Yusif Aslanov
384
Bu baxımdan ədəbiyyat dərslərində fəal/interaktiv təlimin imkanla-
rının öyrənilməsi aktualdır və S.Hüseynoğlunun 2009-cu ildə çap-
dan çıxmış “Ədəbiyyat dərslərində yeni texnologiyalar: fəal/interak-
tiv t
əlim” vəsaiti də müəllimlər üçün dəyərli bir mənbədir.
V
əsait iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədə fəal/interaktiv
t
əlimin mahiyyəti, başlıca xüsusiyyətləri, tətbiqi imkanları araşdırıl-
mış, mübahisə doğuran məsələlərə aydınlıq gətirilmişdir. İkinci his-
s
ədə isə tərcümeyi-hal materiallarının, epik, lirik, dramatik növdən
olan
əsərlərin, icmal mövzuların fəal/interaktiv təlimin tətbiqi ilə
öyr
ədilməsi yolları işıqlandırılmışdır.
M
əktəb təcrübəsində tez-tez gündəmə gətirilən, müəllim-
l
ərin izahına ehtiyac duyduqları məsələlərdən biri fəal/interaktiv
t
əlimlə aparılan dərsin quruluşu, mərhələləridir. Bəzi müəllimlər
düşünürlər ki, fəal təlimdə əsas iş şagirdlərin qruplara bölünməsi,
problemin qoyuluşu, tədqiqatın aparılması, nəticələrin müzakirəsi,
qiym
ətləndirmə və ev tapşırığının verilməsidir. Fəal/interaktiv
t
əlimlə aparılan dərslərə hansı işlə başlamaq, ev tapşırıqlarının icra
v
əziyyətini, keçmiş mövzunun öyrənilmə səviyyəsini necə yoxla-
maq lazımdır? Adı çəkilən vəsaitdə bu suallara cavab tapmaq olur.
V
əsaitdə maraq doğuran məsələlərdən biri motivasiya,
proble
min qoyuluşu ilə bağlı fikirlərin ümumiləşdirilməsidir. Peda-
qoji v
ə metodik ədəbiyyatda fəal/interaktiv dərsin mərhələlərində
bunun müst
əsna əhəmiyyət kəsb etdiyi əsaslandırılır. Təcrübə də
göst
ərir ki, psixoloji vəziyyətin nəzərə alınması, əhvali-ruhiyyənin
f
əallığa nail olunması əsasında təşkil olunan dərslər sevinc, ilham
m
ənbəyinə çevrilir. Rəmzi (simvolik) materiallardan, suallardan,
problemin müxt
əlif yollarla həlli vasitəsilə motivasiya mərhələsinin
s
əmərəli təşkili vəsaitdə dəqiq və ətraflı şərhini tapır.
Mü
əllifin diqqət mərkəzində saxladığı məsələlərdən biri də
“açar sözl
ər”in seçilməsidir. Tədqiqatçı “açar sözlər”in kim
t
ərəfindən seçilməsinə ikili münasibət bildirir, əvvəlcə müəllimin
özünün, sonra is
ə artıq təcrübə qazanmış şagirdlərin bu işə cəlb
edilm
əsi mövqeyində dayanır. Unudulmamalıdır ki, “açar sözlər”
t
əlim materiallarının mahiyyətini açmaq üçün seçilmiş ayrı-ayrı
Ədəbi axtarışlar və tədris
385
sözl
ər əsasında müəyyənləşdirilir. Müəllif əsaslandırmağa çalışır ki,
pedaqoji
ədəbiyyatlarda xassələr, xüsusiyyətlər, növlər, tiplər, rol,
əhəmiyyət, səbəb, nəticə, əlaqə, qarşılıqlı əlaqə, nöqsanlar və
uğurlar, varislik, yenilik, qayda, quruluş və s. kimi sözlər “açar
sözl
ər” kimi qəbul edilə bilər. Vəsait bizdə belə bir təsəvvür yaratdı
ki, o, h
əqiqətən müəllimlərin praktik işini xeyli asanlaşdıracaqdır,
buradakı dərs nümunələrini diqqətlə nəzərdən keçirən müəllim
öyr
əndiklərini digər mövzuların tədrisində tətbiq edə biləcəkdir.
Mü
əllifin hazırladığı metodik işin bir hissəsi tərcümeyi-hal
materiallarının öyrənilməsini əhatə edir. Epik əsərlərin tədrisi
yolları V sinifdə S.Rəhimovun “Qara torpaq və sarı qızıl”, VIII
sinifd
ə C.Məmmədquluzadənin “Qurbanəli bəy”, Ə.Haqverdiyevin
“Mirz
ə Səfər” hekayələri nümunələrində izah olunur. V sinifdə
S.Vur
ğunun “Ceyran” və IX sinifdə Ə.Cavadın “Göy göl” qoşma-
la
rının əsasında lirik əsərlərin öyrədilməsi üsullarından danışılır.
