0g9az(1-6)esas

 
 
 
170 
 
 
2012-ci ilin  statistik  göstəricilərinə  əsasən  tərtib  olunan Azərbaycan əhalisinin yaş-cins  piramidasını 
təhlil edin və cədvəli dəftərinizdə tamamlayın.  
 
 
1. Əhalinin yaş qruplarından hansı üstünlük 
təşkil edir? 
  
2. Müxtəlif  yaş qrup-
larında əhali  arasında 
kişilərin və qadınların  
nisbəti necədir? 
Uşaqlar 
 
Orta yaş-lılar   
Yaşlılar 
 
3. Dövlətin qarşısında hansı sosial 
problemlər durur? 
 
 
 
 
Miqrasiya göstəricilərinin dəyişmələrini hesablayın və respublika əhalisinin sayına necə təsir göstərdiyini 
təhlil edin.  
Əhalinin  beynəlxalq  miqrasiyası (min nəfərlə) 
İllər 
Ölkəyə daimi yaşamaq  üçün 
gələnlər 
Ölkədən daimi yaşamaq  üçün ge-
dənlər 
Əhalinin artımı,  yaxud 
azalması 
1990 
84,3 
137,9 
 
1995 
6,2 
16,0 
 
2000 
4,4 
9,9 
 
2005 
2,0 
2,9 
 
2010 
2,2 
0,8 
 
2015 
2,3 
0,4 
 
 
Dünyanın əksər dövlətlərində olduğu kimi, Azərbaycanda da XX əsrdə əhalinin sürətli 
artımı müşahidə olunmuşdur. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına görə, 
1897-ci ildə Azərbaycan əhalisinin sayı 1,8 milyon nəfər olmuş, 2014-cü ildə isə 9,47 mil-
yona  çatmışdır.  Hazırda  əhalinin  cinsi  tərkibində  qadınların  sayının  kişilərin  sayından  az 
miqdarda üstünlüyü  müşahidə olunur: qadınlar 51%, kişilər isə 49% təşkil edir. 2014-cü ilin 
statistik göstəricilərinə əsasən, təbii artım 12,4 nəfər olmuşdur. Doğulan uşaqların 53,6%-i 
oğlanlar, 46,4%-i isə qızlar təşkil etmişdir. Əhalinin yaş tərkibində yaşlı əhalinin payı art-
maqdadır və bu, hazırda əhalinin 11%-ni təşkil edir. Əgər bu proses davam edərsə, onda de-
moqrafik inkişaf əhalinin qocalması prosesinin başlanması ilə səciyyələnər. Orta ömür müd-
dəti 72,6 yaş, o cümlədən kişilərdə 69,9 yaş, qadınlarda 75,4 yaşdır (2008–2013-cü illər).  
Əhalinin  sayına  miqrasiyalar  da  təsir  edir.  2011-ci ildə Azərbaycanı 484 nəfər həmişə-
lik tərk etmiş, 2181 nəfər isə daimi yaşamaq üçün buraya gəlmişdir ki, bu da əhalinin sayına 
ciddi  təsir etməmişdir.  
 
 
Dövlət Statistika Komitəsinin saytının (www.stat.gov.az) respublikada demoqrafik və-
ziyyət haqqında daha dolğun təsəvvür yaradan məlumatlarından istifadə edərək hesa-
batınızı tamamlayın.    
 
Sxem üzrə iş
 
Cədvəl üzrə iş
DƏRSDƏN SONRA
 
min 
nəfər

---

 
 
171 
 
•   VI  fəsil  •  
Dünya əhalisinin müxtəlifliyi 
•
6 
 
 
 
1. Xəritə-sxemə əsasən, rənglənmiş ərazilərə aid xarakterik xüsusiyyətləri müəyyənləşdirin:  
a) Təbii artım yüksəkdir.  
b) Cinsi tərkibinə görə kişilər 
üstünlük təşkil edir.  
c) Emiqrasiya prosesi güclüdür.  
d) Təbii artımın aşağı səviyyəsi 
səciyyəvidir.    
e) Əhalinin yaş strukturunda 
yaşlıların sayı üstündür.  
f) Dövlətin demoqrafik siyasəti 
təbii artımın yüksəlməsinə 
istiqamətlənmişdir.  
g) Uzunömürlülərin sayı 
yüksəkdir.   
 
