Vii. Uluslararasi

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

401 

Fotoğraf 1.  Avunya namazlık halısı 

Fotoğraf 2. Avunya namazlık halısı 

Halılarda natüralist ve stilize edilmiş gül motifleri ile halıların ortasında vazo 

içinde  çiçek  demeti,  çiçek  demeti ve  kuş  motifleri  kullanılmıştır.  Motifler,  kanaviçe 

işleme motifleri etkisindedir ve genellikle karma bir biçimde uygulanmıştır. Yörenin 

namazlık halılarının bazılarında karakteristik halde görülen dokumanın yapıldığı yılı 

belirten  tarihler,  orta  zemine  motif  gibi  yerleştirilmiştir.  Ayrıca  halı  mihrabında 

dokuma  tarihi  ya  da  dokuyucunun  adı,  bazen  de  her  ikisi  bir  arada  kullanılmış 

olduğu çok sayıda örnek vardır.  

Yörede “Tay kulağı” olarak bilinen üçgen formlu bir motif, halı kilimliğine üç 

adet dokunmuştur. 

Namazlık  Avunya  Halılarında  çoğunlukla  bir  geniş,  bir  dar  bordür  olduğu 

için halı yüzeyi için bordürler, büyük bir alanı kaplar. Halıların geniş bordürlerinde; 

büyük  ve  küçük  çınar  yaprakları,  sekiz  kollu  yıldız,  kabak  çiçeği,  baklava  (göz) 

sarmaşık  (orman  sarmaşığı)  yaprağı,  natüralist  ve  stilize  sarmaşık  gülü,  sarmal 

içinde karanfil, natüralist ve stilize çiçek demetleri, yan yaprak-yan ağaç, göl içinde 

S motifi, baklava suyu motifleri çok sık kullanılmıştır. Dar bordürlerde ise kadın kaşı 

(sığır sidiği) ve sekmen su (cıkcıkı), kilit su görülür.   

Post  motifli  namazlık  halılar  çoktur.  Namazlıkların  desenlerinde  ibrik, 

nazarlık, çiçek motifleri çok sık görülür. Çok çeşitli yıldız motifi kullanılmıştır. 

Namazlıkların  orta  zemininde  çözgü  boyunca  dikine  sıralanmış  motifler 

bulunur. Ayrıca çengel motifleri de bu bölümde sıklıkla kullanılmıştır. 

Fotoğraf 3. Geometrik motifli Avunya 

namazlık halısı 

Fotoğraf 4. Hayat ağacı motifli 

Avunya namazlık halısı 

---

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

402 

 

Desen Kompozisyonları 

 

Günümüzde  dokunmamasına  karşın, yöre  dokuyucularının  bağlı  oldukları, 

aşiret, boy ve oymakların motif, sembol ve imlerinin Avunya Halılarına aktardıkları 

kolaylıkla  anlaşılmaktadır.  Halılarda  kullanılmış  motif  ve  desen  kompozisyonları 

yöreye  özgü  karakteristik  özellikler  taşımaktadır.  Osmanlı-Rus  Savaşı  ve  Balkan 

Savaşları’nda Türklerin yenilmesi ve sonrasında Türklere karşı uygulanan olumsuz 

yöndeki  iskan  politikaları  nedeniyle,  Anadolu’ya  göç  artmıştır.  Göç  eden  Türkler, 

yeni  bölge  ve  yörelerde  yaşamlarını  sürdürmelerine  karşın,  geleneksel  olarak 

kullandıkları  motif  ve  desen  kompozisyonlarını  dokudukları  halı  ve  kilimlerinde 

devam ettirmişlerdir.  

Yöredeki  halıların  desen  kompozisyonları  için  incelendiğinde,  genellikle 

namazlık  amacıyla  dokunduğu  anlaşılır.  Yöre  halılarının  desen  kompozisyonu 

sistematiği  1/2,  ¼,  1/8,  1/12  simetrik  kompozisyon  sistematiğindedir.  Desen 

kompozisyon  sistematiği,  dikey  eksende  1/2,  dikey  ve  yatay  eksende  ise  ¼ 

raporlarla oluşturulmuştur. 

 

 

Çizim 1. Avunya namazlık halı 

deseni  

Çizim 2. Avunya namazlık halı 

deseni 

 

Namazlık halılar genellikle tek mihraplıdır. Hatta çift mihraplı halıların dolgu 

motifleri  farklı  yerleştirilerek  ya  da  halıda  renk  değişiklikleri  yapılarak  yön 

vurgulanmaya çalışılmıştır. Pratik olarak düşünüldüğünde ¼ simetrik orta desenleri 

olan  namazlıklarda  orta  zeminine  yerleştirilen  dolgu  motiflerinde  büyüklük,  farklı 

biçim,  değişik  renkli  motiflerin  olması  halıyı  tek  yönlü  yani  ½  simetrik  hale 

getirmektedir. Halının yönü bu özelliklerle mihrap ve ayaklık bölümlerinin kolaylıkla 

belli olduğu dokumalar haline gelmektedir. 

