Xavf guruhidagi bolalar va ularning oilalarini majmuaviy baholash Reja

2.4 Xavf guruhidagi bolalar va ularning oilalarini majmuaviy baholash
Reja:

1. 
   Birlamchi va majmuaviy baholash
   
2. 
   Baholash komponentlari
   

Annotatsiya

Kalit so’lar

Bola va oila haqida har tomonlanma ma’lumot to’plash uchun baholash zarur. Bu mutaxassislarga imkon qadar bolaning ehtiyojlari va qiziqishlariga javob beradigan reabilitatsiya rejasini tuzish, shuningdek, bolaning kelajakdagi hayoti uchun muhim bo’lgan qarorlarni qabul qilishda ahamiyatli.
Qyudagi ushbu rasmda bola va oilaning har tomonlama diagnostikasini o’tkazishda baholanishi kerak bo’lgan parametrlar keltirilgan. Bola va oila haqida ma’lumot to’plashda e’tiborga olinishi kerak bo’lgan uchta asosiy o’lchov va ushbu o’lchovlarga kiritilgan asosiy o’lchamlarni aks ettiruvchi baholash doirasi uchun xalqaro asosni taqdim etadi¹.
1-rasm

Baholash doirasi yuqoridagi uchburchak shaklida umumlashtiriladi, unda bolaning kundalik hayotiga ta’sir etuvchi uchta asosiy yo’nalish belgilanadi. Bular bolaning rivojlanish ehtiyojlari, asosiy g’amxo’rlarning ota-onalik qobiliyati va oilaviy va atrof-muhit omillari. Bu bolalarning keng ehtiyojlarini sinchkovlik bilan o’rganishdir. Ular orasida bolalarni himoya qilish ehtiyojlari bo’lishi mumkin, ammo mumkin bo’lgan suiiste’mol qilish endi surishtiruvning asosiy yo’nalishi bo’lmasligi kerak. Baholashning ikki bosqichi mavjud: qabul qilingan barcha yo’nalishlar ketma-ket 7 ish kunidan ortiq bo’lmagan dastlabki baholashdan o’tishi kerak; Keyinchalik murakkab holatlar 35 ish kunigacha davom etadigan majmuaviy baholash bilan davom etadi, bu erda xuddi shu domenlar ancha batafsil va chuqurroq baholanadi.²
Ayni paytda bolada nima yuz berayotganini baholashda bola rivojlanishining barcha jihatlari, yosh xususiyatlari va uning rivojlanish bosqichi nuqtai nazaridan baholanadi. Bunga bolaning kutilgan rivojlanish bosqichiga etganligini hisobga olish kiradi. Xavf omillari, masalan, o’rganishdagi qiyinchiliklar yoki jismoniy cheklovlar va ularning rivojlanish parametrlariga ta’sir qilishi alohida e’tiborga loyiqdir. Shuningdek, bolaning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan ijtimoiy omillarni va atrof-muhitni hisobga olinadi.
Mutaxassis bolaning rivojlanish ehtiyojlarini baholaganda, ularga quyidagilar kerak³:
• o’rganilishi kerak bo’lgan rivojlanish yo’nalishlarini aniqlab olish va ularni qayd etish;
• rivojlanish dinamikasini qanday o’lchashni rejalashtirish;
• bolaning yoshi va rivojlanish darajasi hisobga olinganligiga ishonch hosil qiling;
• keyingi harakatlarni rejalashtirish uchun asos sifatida ma’lumotlarni tahlil qilish.
Bola va oila vaziyatini majmuaviy baxolashda, bolaning ehtiyojlarini baholash parametrlariga e’tibor qaratiladi. Quyidagi 1-jadvalda asosiy baholash parametrlari mazmuni aks ettirilgan.

Bola va oila vaziyatini majmuaviy baholashda ota-onalarning imkoniyatlarini baholash parametrlari ham hisobga olinishi kerak. Bolaning salomatligi va rivojlanishi uchun ota-onalar yoki ularni o’rnini bosuvchi shaxslar bolaning rivojlanish ehtiyojlarini, bola o’sishi bilan o’zgarib turadigan ehtiyojlarga moslashish qobiliyatini yetarli darajada qondirishi o’ta muhimdir.

Ota-onalarning mahoratini oila tuzilishi va faoliyati, shuningdek, bola tarbiyasi kabilarda muhim. Bolada nima bo’layotgani haqida tashvishlanish uchun sabab bo’lsa, yuqoridagi vazifalarni har bir ota-ona yoki uning o’rnini bosuvchi shaxs tomonidan qanday bajarilishini tushunish juda muhimdir. Ayniqsa:
• ota-onalarning bolaga, uning xulq-atvoriga yoki mavjud vaziyatga qanday munosabatda bo’lishlari;
• bola, uning xulq-atvori va rivojlanish xususiyatlari, ota-onasiga qanday ta’sir qiladi;
• ota-ona va bola munosabatlarining sifati;
• ota-onalarning bolaning ehtiyojlari va rivojlanishini tushunishi;
• ularning ota-onalarlik vazifalari to’g’risida xabardorligi va bolaning rivojlanish ehtiyojlariga muvofiqligi;
• ota-onalarning o’tmishdagi tarbiyadagi tajribalarining, hozirgi farzandlarinining tarbiya qilish faoliyatiga ta’siri;
• ota-onalarning o’z qiyinchiliklarini qabul qilish va ularga qarshi kurashish qobiliyati;
Faqat ota-onalarning munosabatlar haqida aytganlarini tinglash emas, balki oilaviy munosabatlarni kuzatish ham muhimdir. Ota-onalar haqida o’ylashda onani ham, otani ham (yoki ularning o’rnini bosuvchi) ham teng baholash zarur.
Quyidagi jadvalda ota-onalarning imkoniyatlarini baholash parametrlari sifatida xisobga olinadi:
1-jadval