Xavf guruhidagi bolalar va ularning oilalarini majmuaviy baholash Reja

Oilaning ijtimoiy integratsiyasi
Ushbu o’lchov oilaning yanada kengroq kontekstda ishtirok etishini, shu jumladan qo’shnilar bilan bo’lgan munosabatlarni, do’stlar borligini, jamoat xizmatlaridan foydalanishni va ushbu omillarning bolaga ta’sirini o’rganishni o’z ichiga oladi. Oilaning ijtimoiy integratsiyasi yoki izolyatsiyasi darajasi, do’stlari, shu jumladan bolaning tengdoshlari borligi, ijtimoiy tarmoq va uning oila uchun ahamiyati tahlil qilinadi.
Jamiyat resurslari	Ushbu toifada mahalla infratuzilmasi, jumladan bolalar poliklinikasi va boshqa tibbiy muassasalar, bolalar bog’chasi, maktab, masjid, transportga yaqin joylar, do’konlar va dam olish maskanlari kabi resurslarning mavjudligi tasvirlangan. Unda resurslarning mavjudligi, ularning mavjudligi va sifati, shu jumladan nogironlar uchun kirish imkoniyati, shuningdek ularning oilaga ta’siri ko’rib chiqiladi.

Oilani har tomonlama baholash quyidagilarni o’z ichiga oladi⁴:

• bolaning qondirilmagan ehtiyojlariga yoki unga nisbatan zo’ravonlikka olib keladigan muammolarni aniqlash (masalan, spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish, ota-onalar ko’nikmalarining etishmasligi, og’ir moddiy va moliyaviy ahvol, izolyatsiya va boshqalar);
• aniqlangan muammolarning paydo bo’lishi va ko’payishi sabablarini aniqlash;
• aniqlangan muammolarni hal qilish uchun berilgan oilaning kuchli tomonlari, imkoniyatlari va resurslarini baholash;
• suiiste’mol qilish yoki qondirilmagan ehtiyojlar ta’sirida bo’lgan bolaning ehtiyojlari va xususiyatlarini baholash.
Bolalarga nisbatan zo’ravonlik va hayotiy ehtiyojlarini qondirmaslik odatda shaxsiy, oilaviy, atrof-muhit yoki jamoat muammolarining alomatlaridir. Xuddi shu "alomatlar" hal qilishning turli usullarini talab qilishi mumkin. Agar mutaxassis oila va bola uchun ijtimoiy xavfli vaziyat paydo bo’lishiga yordam beradigan omillarning o’zaro ta’sirini tushunmasa, xavfsizlik rejalarini tuzish ishlari, shuningdek, boshqa rejalar va aralashuvlar kerakli natijani bermasligi mumkin. Shunga ko’ra, oiladagi ishlarning holatini aniq, har tomonlama baholash bu ishning asosidir.
Oilani kompleks baholash bolalarni suiste’mol qilish va ularning asosiy hayotiy ehtiyojlarini qondirmaslikning haqiqiy sabablarini aniqlaydi va shu bilan har tomonlama baholash natijalaridan mantiqan kelib chiqadigan muammoning optimal yyechimini topishga imkon beradi. Bundan tashqari, bunday yechim oilaning ehtiyojlarini qondirish yoki unga duch keladigan muammolarni oilaning kuchli tomonlari asosida bartaraf etishga individual yondashishga imkon beradi, bu esa oilani va bolani ijtimoiy hayotdan olib tashlashda muvaffaqiyat imkoniyatlarini sezilarli darajada oshiradi.⁵
Bola va oila ehtiyojlarini baholash quyidagi printsiplarga asoslanishi kerak⁶:

• 
  Baholash bolalarga yo’naltirilgan bo’lishi kerak;
  
• 
  Baholashni amalga oshirishda mutaxassis bolaning ehtiyojlarini diqqat markazida bo’lishi, har qanday baholash bolaning manfaatlari tamoyiliga asoslanishi kerak. Baholashda bolaning nuqtai nazari, istaklari, e’tiqodi va munosabati hisobga olinadi;
  
• 
  Baholash bolaning normal rivojlanishi haqidagi bilimlarga asoslangan bo’lishi kerak;
  
• 
  Baholashda bolalarning rivojlanish bosqichlari haqidagi nazariy mulohazalar va bilimlarni hisobga olinadi. Bolaning normal rivojlanish nuqtai nazari bolaning normal rivojlanishi xavf ostida bo’lgan vaziyatlarni aniqlashga yordam beradi. Baholash imkoniyatlarning tengligini ta’minlashi kerak;
  
• 
  Baholash jarayonida har kimning, shu jumladan oilalar va mutaxassislarning o’z ehtiyojlarini aniq ifoda etishlari, fikrlar bildirishlari va istaklarini bildirishlari uchun ta’minlanishi kerak. Bundan tashqari, baholash xizmat ko’rsatishda yoki yordam ko’rsatishda biron bir sababga ko’ra hech qanday kamsitilmaydi. Baholash bola va oila bilan ishlashni o’z ichiga oladi;
  
• 
  Baholash jarayonda bola ham, oila ham ishtirok etishi kerak. Baholash, ular o’zlarining qarashlari va e’tiqodlarini bildirishini, shuningdek qaror qabul qilish jarayonida ishtirok etishlarini taxmin qiladi;
  
• 
  Baholash har tomonlanma yondashuvni va bolaga hamda oilaga yordam berishda turli tashkilotlar o’rtasidagi hamkorlikni o’z ichiga oladi;
  