Avunya  Halılarının  mihrapları,  üçgen  formda  ya  da  sütunlarla 

oluşturmuştur. Mihrap basamaklıdır, çevreleri ise tekrar eden kanca ve çengellerle 

süslenmiştir.   

 

Renk  

Avunya  Halılarının  ilme,  atkı  ve  kenar  örgüsü  iplikleri,  genellikle  sentetik 

kökenli  boyarmaddelerle  renklendirilmiştir.  Natüralist  üsluplu  motiflerde  gerçekçi 

görsellik  için  renk  zenginliğinden  yararlanıldığı  görülür.    Bazı  halılarda,  turuncu, 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

403 

mor,  şeker  pembesi,  çingene  pembesi,  turkuaz ve  mor  gibi  renklerin  farklı  tonları 

kullanılmıştır.  

Halılarının  dokuma  ortası  ve  bordür  zeminlerinde,  genellikle  siyah  ve 

kırmızı renklerin kullanılmıştır. Bordür zeminleri çeşitli renklerde görülmesinin yanı 

sıra karakteristik bir özellik olarak Karasulu (siyah zeminli) bordürler vardır.   

Malzeme 

Bazı halıların çözgü ve atkıları pamuk olmasına karşın, halılarda genellikle 

yün malzeme kullanılmıştır. Halılar kaba kalitededir.  

Avunya  Halılarında  her  ilme  sırası  ardından  atkı  üç  kat  olmak  üzere  3  ya 

da  4  kez  tekrar  edilmiştir.  Atkılar,  genellikle  kırmızı  ve  siyah  renklerdedir.  Kenar 

örgülerinde takviye atkılar yapılmıştır.  

Uygulama özellikleri 

Namazlık Avunya  Halılarının  büyüklükleri,  namaz  kılarken  kullanılmak için 

dokundukları için genellikle 1 m

2

 civarındadır. 

Halıların  kilimlik  boyu  oldukça  kısadır.  Kilimliklerde  zemin  genellikle 

kırmızıdır ve zemin içinde yeşil ya da mavi renkte dokuma enince şeritler vardır. 

Halı başlangıç ve bitişine uygulanan çiti işlemi yapılmamış ve saçaklar ise 

farklı biçimlerde düğümlenmiştir.  

SONUÇ 

Avunya  Halı  Yöresi,  tarih  içerisinde  çeşitli  kültür,  inanç  ve  kökendeki 

grupların  yerleştiği  ve  kaynaştığı  bir  bölge  olmuştur.  Dokuyucular,  bağlı  oldukları 

aşiret,  boy  ve  oymakların  motif,  sembol  ve  imlerini,  dokudukları  bu  halılara 

aktarmış  oldukları  için,  halılar;  kendilerine  özgü  kimlik  kazanmışlardır.  Namazlık 

Avunya  Halıları,  öncelikle  inanç  doğrultusunda  dokunmuşlar  ve  özenle  korunarak 

saklanmışlardır.  Ayrıca  namazlık  boyutlarındaki  halılar,  kolay  taşınabilir  olması 

nedeniyle sevilmiş, yaygınlaşmış ve son dönemlere kadar dokunmuştur.  

KAYNAKÇA 

BAŞARAN,  Fatma  Nur  ve  Hanife  GÜNEŞ,  “Çanakkale  İli  Yenice  İlçesi  Davutköy 

Halılarından  Örnekler”,  Gazi  Üniversitesi  I.  Ulusal  El  Sanatları  Sempozyumu, 

Gazi  Üniversitesi  Türk  El  Sanatları  Araştırma  ve  Uygulama  Merkezi  Yayınları, 

Ankara 2008, s. 47-57. 

MERGEN,  Selçuk  ve  Hüseyin  ALANTAR,  Tarihi  Anadolu  Halıları,  İstanbul: 

Sentez Turizm Tic. ve San. A.Ş., Bant I, İstanbul 2003. 

SOYSALDI,  Ayşen  ve  Hanife  YARMACI,  “Çanakkale  İli  Yenice  İlçesi  Köyleri 

Halılarının  Kompozisyon  ve  Renk  Şemaları”,  “Selçuklu  Halılarının  Anısına”  II. 

Uluslararası  Türk  El  Dokumaları  (Tekstil)  Kongresi  ve  Sanat  Etkinlikleri, 

Konya 2009, s. 105-114.  

SÜMER, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 

İstanbul 1999.  

TÜRKAY, 

Cevdet, 

Başbakanlık 

Arşivi 

Belgelerine 

Göre 

Osmanlı 

İmparatorluğu’nda  Oymak  Aşîret  ve  Cemaatlar,  İstanbul:  Ana  Neşriyat  ve 

Dağıtım A.Ş., İstanbul 1979.  

UĞURLU, Aydın, “Anadolu Dokumalarında Motif Felsefesi”, Tekstil ve Mühendis, 

sy. 26, Bursa 1991, s. 76-82.   

---