Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistratura məRKƏZİ»

55 

 

Azərbaycan  Respublikasında    innovasiya  inkişaf  konsepsiyasının  hazırlanması  və 

onun  həyata  keçirilməsi  rəqabət  qabiliyyətli  iqtisadi  inkişafa  nail  olunmasında 

əhəmiyyətli rol oynaya bilər.  

Bildiyimiz kimi, hazırda dünya ölkələri arasında gedən rəqabət döyüşündə bilik  və 

innovasiyalar üstünlük verən ölkələr qalib gəlirlər. Bilik və innovasiyalara əsaslanan 

iqtisadiyyatın  formalaşmasında  isə  innovasiya  infrastrukturu  önəmli    yer  tutur. Bu 

baxımdan  Azərbaycan  Respublikasında  innovasiya    infrastrukturunun  inkişafı 

konsepsiyasının  hazırlanması  və  həyata  keçirilməsi    biliklərə  əsaslanan  

iqtisadiyyatın 

formalaşmasında, 

iqtisadiyyatın 

rəqabətədavamlılığının 

yüksəldilməsində,  regionda  liderlik  statusunun  qorunmasında    əhəmiyyətli  rol 

oynaya  bilər.  Xüsusilə  son  illərdə  Azərbaycanda  gedən  dinamik  inkişaf  prosesi 

bunun  reallaşması  üçün  münbit  şərait  yaratmışdır.  Bu,  prosesin    davamlılığının 

təmin  edilməsi  və  dünya  iqtisadi  sisteminə  inteqrasiyasına,    elmtutumlu  sənaye 

sahələrinin  inkişafı  mövcud  resursların  səmərəli  istifadəsinəimkan  yaradır.  Bunun 

reallaşması üçün ilk növbədə mövcud elmi potensialın  özünü təsdiq etməsinə imkan 

verən  infrastruktur  formalaşmalıdır.  Azərbaycan  iqtisadiyyatında  dinamik  inkişaf 

prosesinin  getməsinə  baxmayaraq  bu  prosesdə  innovasiyaların  rolu  zəifdir.  Dünya  

ölkələrində   texnoloji  innovasiyalara  çəkilən  xərclərə  diqqət  yetirsək  2009-cu  

ildə      büdcədən    texnoloji    innovasiyalara  ayrılan    vəsaitlərin    həcmi    öz    əksini  

tapmışdır. Göründüyü  kimi   texnoloji  innovasiyalara  ayrılan  vəsaitlərin  həcminə  

görə (0,8   mln. doll.)   müqayisə  olunan   ölkələr  arasında  Azərbaycan  sonuncu  

yeri    tutur.  Estoniya    və    Latviya    da    bu    vəsaitlərin    həcminə    görə    ölkəmizi  

qabaqlayır.  

Ümumilikdə götürdükdə Azərbaycanda sənayenin qeyri-neft sektorunda innovasiya 

fəallığı hələ ki aşağıdır və bu innovasiya fəallığı ilə dünya bazarına çıxaraq nailiyyət 

əldə etmək qeyri mümkündür. Bunun üçün də elm və innovasiya  

---

56 

 

fəaliyyətinə  xərclərin  artırılması  labüddür.  Əslində  emal  sənayesi  mədənçıxarma 

sənayesindən  fərqli  olaraq  innovasiyalara  daha  çox  meyllidir.  Çünki  bu  sənaye 

sahələrində əsasən əhali tərəfindən istehlak olunan məhsullar istehsal edilir.  