• 
  Baholash jarayonida yuzaga keladigan masalalar bir qator mutaxassislar bilan muhokama qilinishi zarur, shunda tashkilotlar (ham nodavlat ham) o’rtasida samarali hamkorlik o’rnatiladi. Jarayonda barcha tomonlar teng ishtirok etadigan yondashuvni qabul qilish muhimdir: har bir mutaxassis oilalarga yordam berish uchun xizmatlarni taqdim etadi va shu bilan birgalikda umumiy maqsadga erishishga intiladi;
  
• 
  Baholash doimiy jarayondir va dalillarga asoslangan bo’ladi;
  
• 
  Axborot to’plash jarayoni uzluksiz. Baholash shakli faqat oila va bola hayotining ma’lum bir bosqichi haqida batafsil ma’lumotdir. Har bir baholash varag’idagi ma’lumotlar muntazam yangilanib turilishi kerak;
  
• 
  Baholash boshqa tadbirlar va oilani qo’llab-quvvatlash bilan birgalikda amalga oshiriladi;
  
• 
  Qaror qabul qilishda faqat ish yuzasidan to’plangan faktlardan foydalanish kerak; mutaxassislar shaxsiy his-tuyg’ular va taassurotlar bilan boshqarilmasligi kerak. Haqiqiy ma’lumotlar kuzatuv, oilalar bilan suhbatlar va aniq faktlar va voqealarni aniqlashtirish orqali to’planadi;
  

1. Bola qanday holattda himoyalangan va qulay holatda bo’ladi

2. Bolalarni rivojlanish extiyojlarini baholashda mutaxasisga nimalar kerak
3. Boladagi hissiy kechinmalar kim tomonidan baholanadi
4. Oiladigi turli muhitlarning bola rivojlanishiga ta’siri
5. Oilaviy va ijtimoiy munosabatlardagi baholash parametrlarini ayting
6. Baholash parametrlarini mazmuni qaysilar
7. Baholash parametrlardagi hissiy iliqlikni tushuntiring
8. Baholash parametrlardagi xavsizlik tushunchasi nima
9. Baholsh parametrdagi rag’batlantirish qay darajada muhim
10. Bolaga qoida va cheklovlar o’rnatishning bola rivojlanishiga ta’siri
11. Baholash parametrlardagi oila tarixi va hayoti bola hayotiga ta’siri
12. Bolaning yashash joyi va atrofdagilarning bola rivojlanishiga ta’siri
13. Oilani har tomonlama baholash nimalarni o’z ichiga oladi
14. Baholash prinsipi kimga yo’naltirilgan bo’lishi kerak
15. Baholash jarayonida nimalar ishtirok etishi kerak
16. Qaror qabul qilish qanday bo’lishi kerak
17. Hissiy rivojlanish deganda nimani tushunasiz
18. Oilaviy va ijtimoiy munosabatlarga nimalar kiradi
19. Hissiy iliqlikning bola rivojlanishiga ta’siri
20. Oila tarixining bola tarbiyasiga ta’siri
21. Oiladagi normal ishlash va stress sharaoitidagi ishlashning bolaga tasiri
22. Qarindosh urug’larning oiladagi o’rni
23. Oilaning ijtimoiy integratsiyasi nima
24. Jamiyat Resurslarini baholang
25. Baholashning bolalarga yo’naltirilgan ish qanday samara beradi
26. Baholash jarayonlari qanday bo’ladi
27. Bola sog’lig’i uchun qayg’urish kimlarning zimmasida
28. Bolalar necha yoshdan xavf guruhiga kira boshlaydi
29. O’zbekistonda tibiiy ko’riklar necha yoshgacha bepul
30. Bolaning ta’lim olishiga kimlar ma’sul


Test
1.
a)
b)
s)
d)
2.
a)
b)
s)
d)

3.
a)

b)
s)
d)

4.
a)

b)
s)
d)

5.
a)

b)
s)
d)

6.
a)

b)
s)
d)

7.
a)

b)
s)
d)

8.
a)

b)
s)
d)

9.
a)

b)
s)
d)

10.
a)

b)
s)
d)

11.
12.

a)
b)
s)
d)

13.
a)

b)
s)
d)

14.
a)

b)
s)
d)

15.
a)

b)
s)
d)

16.
a)

b)
s)
d)
17.
a)
b)
s)
d)

18.
a)

b)
s)
d)

19.
a)

b)
s)
d)

20.
a)

b)
s)
d)

Foydalanilgan adabiyo’tlar

1^Л.Э.Ким. Д.И.Исаева.С.Х.Таджиева.Д.Ғ.Собирова. Болалар ва оилалар билан ижтимоий иш амалиёти. Ўқув услубий қўлланма. Т.:2012

2^ Sally Holland. Child and family assessment in social work practice. SAGE Publications.2004.P.17

3^ Единый Формат Оценки (ЕФО) Руководство адресовано специалистам, работающим в сфере защиты детства: специалистам по социальной работе, органов опеки и попечительства и всем, кто занимается оказанием услуг и сопровождением семей, в трудной жизненной ситуации. https://p4ec.ru/wp-content/uploads/2020/01/edinaya-forma-ocenki_2015.pdf

4^ Методические рекомендации по организации реабилитационной работы с неблагополучными семьями. Представительство Корпорации «ChildFund International USA (США)» в Республике Беларусь, 2014 http://ggptkbon.by/drop/reability.pdf

5^ Методические рекомендации по социальному расследованию. Минск «Альтиора-Живые краски» 2009 https://gumcol.grsu.by/images/1_pol_2016/Met.compressed.pdf

6^ Руководство по оценке и междисциплинарному ведению случая для оказания помощи детям и семьям, находящимся в социально опасном положении или в трудной жизненной ситуации. – СПб.: «Врачи детям», «Эвричайлд», 2008. – 120 с. http://rushiv.ru/wp-content/uploads/2017/02/tacis.pdf