Vii. Uluslararasi

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

38 

 

sahip,  hayvancılık  uğraşan  küçük  boyların  inandıkları  dinlerden  daha  gelişmiş  bir 

din  olmalıydı  ve  oldu

4

.  Türk  halkları  arasında  Şaman  adı  değil,  Kam  terimi  daha 

fazla  işlenmiştir.  Bu  halklarının  bütün  dini  inançları,  mitolojik  bakış  açısı  ve  sözlü 

halk  edebiyatı  bu  dinin  etkisi  altında  şekillenmiştir.  Yapılan  çalışmalar  sırasında 

günümüzde  de  İslam  dini`ni  veya  Hıristiyanlığı  kabul  etmiş  bu  halklar  arasında 

Şamanizmin  kalıntıları  görülmektedir.  M.Uraz  bununla  ilgili  yazıyor:  "Şunu  da 

belirtmek  gerekir  ki,  bazı  yabancı  dinler  yayılırken  bunlar  üzerinde  eski  Türk 

inançlarının  ve  Şamanizm`in  etkilerini  görmek  mümkündür"

5

.  Yalnızca  İslam  dini 

değil,  aynı  zamanda  Hıristiyanlık  dinine  de  baktığımızda  burada  Tengriciliğin 

Hıristiyanlığa  etkisini  görüyoruz.  Bu  konuda  Rus  yazarlar  da  yazmıştır.  Hatta 

K.V.Ksenofontov  Şamanizm`in  Hıristiyanlığa  etkisi  hakkında  görüşleri  konusunda 

eser  yazmıştır

6

.  Türk  halklarının  dini  inançları  Türk  devletlerinin  devlet  işlerine  de 

etkisiz ötüşmemişdir. Türk devletlerinin tarihi incelendiğinde bu inançların çoğunun 

hatta devlet işlerinde uygulandığını görüyoruz.  

Devlet  işlerinin  yürütülmesinin  esas  ilkelerden  biri  de  ant  içme  töreni 

olmuştur.  Ünlü  bilim  adamı  A.İnan  bu  konuda  geniş  araştırma  yapmışsa  da,  ona 

istinaden  ve  eklemelerle  bu  törene  ve  halk  arasında  yaşayan  kalıntılarına  kısaca 

göz  atmak isterdik. Araştırmalar  gösteriyor  ki,  ant içme  töreni Türkler  için  oldukça 

önemli bir ritüel sayılırdı. Ant - arkaik mitolojik görüşlerle bağlı olup, sözün büyüsel 

gücüne  güveni,  ona  eski  bağlılık  hissini  yansıtan  mitolojik  büyüsel  yapılı  metin 

tipidir

7

.  Eskiden  Türkler  ant  içmek  istedikleri  zaman  kımız  denilen  at  sütünün 

üzerine  kendi  kanlarını  akıtır  ve  kardeşlik  yemini  ederdiler  (veya  ittifak  ederdiler). 

Kımız Türk halklarının en eski milli içeceği olmuştur

8

. Bu içki hakkında birçok eski 

kaynaktan  bilgi  alabiliriz.  Hatta  eski  Hunlar'ın  saraylarında  olmuş  yabancı 

diplomatlar  bu  içki  hakkında  bilgi  vermişlerdir.  Göktürk  Kağanlığı  da  bu  içkiye 

fazlasıyla  önem  vermişlerdir.  568  yılında  Bizans  İmparatoru  I  Justinianos 

tarafından  İstemi  Kağan`ın  sarayına  gönderdiği  elçisi  Zemarkos  kendi  seyahat 

anılarında  onuruna  verilen  ziyafette  çok  miktarda  içilen,  ancak,  başka  bir 

maddeden  yapılmış  kosmos  (kımız)  adlı  içkiden  sık  sık  söz  eder

9

.  Aynı  içkiye 

Priskos  da  Attila'nın  Avrupa'daki  sarayında  rastlamış  ve  adını  kosmos  olarak 

kaydetmiştir

10

.  

Antlar genel olarak iki şekilde ortaya çıkmıştır: 1) İnsanların kutsal saydıkları 

varlıklara ant içmek yoluyla, 2) belirli bir iş, olayla ilgili söylenmiş fikre, söze kuşku 

duyulduğunda  musahibini  inandırmak  için

11

.  Ant  içmek  bugün  de  yaşayan 

geleneklerdendir.  Günümüzde  İslam  dini  ile  ilgili  olarak,  daha  çok  Allah'a,  12 

imama, Kuran'i-Kerim`e ve İslam'da kutsal sayılan bu gibi inançlara ant içilir. Fakat 

                                                

4

 İnan A., a.g.e., s.1. 

