33
tanınmasının formalaşdırılması və daha sonra onun qorunub
saxlanılması üçün külli miqdarda pul və vaxt sərf olunur.
Praktik üstünlüklər hansılardır?
Əmtəə nişanının mühafi zəsi əmtəə nişanının sahibinə
əmtəə və ya xidmətləri identifi kasiya etmək üçün xüsusi
nişandan istifadə etmək və başqalarının ixtiyarına vermək
(misal üçün lisenziya vermək yolu) kimi müstəsna hüquq verir.
Əmtəə nişanının sahibi öz məhsulunun qarışıq düşmə ehtimalı
olduğundan digər şəxslərə eyni və oxşar əçtəə və ya xidmətlərə
eyni və ya oxşar nişanların verilməsini qadağan edə bilər.
Əmtəə nişanı nədir?
Hüquqi dildə desək, sahibkarın əmtəələrini və ya
xidmətlərini digər sahibkarın əmtəələrindən və ya xidmətlərindən
fərqləndirən və qrafi k təsvir edilən nişan və ya nişanların hər
hansı bir uzlaşması əmtəə nişanı sayılır. Əmtəə nişanları çox
geniş və müxtəlif ola bilər.
Əmtəə nişanlarının formaları
Əmtəə nişanları söz (məs. “Kral”), şəxsi ad (məs. “Jalə”),
hərf (məs. “Ya” (Я) ), rəqəm (məs. “33”), təsviri elementlər,
məhsulların və ya onların qablaşdırmalarının formasında
qeydiyyata alına bilər, həmçinin, rənglərin kombinasiyası və
ya belə işarələrin (məs. “7 gözəl”) istənilən kombinasiyası
mühafi zə oluna bilər.
Əmtəə nişanlarının növləri
Ayrı-ayrı şirkətlərin bir əmtəə və ya xidmətinə fərdi əmtəə
nişanı şamil edilir.
Şirkətin (və ya onun əmtəə və ya xidmətlərinin) hüquqi
aidiyyatının digər təşkilatda olduğunu göstərən kollektiv əmtəə
nişanları (məs. Əczaçılar Assosiasiyası).
34
Heç bir müdafi ənin olmaması
İctimai mülkiyyətə
mənsub
olan işarələr
inhisarlaşdırıla bilməz; misal üçün, əlifbanın və ya rəqəmlərin
bir simvoldan ibarət hərfl əri kimi işarələr onlar kütlə tərəfi ndən
əmtəə nişanları, hər hansı bir mənanı kəsb edən ixtisarlar və
təsviri loqotiplər (məs. “4x4”, “AGS”) kimi fərqlənmək üçün
xüsusi üstünlük əldə etməmişdirlər.
Milli
və beynəlxalq orden və medallardan yalnız
bu orden və medallardan identifi kasiya məqsədi
ilə istifadə
edən hökumət orqanı ilə bilavasitə bağlılığı olan müəssisələr
tərəfi ndən əmtəə nişanları kimi istifadə edə bilər.
Bir qayda olaraq, ayrı-ayrı rənglər müdafi ə oluna bilməz.
İstisnalar tələb olunan məhsul və ya xidmətlər üçün əmtəə
nişanı kimi qəbul edilmiş rənglərdir
Əmtəə nişanlarının xüsusi növləri
Tanınmış əmtəə nişanları: Təsviri əlamətlər kütlə tərəfi ndən
müəyyən şirkətin (məsələn, “AZEL”) məhsul və ya xidmətləri ümumilikdə
əmtəə nişanı kimi qəbul edildiyi zaman qoruna bilər.
İctimai mülkiyyət: Əmtəə nişanları illərlə bazarda mövcud olması
səbəbindən öz adını mühafi zə olunmayan (hamının adi qaydada istifadə
etdiyi) ümumi ada dəyişə bilər və bu nişanın öz mühafi zə səviyyəsini
itirməsi ilə nəticələnə bilər (buna misal olaraq fotosurəti çıxarmaq üçün
cihazın adının - “xerox” sözünün Azərbaycan dilində “kseroks” adını
almasını göstərmək olar).
