World Bank Document

 205 

 
Müəyyən  vəzifə  üçün  bacarıq  tələbləri  artdıqca,  ixtisaslı  iĢçilərin  cəlb  olunması  və 
saxlanılması daha da çətinləĢir.  

 
Yüksək  bacarıqlı  iĢçilər  staj  artdıqca  daha  çox  bacarıq  əldə  etdikləri  halda,  onların 
maaĢları  daha  az  rəqabət  qabiliyyətli  olduğuna  görə,  bu  onların  dövlət  idarələrində 
karyera qurmaq istəklərini azaldır. 
7.39
 
 Ġllik nəticələrə əsasən  ödəniĢlərlə (birdəfəlik mükafatlar və ya  əsas  əmək haqqının 
qaldırılması)  bağlı  əsas  çətinliklərdən  biri  müdirlərin  illik  mükafatları  əldə  olunmuĢ 
nəticələrə  əsasən  etibarlı  Ģəkildə  təyin  etməsidir.  Menecerlər bütün  iĢçiləri razı  salmaq üçün 
ciddi  təzyiq  altındadırlar,  bu  məqsədlə  onlar  hər  kəsə  təxminən  eyni  mükafatı  verməyə 
meyllidirlər. Daha pisi isə odur ki, onlar bu mükafatları sadəcə olaraq Ģəxsi münasibətlər və  ya 
yerliçilik  zəminində  verə  bilərlər.  Bu  cür  hərəkətlərin  qarĢısını  almaq  çətindir,  çünki  bu  cür 
qərarlar  hər  il  qəbul  olunmalıdır  və  illik  nəticələrə  əsaslanan  ödəniĢ  prosesini  dürüst  aparmaq 
üçün  yetəri  ―çəkindirmə  və  tarazlaĢdırma‖  prinsipinin  tətbiqi  üçün  çox  az  stimul  mövcuddur. 
Əgər nəticəyə görə mükafatlandırmanın  ən ilkin  vasitəsi vəzifədə irəli çəkilmə yolu ilə maaĢın 
artırılması  olarsa,  buna  cavabdeh  Ģəxslərin  irəli  çəkmə  proseslərinə  yetərli  ―çəkindirmə  və 
tarazlaĢdırma‖ prinsipinə əməl edəcəkləri ehtimalı daha böyükdür. Bu asan deyil, lakin yuxarıda 
göstərilmiĢ variantlarla müqayisədə müvəffəqiyyət imkanları daha yaxĢıdır: 

 
Bu  yol  daha  ümidvericidir,  çünki  iĢəgötürən  hər  hansı  bir  iĢçi  üçün  bu  cür  qərarların 
baxılmasına hər il deyil, hər bir neçə ildən bir resurs sərf etməlidir.  

 
Bütün iĢçilərin maaĢ artımına layiq olmadığına inandırmaqdansa, vəzifənin artırılmasının 
avtomatik olmadığına inandırmaq daha asandır.  
7.40
 
 Nəhayət,  fəaliyyət  nəticələrinin  əmək  haqqı  ilə  əlaqələndirilməsinin  ilkin  yolu 
vəzifədə  irəli  çəkilmə  olduğu  halda,  iĢçilərin  illik  nəticələrinin  qiymətləndirilməsi 
prosesinin  nəticəsində  iĢçilərin  öz  nailiyyətlərinə  uyğun  olaraq  düzgün  çeĢidləndirildiyinə 
əmin  olmaq  zəruridir.  XoĢbəxtlikdən,  fəaliyyət  reytinqinin  ən  yüksək  və  ya  ən  yuxarı  iki 
kateqoriyasına  düĢən  nəticələri  izləməklə  fəaliyyətin  düzgün  ölçülüb-ölçülməməsi  barədə 
müəyyən  təəssürat  əldə  etmək  mümkündür.  Reytinqlərin  iki  yuxarı  kateqoriyada  həddən  artıq 
cəmləĢməsi  illik  nəticələrin  qiymətləndirilməsi  prosesinin  yaxĢı  iĢləməməsinə  iĢarədir.  Bundan 
baĢqa  illik  nəticələrin    qiymətləndirilməsi  prosesinə  bəzi  məhdudiyyətlər  tətbiq  etmək 
mümkündür ki, bu da iĢçilərin nəticələrə əsasən düzgün çeĢidlənməsinə imkan verəcək.
149
 
