Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

Passiv üsullar

İnteraktiv metodlar

Aktiv metodlar



Passiv üsul şagirdlərlə müəllim arasında qarşılıqlı əlaqə formasıdır, bu dərsdə müəllim dərsin əsas akt və idarəçisidir. Şagirdlər isə passiv dinləyici kimi çıxış edir, müəllimin göstərişlərinə tabe olur. Passiv dərslərdə müəllimlə şagirdlər arasında ünsiyyət sorğular, öz-özünü öyrənmə, testlər, testlər, testlər və s. vasitəsilə həyata keçirilir. Müasir pedaqoji texnologiyaların nöqteyi-nəzərindən və şagirdlərin təlim materialının assimilyasiyasının səmərəliliyindən, passiv üsuldan Ən yararsız hesab edilir, lakin buna baxmayaraq, onun da müəyyən üstünlükləri var. Bu, müəllim tərəfindən dərs üçün nisbətən asan hazırlıq və dərsin məhdud vaxt çərçivəsində nisbətən böyük miqdarda pedaqoji material təqdim etmək imkanıdır. Mühazirə ən çox passiv öyrənmə metodudur. Bu tip dərs universitetlərdə geniş yayılıb. Böyüklərin, tam formalaşmış insanların mütaliəsi, mövzunu dərindən öyrənmək üçün aydın məqsədləri var.
İnteraktiv üsul İnteraktiv ("İnter" qarşılıqlı, "akt" qarşılıqlı əlaqə, kiminləsə danışıq, dialoq rejimində olmaq deməkdir. Başqa sözlə desək, interaktiv metodlardan fərqli olaraq, şagirdlərin yalnız müəllimlə deyil, həm də bir-biri ilə daha geniş qarşılıqlı əlaqəsinə və tədris prosesində şagird fəaliyyətinin dominantlığına diqqət yetirilir.


Aktiv metod şagird-müəllim qarşılıqlı əlaqəsinin bir növüdür. Dərs zamanı müəllim və şagirdlər bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar. Şagirdlər passiv dinləyici deyil, dərsin fəal iştirakçılarıdır. Əgər passiv dərsdə dərsin əsas aktoru və meneceri müəllim olubsa, onda burada müəllim və şagirdlər bərabər ayaqda olurlar. Əgər passiv üsul qarşılıqlı əlaqənin avtoritar üslubunu ehtiva edirsə, sonra fəal təlim metodları demokratik üsluba presuppose edir. Bir çox insanlar fəal və qarşılıqlı metodlara bərabər olsalar da, ümumi cəhətlərinə baxmayaraq, onların arasında fərqlər var. İnteraktiv metodlar aktiv metodların ən müasir forması kimi nəzərdən keçirilə bilər.
Aktiv öyrənmə metodları o təlim metodlarıdır ki, bu metodlarda şagirdin fəaliyyəti təbiətdə səmərəli, yaradıcı və kəşfiyyat xarakterli olur. Aktiv öyrənmə metodlarına didaktik oyunlar, konkret situasiyaların analizi, problemlərin həlli, alqoritmlərin öyrənilməsi, beyin fırtınası, anlayışlarla kontekstdən kənar əməliyyatlar və s. aiddir.
N.Emelyanov bu aktiv öyrəmə metodlarından sosial-psixoloji təlim sistemində istifadə etmişdir. Eyni zamanda, bu, aktiv olan metodlar deyil, aktiv olan öyrənmədir.
Fəal təlim metodlarının tətbiqi ilə şagirdin rolu dəyişir – o, təhsil prosesinin fəal iştirakçısına çevirdiyi itaətkar "yaddaş qurğusundan". Bu yeni vəzifə və onun anadangəlmə xarakteristikası müasir uğurlu insanın bütün zəruri bacarıq və keyfiyyətlərinə malik, əslində aktiv şəxsiyyət formalaşdırmağa imkan yaradır.
Aktiv öyrənmə təhsil və tərbiyə prosesinin belə bir təşkilatı və aparılmasıdır. Bu, geniş, üstünlük verilən mürəkkəb, həm pedaqoji (didaktik) və təşkilati və idarəedici vasitələrdən istifadə yolu ilə şagirdlərin təlim-tərbiyə və koqnitiv fəaliyyətinin bütün fəallaşmasına yönəlib. Tədrisin aktivləşməsi həm təlim-tərbiyənin forma və metodlarının təkmilləşdirilməsi, həm də bütövlükdə təhsil prosesinin təşkilinin və idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi yolu ilə baş verə bilər.
Fəal təlim metodlarından istifadə etməklə tədris prosesinin təşkil olunması bir sıra prinsiplərə, o cümlədən fərdiləşdirmə, çeviklik və əməkdaşlıq və digər prinsiplərinə əsaslanır.