1. Umumiy qoidalar. Yer inshootlari turlari. Gruntga ishlov berish texnologik jarayonining tarkibi

 
5.1-rasm. Yer inshootlarining turlari 
I – qazilmaning kundalang profili: a−profili to’g’ri burchakli qazilma; 
 b –trapetsiya shaklidagi kotlovan (transheya); v – doimiy qazilma profili;
1 – qiyalik qirg’og’i; 2 – qiyalik; 3 – berma; 4 – qiyalik asosi; 5 – qiyalik tubi;
6 – banket; 7 – balandlikdagi ariqcha; II – yer osti qazilmasi kesimlari;
g – yumaloqli; d – tug’ri burchakli; III−ko’tarma profilli: ye−vaqtinchalik ko’tarma; j – doimiy; 
IV – qayta to’ldirish: kotlovan qo’yinini ( bo’shlig’i);
i – transheyani 
Eni 3m dan katta qazilmalar kotlovan deyiladi, lentali poydevorlar yoki tarmoqlar uchun tor 
qazilmalar – transheyalar, alohida turuvchi poydevorlar yoki ustunlar uchun qazilmalar chuqurlar (o’ra) 
deyiladi.
 
Bu inshootlarning tubi va yon yuzalari, nishabli qiyaliklar yoki tik devorlari bor. Qurilish 
uchun yetmaydigan gruntlarni qazib oladigan qazilma 
rezerv
, ortiqcha grunt to’kilib hosil qilinadigan 
ko’tarmalar 
kavalьer
yoki 
ag’darma
deyiladi. 
Qurilish axlati yoki boshqa axlatni to’kish uchun ajratilgan joy –
svalka (axlatxona), 
qum, 
shag’al va boshqa qurilish materiallari qazib olinadigan joy – 
karьer
deyiladi. Yer yuzasidan berkitilgan 
va transport hamda kommunikatsion tunnellar yotqizish uchun barpo etilgan qazilmalar
yer osti 
qazilmalari deyiladi.
Qazilmalar tub va yotiq 
qiyaliklarga 
ega bo’ladi, yer osti inshootlari barpo etilgach 
(yoki yer ostki inshootining qismi), inshoot va kotlovan qiyaliklari orasi 
bo’shliq 
grunt bilan qayta 
to’ldiriladi 

---

 
2. Gruntni ishlashdagi texnologik jarayon tarkibi. 
 
Ob’ektda yer ishlarini bajarishda grunt to’liq yoki qisman qaziladi, suriladi, joylashtiriladi, 
tekislanadi, zichlanadi ayrim hollarda portlatiladi, suv bilan yuviladi, ustidan o’rib zichlanadi, 
burg’ilanadi, termoishlov beriladi va hokazo. 
Gruntni qayta ishlashdagi jarayonlar, uch guruhga bo’linishi mumkin:
Gruntni qayta ishlashda berilgan parametrlardagi yer inshooti yaratilishidagi