 
2. Demoqrafik  piramidalara uyğun  gələn ölkələri qruplaşdırın və yazın: 
 
 
 
 
 
 
 
Ü m u m i l ə ş d i r i c i   t a p ş ı r ı q l a r
 
Avstriya 
Banqladeş  
Əfqanıstan 
Vyetnam  
Almaniya 
İtaliya 
Yaponiya  
Nigeriya  
Braziliya 
Norveç 
Monqolustan 
Misir 
Kanada 
Danimarka  
Peru  
Avstraliya 
 
1. ______ 
 
2. ______ 

---

 
 
 
172 
 
3. Cədvəli  dəftərinizə çəkib tamamlayın: 
Göstəricilər 
Ölkələr, regionlar 
Qadınlar və daha yuxarı  yaşlı  əhali üstünlük  təşkil  edir. 
Uşaqlar 22–25%-dən  çox  deyil, yaşlı  əhali 15–20%-dir. 
Orta  ömür  müddəti  70 yaşdan  yuxarıdır.  
  
Kişilər  üstünlük  təşkil edir, əhali  sayında  gənclərin  payı  
yüksəkdir, 40–45%  və  daha  artıq, qocaların  payı 5–6%-dən  
aşağıdır, orta  ömür  müddəti  45  yaşa  qədərdir. 
  
Kişi  və  qadınların  sayı  təqribən  bərabərdir,  əmək  qabiliyyətli  
əhali  üstünlük  təşkil  edir. Uşaqlar  əhalinin  ümumi  sayının 
15–18%-ni,  yaşlılar 10–12%-ni təşkil  edir, orta  ömür  müddəti  
60–70  yaşdır. 
  
 
4. Məsələ. Ölkə əhalisi 9  milyon nəfərdir. Onların  3  milyonunu 16 yaşa qədər olanlar, 2  milyonunu 
yaşlı təqaüdçülər,  0,6 milyonunu isə işsizlər təşkil edir. İşsizliyin səviyyəsini müəyyən edin: 
 
 
 
5. Məsələ.  Ölkədə işsizlik 14% təşkil edir, əmək qabiliyyətli əhalinin sayı isə 5 mln. nəfərə çatır.  
Ölkənin iqtisadi cəhətdən fəal əhalisini hesablayın:  
 
 
 
6. Cədvəldə verilmiş statistik rəqəmlərdən istifadə edərək yaş-cins piramidasını qurun.  
Cədvəl. Hindistanın yaş-cins qruplarının əhali bölgüsü (min nəfər)
 
Yaş qrupları 
Ümumi sayı 
Kişilər 
Qadınlar 
00-04 
1 000 849 
517 040 
483 809 
05-09 
118 195 
60 593 
57 602 
10-14 
113 059 
58 303 
54 756 
15-19 
109 931 
56 568 
53 364 
20-24 
92 066 
49 089 
42 977 
25-29 
83 094 
43 057 
40 037 
30-34 
74 355 
37 098 
37 258 
35-39 
65 399 
33 077 
32 322 
40-44 
56 462 
29 225 
27 238 
45-49 
47 451 
24 762 
22 689 
50-54 
38 712 
20 354 
18 358 
55-59 
30 841 
16 130 
14 710 
60-64 
23 560 
12 180 
11 379 
65-69 
18 384 
9 332 
9052 
70-74 
13 586 
6807 
6779 
75-79 
8437 
4345 
4092 
80+ 
6006 
3087 
2919 
 

---