Ədəbi axtarışlar və tədris
1
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
SUMQAYIT DÖVLƏT UNIVERSİTETİ
Yusif Aslanov
ЯDЯBИ AXTARIШLAR
VЯ TЯDRИS
Az
ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
07.01.2013-cü
il tarixli,
№1 əmri ilə dərs vəsaiti kimi
t
əsdiq olunmuşdur.
“Elm v
ə təhsil”
Bakı – 2013
Yusif Aslanov
2
Elmi redaktoru v
ə
“Ön söz”ün mü
əllifi: Nizami Cəfərov
AMEA-
nın müxbir üzvü, filologiya üzrə elmlər
doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi
R
əyçilər: Nizaməddin Şəmsizadə
filologiya üzr
ə elmlər doktoru, professor, Dövlət
Mükafatı Laureatı
M
əhərrəm Qasımlı
filologiya üzr
ə elmlər doktoru, professor, Dövlət
Mükafatı Laureatı
Zahid X
əlil
filologiya üzr
ə elmlər doktoru, professor
Avtandil M
əmmədov
filologiya üzr
ə fəlsəfə doktoru, dosent
Yusif
Aslanov. Ədəbi axtarışlar və tədris.
Bakı, “Elm və təhsil”, 2013, 400 səhifə
D
ərs vəsaiti
müxtəlif illərdə, xüsusən 2004-cü ildən sonrakı dövrdə
yazılmış elmi-nəzəri, metodik məqalələrin toplusudur. Oxucu burada
ədəbiyyatşünaslıq, folklorşünaslıq, pedaqogika və metodika elmlərinin
probleml
əri haqqında müəllifin nəzəri fikirləri, elmi qənaətləri ilə tanış
olacaq, h
əm də onun çap olunmuş kitabları, elmi yaradıcılığı və pedaqoji
f
əaliyyəti barədə alimlərin rəylərini öyrənmək imkanı əldə edəcəkdir. Dərs
v
əsaitində toplanmış məqalələrin əsas ideyası ədəbi-nəzəri fikirlər, metodika
elminin
müasir nailiyy
ətləri, qloballaşma məkanına inteqrasiya olunmaq
imkanlarının araşdırılması istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi və tədqiqi
üz
ərində qurulmuşdur. Buna görə də dərs vəsaiti müəllifin elmi yaradıcılığı
bar
ədə tam təsəvvür yaratmaqla bərabər, ədəbiyyatşünaslıq və tədris
probleml
ərini araşdıran tədqiqatçılar üçün də faydalı bir mənbədir.
2013
098
4603000000
−
N
грифли няшр
©
«Elm v
ə təhsil», 2013
Ədəbi axtarışlar və tədris
3
ÖN SÖZ
ƏDƏBİ-NƏZƏRİ DÜŞÜNCƏLƏR,
METODİK AXTARIŞLAR
u gün çağdaş dövrün düşüncəsindən, ədəbi-nəzəri
fikir müst
əvisindən ədəbiyyatın araşdırılması, təd-
qiqi, milli-m
ənəvi dəyərlərin yenidən qiymətləndi-
rilm
əsi, ədəbi-estetik inkişaf qanunauyğunluqları-
nın özünəməxsusluğunun üzə çıxarılması ən vacib məsələ kimi
t
əhlil predmetinə çevrilir. İndi bir tərəfdən milli düşüncənin
metodoloji probleml
əri dünya ədəbi-nəzəri
fikri kontekstində
araşdırılır, istiqamətləri müəyyənləşdirilirsə, digər bir yönüm-
d
ən milli ədəbiyyatın təkamül və inkişaf mərhələləri, özünə-
m
əxsusluğu, poetikası tədqiqat obyekti kimi seçilir. Deməli,
ədəbiyyatın təkcə milli zəmində qiymətləmdirilməsi deyil, dün-
ya miqyasına çıxarılması, inteqrasiya edilməsi, əlaqəli tədqiqi,
müqayis
əli şəkildə öyrənilməsi, Şərq və Qərb kontekstində mil-
li-m
ənəvi dəyərlərə və bəzi problemlərə aydınlıq gətirilməsi ol-
duqca
əhəmiyyətli elmi istiqamətlərdir.
