Xavf guruhidagi bolalar va ularning oilalarini majmuaviy baholash Reja

Qoidalar va cheklovlarni o’rnatish
Bolaga his-tuyg’ularini va xatti-harakatlarini tartibga solish imkoniyatini berish. Ota-onalarning asosiy vazifalari - tegishli xatti-harakatlarni namoyish etish va modellashtirish, o’z his-tuyg’ularini boshqarish va boshqa odamlar bilan o’zaro aloqada bo’lish qobiliyatini o’rgatishlari kerak. Ota-onalar tarbiyalashlari kerak, ya’ni bolada axloqiy qadriyatlar, ong, ijtimoiy xulq-atvorning ichki tizimini rivojlantirishi, o’z qadriyatlari va salohiyatiga ega bo’lgan mustaqil kattalarga aylanishi uchun xulq-atvor chegaralarini belgilashi kerak Chegaralarni belgilash bolaning bilish faoliyati, o’rganishi yoki ijtimoiy munosabatlariga to’sqinlik qilishni anglatmasligini zarur.Ushbu toifaga muammolarni hal qilish qobiliyatlari, g’azabni boshqarish, boshqalarning manfaatlarini hisobga olish qobiliyati va boshqa shaxsning chegaralarini hurmat qilish, xatti-harakatlarning umumiy qabul qilingan me’yorlari va qoidalariga rioya qilish, qonunlarga rioya qilish kiradi.
Erkinlik	Bola ota-onalarga ishonchli bog’lanishni shakllantirish va saqlashga imkon beradigan barqaror oilaviy muhitni yaratish, shu tufayli optimal shaxsiy rivojlanish ta’minlanadi. Ota-onalar bolaga bog’lanishning barqaror va ishonchli munosabatlarini, doimiy hissiy iliqlikni, bolaning rivojlanishiga mos ravishda xatti-harakatlariga reaktsiyalar ketma-ketligini o’rnatish imkoniyatini berishlari kerak. Baholovchilar bolalarning muhim oila a’zolari va boshqa muhim odamlar bilan qanday aloqada bo’lishlarini tushunishlari kerak.

Ba’zi oilalarda ota-onalar tarbiya vazifalarining ko’pini yoki barchasini o’zlari bajaradilar. Boshqa hollarda, o’qituvchilar jalb qilinadi, ular bola hayotida ijobiy yoki salbiy rol o’ynaydi. Bolani tarbiyalashga nafaqat ota-onalar, balki boshqa kattalar ham ta’sir qiladi, masalan, buvilar, boshqa qarindoshlar. Har bir ota-ona yoki tarbiyachining bolaning farovonligi va rivojlanishiga qo’shgan hissasini aniq ajratish kerak. Bola shafqatsiz munosabatda bo’lgan hollarda, zo’ravon ota-ona va bolani potentsial himoya qiladigan ota-ona o’rtasida imkoniyatlarni ajratish ayniqsa muhimdir. Ushbu ma’lumotlar ota-onalarning o’zaro ta’siri ularning bolaning ehtiyojlariga mos ravishda javob berish qobiliyatiga qanday ta’sir qilishini tushunishga yordam beradi.
Bolalarga g’amxo’rlik qilish va ularni tarbiyalash vakuumda bo’lmaydi. Oilaning barcha a’zolari qarindoshlar, qo’shnilar, umuman olganda ham ijobiy, ham salbiy ta’sirga ega. Bolaning oilaviy tarixi va har bir oila a’zosi bolaga hamda ota-onalarga ta’sir qilishi mumkin. Masalan, ba’zi oila a’zolari bola hozir yashayotgan sharoitdan farqli ravishda tarbiyalangan, urush yoki boshqa nojo’ya sabablarga ko’ra o’z vatanini tark etgan bo’lishi mumkin. Ba’zi ota-onalar bolaligida kattalar tomonidan zo’rlangan yoki e’tiborsiz qolgan bo’lishi mumkin.
Oila tarixining ma’lumotlari va ta’siri hozirgi kunda ma’lum bir oilada sodir bo’layotgan voqealarni tushunishda muhim rol o’ynashi mumkin. Voyaga etgan kishining ota-onalik bilan shug’ullanish qobiliyati bolalik davridagi oilaviy tajriba va hozirgi inqirozgacha bo’lgan kattalardagi tajribasi bilan bevosita bog’liq bo’lishi mumkin.
Oilaning normal ishlashi va stress sharoitida ishlashini tushunish, ota-onani tarbiyalashda qanday omillar sabab bo’lishini aniqlashga yordam beradi. Ota-ona munosabatlari sifati va tabiatiga, bu munosabatlarning bolaga ta’siriga alohida ahamiyat berish kerak. Masalan, ota-onalar o’rtasidagi doimiy mojaro bola farovonligiga zarar etkazadi.
Quyidagi jadvalda oila va atrof muhit omillari ta’sirini baholash parametiri sifatida tahlil etiladi:
3-jadval