Geniş tanınmış əmtəə nişanları: “Ferrari”, “Coca-Cola” və ya
“Cartier” kimi tanınmış əmtəə nişanları, hətta onlar üçün qeydiyyata
alınmamış əmtəə və xidmətlərin sinifl ərinin belə üçüncü şəxslər
tərəfi ndən istismar edilməsinə qarşı müdafi ə olunur ki, sözügedən
şirkətlər Azərbaycanda geniş tanınmış əmtəə nişanları kimi qəbul edilir.
İnternet domen adları: Azərbaycanda “.az” kodları üçün domen
adlarının təyin edilməsi və qeydə alınması ilə Network Technologies
(www.nt.az) və Extra Web (www.extraweb.az) məşğul olur. Domen
adları həmçinin adi şərtlər altında əmtəə nişanları kimi qeydə alına bilər.
Məhsulun mənşəyinin göstərilməsi: Müəyyən məhsul və ya
xidmətləri başqalarından istehsalçı ilə deyil, coğrafi mənşə ilə də
fərqləndirilirlər. Birbaşa mənşə (məsələn, “Azərbaycan xalçası”), dolayı
mənşə (məsələn, “Azərilmə”) və coğrafi adlar mənşəyi (məs. “Badamlı”
mineral suyu) arasında fərq var.
35
Coğrafi göstəricilər nədir?
Əmtəənin mənşəcə dövlətin və ya bölgənin ərazisi ilə,
yaxud bu ərazidəki yerlə bağlı olduğunu bildirməsi, onun xüsusi
keyfi yyətini, şöhrətini və başqa xüsusiyyətlərini əks etdirməsi
coğrafi göstərici sayılır.
Mühafi zənin müddəti
Əmtəə nişanı və coğrafi göstərici ərizə verildiyi tarixdən
etibarən 10 il ərzində qorunur və bu müddət ərzində sonsuz
olaraq eyni zamanda ayrı-ayrı on illik müddətlərə yenilənə
bilər.
Azərbaycan Respublikasında əmtəə nişanlarının qeydiyyatı
Əmtəə nişanının və coğrafi göstəricinin mühafi zəsi və
qeydiyyatı üçün müraciət edilməlidir. Doldurulmuş ərizə,
müdafi ə üçün tələb edilən malların və xidmətlərin təsnifatları
və əmtəə nişanının keyfi yyətli nümunəsi ilə birlikdə Azərbaycan
Respublikasının Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Komitəsinə təqdim edilməlidir. Ərizələri www.azstand.
gov.az vebsaytından yükləmək mümkündür.
Mühafi zə üçün tələblər
Ümumiyyətlə, qanuna müvafi q olaraq istənilən qrafi k şəkildə
təmsil edilən simvol və ya işarə fərqlındirmə qabiliyyətinə
malikdirsə, əmtəə nişanı sayıla bilər.
Əmtəə nişanı təsviri olmamalıdır: yəni materialın növü,
keyfi yyəti, tipi, istehsal olunduğu yeri və ya onun məqsədi və
ya qiyməti barədə heç bir əlamətləri özündə əks etdirməməlidir.
(Nümunə: “NAR” adı telekommunikasiya vasitələri biznesi üçün
əmtəə nişanı kimi qeydə alına bilindiyi halda nar və ya hər hansı
meyvə üçün əmtəə nişanı kimi istifadə edilə bilməz).
Əmtəə nişanı dövlət siyasətinə və ya mənəviyyata zidd
olmamalıdır. Başqa sözlə, əmtəə nişanı adət və ənənələri,
mənəviyyatı, dini dəyərləri və ya milli azlıqların mədəni hisslərini
təhqir etməməli və diplomatik və ya beynəlxalq əlaqələrə təsir
göstərməməlidir.