna rast gəlinmişdir. • 55. Ağanəqinin xatirəsinə hazırlanmış kitabə vaxtilə şəhərin cənub-qərb tərəfmdə yerləşən və el arasm da «Pir Eyvaz» qəbiristanhğı adı ilə tanman məzarlıqda qeydə alınmışdır. 1980-ci ildə həmin qəbiristanhq dağıdılmış, yerində avtovağzal inşa edilmişdir. Həmin vaxt bu və orada olan kitabələrin əksəriyyəti itib yox olmuşdur. Kitabə 1979- cu ildə qeydə almmışdır. Kitabənin tarixi başqa abidələrdən fərqli olaraq mətndən yuxarıda, başdaşmm sol kiıncündə yazılmışdır. Bu ci'ır hala müsəlman epiqrafıkası abidələrində az-az təsadüf olunur. 57. Kitabədə ana oğulun adı ilə təqdim olunmuşdur. Epiqrafık abidələrdə mərhumun və ya mərhumənin oğulun adı ilə təqdim olunması halına Naxçıvan ərazisində yeganə olaraq Ordubad şəhərində, bıı kitabədə rast gəlinnıişdir. G örünür bu şəriətdə hicab məsələsindən və yaxud oğulun- Hacı İbrahimin dövrünün tanınmış şəxsiyyətlərindən olması səbəbindən irəli gəlmişdir. 123 Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|