Təsirin monitorinqi də vacibdir, lakin idarəetmə məqsədləri üçün 
7.41
 
Struktur  bölmələrinin  məqsədləri  və  nəticələri  barədə  məlumatın  hazırlanması 
digər  məqsədlər  üçün  deyil,  idarəetmənin  təkmilləĢdirilməsi  üçün  vacibdir.  Monitorinq 
nəticəsində əldə olunan informasiya büdcələrin və ya nəticələrə görə mükafatların təyin edilməsi 
üçün  deyil,  ilk  növbədə  idarəetməni  təkmilləĢdirmək  üçündür.  Bu  cür  informasiya  idarəetməni 
iki müxtəlif yolla inkiĢaf etdirə bilər: 

 
Bu  informasiya  rəhbər  iĢçilər  üçün  əks-əlaqə  (rəy)  funksiyasını  yerinə  yetirə  bilər,  yəni 
bu məlumatlar fəaliyyətə davamlı olaraq düzəliĢlər etmək, yaxĢı iĢi davam etdirmək və ya 
                                                 
149
 Məsələn, bax, Reid 2003 və 1999.
 

---

 206 
rəy o qədər də qaneedici olmadığı halda iĢçilərin səylərinə düzəliĢlər etmək istifadə oluna 
bilər.  

 
Bu, mərkəzi orqanlar tərəfindən öz rəhbər iĢçilərini, bu rəhbər iĢçilərin öz əməkdaĢlarını 
idarə etdikləri kimi idarə etmək üçün istifadə oluna bilər.  

 
Məsələ  bundadır  ki,  monitorinqdən  əldə  olunan  məlumat  təĢkilatı  bölmələrin  və  onların 
iĢçilərinin daha yaxĢı və vaxtı-vaxtında məlumatlandırılmasına imkan yaradır. 
F.
 
Y
EKUN
:
 
Ġ
NSAN KAPITALINA YÖNƏLDILMIġ  INVESTISIYALARIN BƏHRƏSI
 
7.42
 
Ġnsan  kapitalına  investisiya  yatırılması  Azərbaycanın  orta-müddətli  inkiĢaf 
strategiyasının  vacib  elementi  hesab  olunmalıdır.  Ali  təhsil  ocaqlarına  daha  yüksək  qəbul, 
daha  yüksək  səviyyəli  tədris,  daha  etibarlı  diplomlar,  iqtisadiyyatın  bugünkü  və  gələcək 
ehtiyaclarına uyğun olaraq ixtisaslaĢma və ömürboyu təlim sisteminə malik olan təhsil sisteminin 
yaradılması  iĢsizliyə  daha  az  məruz  qalan  daha  yaxĢı  ixtisaslı  iĢçi  qüvvəsini  təmin  edəcəkdir. 
Təhsilli iĢçi qüvvəsinin yaradılması eyni zamanda məhsuldarlıq sahəsində vacib nəticələrin əldə 
olunması  üçün  baza  və  potensial  yaradar,  iqtisadiyyatın  diversifikasiyasını  asanlaĢdırar  və 
texnoloji  yeniliklərin  istifadəsini  tezləĢdirərdi.  Yuxarıda  qeyd  olunanlar  hamısı  Azərbaycanda 
neft bumundan sonrakı davamlı inkiĢafı dəstəkləmək üçün lazımi elementlərdir. 
7.43
 
Əmək  bazarının  özünə  gəldikdə  bəyan  olunmamıĢ  iĢ  probleminin  həlli,  iĢ  Ģəraitinin  və 
təhlükəsizliyin  yaxĢılaĢdırılması  və  müasir  fəal  əmək  siyasətlərinin  formalaĢdırılması  iĢçilərin 
rifahının yüksəldilməsinin və struktur iĢsizliyin azaldılmasının əsasıdır.   
7.44
 
Nəhayət,  dövlət  sektorunda  maaĢların  artırılması  –  və  idarəetmə  strategiyası  -  daha 
səmərəli və çevik hökumətin formalaĢması ilə nəticələnəcəkdir. 
 
 
 
 

---