1. Umumiy qoidalar. Yer inshootlari turlari. Gruntga ishlov berish texnologik jarayonining tarkibi

Jadval 5.1 
Turli xil gruntlar uchun yumshatilish koeffitsienti 
Gruntlar nomi 
Yumshatilish koeffitsientlari 
Boshlang’ich (dastlabki) 
qoldiq 
Loy 
1.26...1.32 
1.04...1.09 

---

Qumli loy 
Torf 
Loyli qum 
1.14...1.28 
1.2...1.3 
1.08...1.17 
1.02...1.05 
1.03...1.04 
1.01...1.03 
To’kilmaga to’kilgan gruntlarning zichlanishini tezlatish uchun katoklar yordamida sun’iy 
zichlash, trambovka (shibbalab zichlashtirish), vibratsion (titratib) zichlash qo’llaniladi, qumli gruntlar 
uchun esa suv quyib zichlash qulay. 
Yopishqoqlik –
ma’lum namlikdagi gruntning turli predmetlar yuzalariga yopishish qobiliyatiga 
aytiladi. Katta yopishqoqlik, mexanizm cho’michidan yoki mashina kuzovidan gruntning to’kilishini, 
transportlarning ishlash sharoitini qiyinlashtiradi. Yopishqoqlik predmetga yopishgan gruntni ko’chirish 
uchun zarur bo’lgan kuch bilan aniqlanadi (loy uchun yopishqoqlik0,05MPa gachani tashkil etadi). 
Qazish qiyinligi bo’yicha gruntlarni tasniflash.
Tasniflash YaMvaN 
2-1-1
“Er ishlari”da 
keltirilgan. U turli gruntlarni xususiyatini, gruntlarni ishlash uchun qo’llaniladigan yer qaziydigan va 
qazib tashiydigan mashinalarni konstruktiv o’ziga xosligini hisobga olgan. Bir cho’michli ekskavatorlar 
uchun gruntlar 6 guruhga, ko’p cho’michli ekskavatorlar va skreperlar uchun 2- guruhga, bulьdozerlar 
hamda greyderlar uchun -3 guruhga ajratiladi.
Gruntni qo’lda qazish uchun 7 guruhga, aynan: qum, loyli qum, qumli loy, loy sog’ tuproqlar 
uchun 1...4 – guruhlar; yirik bo’lakli gruntlar – 5;toshqoyali gruntlar – 6va 7 guruhga bo’linadi. 
1...4 guruhdagi gruntlar qo’lda va mexanizmlarda oson ishlanadi, keyingi guruh gruntlari 
oldindan yumshatilishni talab qiladi, jumladan portlatish usuli bilan.