5

 Uraz Murat., Türk Mitolojisi, Düşünen Adam Yayınları, İstanbul 1994, s. 197. 

6

Ксенофонтов  Гавриил.  Хрестес,  Шаманизм  и  Христианство:  Факты  и  Выводы 

(Ksenofontov  Q.  Hrestes,  Şamanizm  ve  Hristiyanlık:  Olgular  ve  Özetler,  İrkutsk  1929). 

Иркутск 1929, s. 18. 

7

 Memmedov Cəlal,  Türk Mifoloji Sözlüyü, Bakı 2003, s. 38. 

8

  İnan  A.,  “Eski  Türklerde  ve  Folklorde  Ant”,  Ankara  Üniversitesi  Dil  ve  Tarih-Coğrafya 

Fakültesi Dergisi, c. VI / sy. 4`den ayrıbasım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara (1948), 

ss. 279-290, s.279. 

9

 Diyarbekirli Nejat, Hun Sanatı, Milli Egitim Basımevi, İstanbul 1972, s. 58. 

10

 Diyarbekirli, a.g.e., s. 58. 

11

 Dede Qorqud Kitabı Ensiklopedik Lüğet, Önder Neşriyatı, Bakı 2004, s. 26. 

---

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

39 

 

eski Oğuz yurdu olan Azerbaycan'da İslam'a kadar Güneş`e, Ay`a, ateşe ve ışığa 

ant  içilmiştir.  Bu  ışığa  kör  bakayım, Gün  yüzü  görmeyeyim  -  gibi  yeminli  deyimler 

halen  Azerbaycan`da  kullanılıyor.  Ortaçağ  kaynaklarında  ant  içme  ile  ilgili  çeşitli 

ritüeller  hakkında  bilgi  verilir.  Bu  tür  yeminlere  biz  Dede  Korkut  Kitabı`nda  da 

rastlıyoruz. Destanın birçok boyunda kahramanlar ant içiyorlar. İç Oğuz'a Taş Oğuz 

asi  olup,  Beyreğin  öldüğü  Boyı`da,  Uşun  Koca  oğlu  Segrek  Boyu`nda  ve  başka 

boylarda  Kazan  Han'ın,  Beyreğin,  Kan Tural`ın,  hatta Burla  Hatun, Selcen  Hatun, 

Banu  Çiçek  gibi  hatunların  ant  içme  sahneleri  tasvir  edilmiştir.  Türk  Dünyasının 

meşhur söz üstatlarından biri, Divanü Lügati't Türk eseri ile ünlü Mahmud Kaşgarlı 

da ant içme töreni ile ilgili bazı bilgiler vermiştir. O, yalan yere ant içenin cezasının 

kılıçla  verildiğini  yazmıştır

12

.  Bugün  çağdaş  dünyanın  birçok  halkları  da  eski  Türk 

ritüellerinin  kalıntılarına  başvuruyor.  Örneğin,  ünlü  Google  şirketinde  Google+ 

şebekesinde topluluk işareti olarak eski Türk halklarının ant işareti kullanılır. 

Azerbaycan  halıları  üzerinde  de  antla  bağlı  bazı  motifler  var.  Milli 

Azerbaycan  Tarihi  Muzesinin  Etnoqrafi  fondunun  zengin  kolleksionunda 

Azerbaycanın  Şirvan  bölgesine  ait  “Erçiman”  halısı,  “Çuhanlı”  halısı  üzerinde  bu 

motifi göre biliriz. “Erçiman” halısı üzerinde olan ant tamğası aynen petroqliflerdeki 

gibi dokunması ile dikkati çekiyor. Halının genel içeriğine baktığımızda aile seadeti, 

çoçuk  arzusu  ve  aile  andına  sadık  kalma  ifade  olunduğu  sonucuna  geliniyor. 

“Çuhanlı” halısı üzerinde ise ant tamğası eski bir etrusk kabı üzerinde olduğu gibi 

dört yön motifi ile vahdetde dokunmuşdur.  

   

                    

                   

Resim1.inv.3779.  Resim 2.  tamğasıhttps://tarihvearkeoloji.blogspot.com  ant 

 

       

                                

                  

        Resim 3. Inv. 5169                                               Resim 4.         

 

                                                

12

 Roux, a.g.e, s. 33. 

---