Dramatik
əsərlərin öyrədilməsi üçün XI sinifdə C.Cabbarlının
“Oqtay Eloğlu” əsəri nümunə kimi təqdim olunur.
İcmal materiallarının tədrisi metodikasını hazırlamaq üçün
XI sinifd
ən “Ən yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı (XX əsrin 10-cu
ill
ərinin sonlarından 50-ci illərə qədər)” mövzusu tədqiqata cəlb
edil
mişdir.
Seçilmiş mövzuların müxtəlif ədəbi növləri əhatə etməsi,
ayrı-ayrı siniflərdə tədrisi üsullarından danışılması, dərsin fəal/inte-
rak
tiv üsulların tələblərinə uyğun təşkili və aparılması vəsaitin də-
y
ərini, müəllimlər üçün faydalı olduğunu təsdiqləyir. Müəllifin
eksperiment
ə cəlb etdiyi mövzuların tədrisinə proqramda ayrılmış
saatlardan s
əmərəli istifadə etmək, ədəbi əsərlərin məzmununu əha-
t
əli mənimsətmək, təhlilini yüksək səviyyədə aparmaq, şagirdləri
t
ədqiqata istiqamətləndirmək üçün tədqiqat suallarını müəyyənləş-
dirm
ək, qrupları müzakirəyə cəlb etmək və s. bağlı mövqeyi hər bir
mü
əllim üçün metodik örnək ola bilər.
“Az
ərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi”,
Bakı, 2011, №1, səh. 31-33
Yusif Aslanov
386
ŞƏRƏFLİ ÖMÜR YOLU
H
ər insanın həyatında sevinc dolu xoşbəxt anlar olur.
Ancaq el
ə insanlar var ki, ömründə bu cür anları bir neçə dəfə
yaşayır. Belə insanlar çətin və keşməkeşli ömrün acısını da, şirinini
d
ə ləyaqətlə daşıyırlar. Xüsusilə, elm adamları bu yolda daha ağır
z
əhmətə qatlaşır. SDU-nun filologiya fakültəsinin dekanı, filologiya
elml
ər doktoru Aslan Bayramov belə ziyalılardandır.
Novruz bayramı ərəfəsində Aslan Bayramova ömrünün iki
sevincli anının yaşamaq nəsib olmuşdur. Bu günlərdə istedadlı
türkoloq –
alimin 65 yaşı tamam olur. Bu sevincə yeni bir sevinc də
əlavə olunmuşdur. Respublika Prezidenti yanında Ali Attestasiya
Komissiyasının qərarı ilə filologiya elmləri doktoru adına layiq
görülm
əsi Aslan müəllimin gərgin elmi axtarışlarının sevindirici
b
əhrəsini bir daha aydın göstərir.
Aslan Bayramovun h
əyatı və fəaliyyəti çoxşaxəli, geniş və
əhatəlidir. Onun müəllimlik peşəsini sevən pedaqoq, tanınmış
t
ədqiqatçı, bacarıqlı təşkilatçı, gözəl ailə başçısı olması kollektiv
arasında nüfuzunu yüksəltmiş, pedaqoji ictimaiyyətə tanıtmışdır.
Ağbaba mahalının Təpəköy kəndində dünyaya göz açan
Aslan Bayramov h
əyatda enişli-yoxuşlu inkişaf yolu keçmiş,
kolxozda
əmək fəaliyyətinə başlamış, hərbi xidməti layiqincə
yerin
ə yetirərək “əsgəri rəşadətə görə” medalı ilə təltif olunmuşdur.
T
əhsil aldığı məktəbdə vaxtilə ona dərs deyən müəllimlərlə birlikdə
çalışmış, gənc nəslin təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olmuşdur.
Elmi araşdırmalar, sonsuz həvəs, yazıb-yaratmaq eşqi onu
Bakı Dövlət Universitetinin (keçmiş ADU-nun) filologiya
fakült
əsinə gətirdi. Mir Cəlal, Tofiq Hacıyev, Saməd Əlizadə kimi
görk
əmli şəxslərdən elmin sirlərini öyrənən və onların məsləhəti ilə
universitetd
ə dissertantı kimi saxlanılan Aslan müəllim gərgin zehni
əməyə qatlaşdı.
Dissertant olmamışdan öncə “Azərbaycan”, “Ulduz”,
“Az
ərbaycan təbiəti”, “Qobustan” jurnallarında çap olunan məqalə-
Dostları ilə paylaş: |