Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistratura məRKƏZİ»
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
63
Azərbaycada elmi - tədqiqat sferasının maliyyələşdirilməsi Illər 2009
2010 2011
2012 2013
2014 Cəmi
xərclər.mln.manat 15,9
27,5 88,9
92,1 109,8
122,0 UDM-də payı %-lə 0,2 0.2
0,2 0,2
0,2 0,2
Büdcə xərclərində payı %-lə 1,2 1,3
0,8 0,8
0,7 0,6
Mənbə:Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2014 cədvəl. Cədvəl
göstəriciləri təsdiq edir ki, ölkə elmi - tədqiqat sferasının maliyyələşdirilməsində problem mövcuddur, ancaq məsələ büdcə ayırmalarının artırılması hesabına həll edilə bilməz.Xarici təcrübəlrin araşdırılmasından bəlli oldu ki, elmi - tədqiqat sferasının maliyyələşdirilməsində həlledici rolu özəl sektor oynayır və maliyyələşdirmədə bu sektorun payı 70%-dən yüksək ölur.Bu baxımdan olkə elmi - tədqiqat sferasının maliyyələşdirilməsinin strukturuna diqqət yetirmək gərəklidir və aşağıdakı cədvəlin göstəriciləri qeyd edilən məsələ barədə lazımi təsəvvürlər yaradır. Cədvəl. 2. Elmi - tədqiqat sferasının maliyyələşdirilməsi mənbələri Illər 2000
2005 2009
2010 2011
2013 Budcə
vəsaiti.mln.manat 10,8
21,3 66,1
81,8 98,5
82,9 Budcədən kənar fondlar 0,7
0,4 0,7
1,8 0,8
0,7 Təşkilatların öz vəsaiti 2,9
1,4 8,7
6,1 6,9
5,6 Sifarişçinin vəsaiti 1,5 3,7
13,3 2,1
3,5 31,5
mənbə:Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2014 cədvəl.8.55 Cədvəl göstəriciləri vəziyyəti aşkarlamaq baxımından lazımi əsaslar yaradır və aydın olur ki,maliyyələşdirmənin bu strukturunda elmi - tədqiqat işlərinin
64
bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkili çox məhdud əhatə dairəsinə malikdir, ancaq eyni zamanda qeyd olunmalıdır ki, maliyyələşdirmədə dövlət büdcəsinin payının yüksəkliyi birbaşa elmi - tədqiqat işlərinin proqram - məqsədlı təşkilinin aşağı həddini bildirmir.Çunki budcə ayırmalarının mühüm qismini prinsipcə elmi - tədqiqat işlərinin proqram - məqsədlı təşkili metodu əsasında xərcləmək olar.Ancaq bəllidir ki, ölkə büdcəsindən elmə ayırmaların mütləq əksəriyyəti məhz inzibati- təşkilati matod əsasında xərclənir və hələlik yeni yaranan Elmin İnkişafı Fondunun payı xırda bir məbləğlə - ildə 7mln.manata qədər məbləğlə məhdudlaşır. Beləliklə, əslindəelmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkil hələlik çox geniş tətbiq edilmədiyi aşkar sezilir, ancaq bu cəhət elmi-tədqiqat işlərinin maliyyələşdirilməsinin sektorlar üzrə bölgüsündə daha dəqiq nəzərə çarpır.Buna görə də elmi - tədqiqat işlərinin maliyyələşdirilməsinin sektorlar üzrə bölgüsünü nəzərdən keçirək. Qeyd edək ki,hətta bu göstəricilər belə elmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkili barədə tam müfəssəl məlumat vermir və son illərdə maliyyələşdirmədə ali təhsil sektorunun payının yüksəlməsi heç dəelmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkilinin genişlənməsinin təsdiqi deyil. Çunki, elmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkilini təkcə ayrı- ayrı layihələrin maliyyələşdirilməsi kimi qavramaq yanlışlıqdır.Elmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkili daha çox birbaşa innovasiya proseslərinə yönələn, yaxud ölkənin ictimai-siyasi, mənəvi-mədəni maraqları baxımından çöx zəruri olan problemlərin araşdırılmasını nəzərdə tutan layihələrin reallaşdırılmasını nəzərdə tutur.Lakin nəinki dölət sektoru və ya ali təhsil sektorunda, hətta özəl sektoda reallaşan elmi- tədqiqat işlərinin səmərəliliyi barədə ümumiləşdirilmiş məlumatları əvvəlki paraqrafda əks etdirmişik və bu məlumatlardan sezildi ki, elmi - tədqiqat işlərinin konkret nəticələrə - ardıcıl olaraq, konkret məqsədlərə ünvanlanması səviyyəsi kifayət qədər aşağıdır.Bütün bunlarla birgə elmi - tədqiqat işlərinin maliyyələşdirilməsinin sektorlar üzrə bölgüsü də bu
65
cəhəti - elmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkilinin geniş yayılmadığını bir daha təsdiqləyir. Cədvəl.3. Elmi - tədqiqat işlərinin sektorlar üzrə maliyyələşdirilmədi. Illər
2010 2011
2012 2013
2014 Dövlət
sektoru.mln.manat 20,0
63,8 67,6
79,5 104,3
Sahibkarlıq sektoru 5,7
19,5 18,0
19,5 12,8
Ali təhsil müəssisələri 1,8 5,6
6,5 10,8
4,9
Mənbə:Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2014 cədvəl.8.56 Azərbaycanda elmi - tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram - məqsədlı təşkilinin gücləndirilməsi baxımından çox mühüm bir addım atılıb və. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin“Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun yaradılması haqqında” 2009-cu il 21 oktyabr tarixli 526 nömrəli Sərəncamına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu (bundan sonra - Fond) yaradılıb. Fond dövlət sifarişi əsasında fundamental, tətbiqi və axtarış-innovasiya xarakterli sahələr üzrə elmi tədqiqatları və digər elmi tədbirləri qrant şəklində məqsədli maliyyələşdirməklə, elmin inkişafına xidmət edən qeyri-kommersiya qurumu olan hüquqi şəxskimi təsis edilib.Beləliklə, ən müsbət xarici təcrübələrdən istufadə edilib və ən vacib məsələnin həlli - elmi - tədqiqat işlərinin məqsədli qrantlar formasında maliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulub. Fondun yaradılmasından cəmi 5 ilə yaxın müddət keçməsinə baxmayaraq artıq elmi - tədqiqat işlərinin proqram - məqsədli təşkili baxımından real fəaliyyət həyata keçirilib.Ölkənin iqtisadiyyatının innovasiya inkişafının sürətlənməsinə yönələn bu fəaliyyəti aşağıdakı cədvəlin göstəriciləri də təsdiq edir. Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|