Cədvəl    1-dən    göründüyü    kimi    bütün    sənaye    üzrə  əhəmiyyətli  dəyişikliklərə 

məruz qalmış və ya yeni tətbiq olmuşinnovasiya  məhsulunun  həcmi  əvvəlki  illə  

müqayisədə  82,8%   artaraq   2011-ci  ildə   6842  min  manata, 89,4%  azalaraq  

2012-ci  ildə  730,9  min  manata, 500%  artaraq  2013-cü  ildə  4384 min  manata, 

202%    artaraq    13163    min    manata    çatmışdır.Göründüyü    kimi  2012-ci    ildə  

innovasiya    məhsulunun    həcminin    azalmasına    baxmayaraq    sonrakı    illərdə  

yüksək    artım    müşahidə    olunmuşdur.Təkmilləşdirilmiş    məhsulun    həcmi    isə  

bütün  sənaye  üzrə  əvvəlki  illə müqayisədə  329,4%  artaraq  2011-ci ildə  1715  

min  manata,   96%  azalaraq    2012-ci  ildə    68,8   min  manata, 2850%  artaraq  

2013-cü    ildə    2029    min    manata,  609,8%    artaraq    2014-ci    ildə      14403    min  

manata  çatmışdır.   

Təkmilləşdirilmiş    məhsul    üzrə    innovasiya    xərclərinin    həcmi    də    2012-ci    ildə  

azalmışdır, lakin  sonrakı  illərdə  artımla  müşahidə  edilmişdir. 

Cədvəl  1.  Yenilik səviyyəsinə və iqtisadi fəaliyyət növlərinə görə  innovasiya məhsulunun 

həcmi,  

---

57 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 (min manat) 

Əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz 

qalmış və ya yeni tətbiq olmuş məhsul  

Təkmilləşdirilmiş məhsul 

2010 

2011 

201

2 

201

3 

2014 

201

0 

2011 

201

2 

2013 

2014 

Sənaye - cəmi 

826.

3 

6 842 

730

.9 

4,3

84 

13,16

3 

399

.4 

1 

715 

68.

8 

2,02

9 

14,40

3 

Mədənçıxarm

a sənayesi 

208.

5 

4 566 

- 

- 

2,073 

- 

- 

- 

- 

10 

430 

Emal sənayesi 

617.

8 

2 276 

730

.9 

4,3

84 

11,09

0 

399

.4 

1 

715 

68.

8 

2,02

9 

3,973 

kimya 

sənayesi 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

311.

4 

1 969 

*kiçik müəssisələr istisna olmaqla 

Mənbə: www.stat.gov.az 

 

Cədvəl  2-dən  göründüyü  kimi sənayedə  texnoloji  innovasiyalara  çəkilən  

xərclərin  miqdarı   2011  və  2012-ci  illərdə  azalsa  da, sonrakı  illərdə  artmışdır.  

Belə  ki, 2011-ci ildə  2010-cu illə  müqayisədə  texnoloji  innovasiyalara  çəkilən  

xərclərin  miqdarı    6,2    dəfə    azalmışdır, sonrakı    ildə    xərclərin    həcmi    daha    1,7  

dəfə  azalmışdır.  2013-cü   ildə  texnoloji  xərclərin  miqdarı  76,2% artaraq  8139  

min  manata,  2014-cü  ildə  isə  əvvəlki  illə  müqayisədə  288,1%  artaraq   31589  

min    manata    çatmışdır.    Məhsul  və    proses      innovasiyalarına    çəkilən    xərclərin  

miqdarı 2010-cu  illə  müqayisədə  2012-ci  ildə  müvafiq  olaraq  14,6  dəfə  və  6,7  

dəfəazalmışdır. Lakin  sonrakı  illərdə  xərclərin  həcmi  artmışdır.  

Cədvəl  2.  İnnovasiyaların tiplərinə görə sənayedə texnoloji innovasiyalara çəkilən xərclər,  min manat 

  

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

Bütün sənaye 

49 620 

8 020 

4 618 

8 139 

31 589 

məhsul innovasiyaları 

34 114 

7 245 

2 328 

7 952 

30 904 

proses innovasiyaları 

15 507 

775.4 

2 290 

187.3 

684.6 

Mədənçıxarma sənayesi 

97.6 

592.3 

397.5 

4.8 

692.9 

məhsul innovasiyaları 

97.6 

592.3 

387.8 

4.8 

692.9 

proses innovasiyaları 

- 

- 

9.7 

- 

- 

Emal sənayesi 

49 493 

7 428 

4 102 

8 128 

29 319 

---