Bu
ədəbi-nəzəri təhlillər,
problemlərin geniş, hərtərəfli
araşdırılması AMEA-nın müvafiq institutlarında, ali məktəblər-
d
ə və digər tədris müəssisələrində geniş müzakirə predmetinə
çevrilir, elmi h
əllini tapır. Buna görə də ədəbiyyatı tədqiq et-
m
ək, araşdırmaqla, nəzəri konsepsiyalarla milli ədəbi təcrübələ-
rin sintezini yaratmaqla kifay
ətlənmək, monoqrafik tədqiqatlar
aparmaqla m
əhdudlaşmaq olmaz. Ədəbiyyatşünas-pedaqoq
işləyən müəllim müasir təhsil sisteminin yeniləşdirilməsini,
milli t
əhsil sisteminin dünya məkanına inteqrasiyasını öyrən-
m
əlidir, yaxud əksinə,
pedaqoq bədii əsəri, ədəbiyyatşünaslığı,
ədəbi prosesin təhlil üsullarını dərindən öyrənməsə istənilən nə-
B
Yusif Aslanov
4
tic
əni əldə edə bilməz. Bu baxımdan ədəbiyyatşünas pedaqoq
v
ə ya əksinə müəllim ədəbiyyatşünas mövqeyində dayanmalı,
ədəbiyyatı öyrənməyi və öyrətməyi bacarmalıdır.
Qeyd ed
ək ki, müstəqil Azərbaycan dövlətinin ictimai-
siyasi h
əyatında, iqtisadi və sosial inkişafında misilsiz nailiy-
y
ətlər qazanılması ədəbi irs və varislik məsələsi, ədəbiyyatın
öyr
ədilməsi istiqamətlərinin yeniləşdirilməsi, təhsilin dinamik
in
kişafının sürətləndirilməsi və qloballaşan dünya siyasətinə
uyğunlaşdırılması sahəsində də böyük işlərin aparılması
z
ərurətini ortaya qoyur. Bu gün “elm”, “təhsil”, “intellekt”, “in-
formasiya c
əmiyyəti” əsri adlandırılan XXI əsrdə müasir baxış
mövqeyind
ən ədəbiyyaşünaslığın və tədrisin problemlərinin
araşdırılması və bunların sintezi əsasında təhsil
sisteminin
yenid
ən qurulması dövrün ən əlverişli, düzgün yoludur,
s
əmərəli iş üsullarıdır. Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Yusif Aslanovun “Ədəbi axtarışlar və tədris” dərs vəsaitində
müxt
əlif illərdə, xüsusən 2004-cü ildən sonrakı dövrdə yazılmış
ədəbi və metodik düşüncələrin nəticəsi olan məqalələri toplan-
mışdır. Bu yazılar təkcə müəllifin ədəbi-nəzəri və metodik
baxışları haqqında deyil, onun özü, mövzu dairəsi, inkişaf
dinamikası haqqında da aydın təsəvvür yaradır.
“Ədəbi axtarışlar və tədris” mövzusundakı kitab ədəbiy-
yatşünaslıq və ədəbiyyatın tədrisi metodikasına verilən
müasir
t
ələblərə, prinsiplərə, qloballaşan dünya siyasətinə uyğun yazıl-
mışdır. Kitabda bu istiqamətlərdə aparılan işin nəticələri verilir,
folklorşünaslıq, ədəbiyyatşünaslıq, estetika, pedaqogika və me-
todika elminin müasir prinsipl
əri baxımından təhlillər aparılır,
ədəbi-nəzəri düşüncə və metodik iş sisteminin çağdaş dövrü-
müzün t
ələblərinə uyğun dərinləşdirilməsinə, araşdırılmasına
ay
dınlıq gətirilir. Bu istiqamətlərdə müəllif ədəbi ənənələrlə ye-
ni elmi-t
ədqiqat ideyalarını birləşdirib ənənəvi yanaşmalardan,
t
əhlillərdən fərqli mövqe ortaya qoymağa nail olmuşdur.
Kitab dörd bölm
ə, təltiflər və fotoalbomdan ibarətdir.
“Ədəbi düşüncələr” adlanan birinci bölmədə Azərbaycan dra-