Vii. Uluslararasi

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

18

 

 

parçaya  bölünmüştür.   

Y

atay  ve  dikey  dairesel  kesitli  çıtaların  çatılmasıyla 

oluşturulan bu dırbızanda kare boşluklar elde edilmiş olup kesişim noktaları

 

ahşap 

lokmalarla

 

birleştirilmiştir.  Yatayda  oluşturulan  bu  bordürlerden  baştan  üçüncü 

sıradaki diğerlerine göre biraz daha geniş tutulmuştur. 

 

1.3. Yeşilbağcılar Ali Çamur Evi (Çizim:3): 

Düşey  dikdörtgen  formlu  pencere  korkuluğunun  geneli  ince  çıtalar  ile 

dikeyde  dört  parçaya  bölünmüştür.  Keskin  ve  eğrisel  hatlı  bu  çıtalarda,  belirli 

yerlere boğumlar yapılarak daireler ve fiyonk motifleri oluşturulmuş, iç bükey ve dış 

bükey hareketler ile tamamında geometrik bir kompozisyon kazandırılmıştır 

 

 

1.4. Katrancı-Hüseyin Karoğlu Evi (Çizim:4): 

Kare  yakın  dikdörtgen  formlu  dırbızan,  yatay  bir  çıta  ile  ortadan  iki  eşit 

parçaya  bölünmüştür.  Bu  parçalarda  kendi  içinde  dikey  olarak  beş  eşit  parçaya 

bölünerek her bir bölüm dikdörtgen boşluklar oluşturmuştur. 

Bu  dikdörtgenlerin  iki  kenarı  ile  aralarda  bulunan  çıtaların  iki  ucuna 

çentikler atılarak, uzun dikdörtgenlerin kenarlarına yonca yaprağına benzer şekiller 

oluşturulmuştur.  Birinci  bölümde  iki  yana  ve  üst  çerçeveye  bitişik  yarım  çıtalar 

eklenerek kompozisyonun devamlılığı sağlanmıştır. Birinci bölüme göre daha sade 

tutulan  ikinci  bölüm  ise  kare  kesitli  ince  uzun  çıtalarla  beş  parçaya  ayrılmış  ve 

aralarında dikdörtgen boşluklar oluşturulmuştur. 

 

1.5. Çamlıbel -Süleyman Gölcük Evi (Çizim:5): 

Düşey  dikdörtgen  formda,  üç  çıtanın  böldüğü  dört  gözden  oluşmaktadır. 

Çıtalar en üstte armudi bir formla başlayarak, belli yerlerde iç bükey ve dış bükey 

hatlar oluşturarak ve geometrik şekillerle devam etmiştir.  

Arada oluşan gözlerde eğrisel ve keskin hatların hâkim olduğu bir süsleme 

kompozisyonu meydana gelmiştir. Bu gözler yatayda muhtemelen sonradan atılan 

ince  bir  çıtayla  ikiye  bölünmüş  olup  ana  çıtaların  süsleme  kompozisyonundaki 

bütünlüğü kesmemiştir. 

 

1.6. Katrancı-Hasan Yavuz Evi (Çizim:6): 

Hasan  Yavuz  evinde  gördüğümüz  dırbızan  örneği  dikeyde  üç  bölümden 

oluşmaktadır. Üst ve alttaki bölümler dört gözlüdür. Ortadaki bölüm ise yatayda iki 

gözlü, yanlardaki dört gözlü ortadakiler ise tekrar iki gözlü olarak tasarlanmıştır.  

Pencerenin  boyutuna  göre  dikey  dikdörtgen  formdaki  dırbızan  yatayda ve 

dikeyde  dört  bölümden  oluşmaktadır.  Üst  ve  alt  bölümler  diğerlerine  göre  daha 

geniş  tutulmuş  olup  alt  bölüm  kasaya  yakın  bir  yerde  yatayda  bir  çıta  ile 

sonlandırılmıştır.  

Birinci bölüm, çıtaların kenarlarına atılan boğumlarla dilimli uzun dikdörtgen 

boşluklar  oluşturmuştur.  Arada  kalan  iki  bölüm  ise  üç  çıta  ile  dörde  bölünmüş, 

kenarlardaki  gözler  ise  yatayda  tekrar  bölünerek  yonca  yaprağı  şeklinde  küçük 

gözler  oluşturmuştur.  Diğer  dikdörtgen  ve  kare  gözlerde  de  çıtalara  boğumlar 

atılarak yonca yaprağı formunda kompozisyonlar elde edilmiştir.  

 

1.7. Katrancı-Muammer Bayar Evi (Çizim:7): 

Muammer  Bayar  evinde  tespit  edilen  dırbızan  diğer  örneklere  göre  biraz 

farklı  tasarlanmıştır.  Bu  parmaklığın  tam  ortasında  büyük  bir  kare  boşluk 

---

 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

19

 

 

bırakılmıştır. Bu boşluk insan başının geçeceği ölçülerde yapılarak ev sahiplerinin 

dışarıyı gözetlemesi için tasarlandığı ve kim geldi penceresi şeklinde tanımlandığı 

öğrenilmiştir.  

Bu  uygulama  Anadolu’da  bazı  bölgelerde  de  bilinen  bir  tanımlamadır. 

Dırbızanın  üst  ve  alt  kısmı  karelerden  oluşan  üç  sıra  halindeki  bordürler  şeklinde 

yapılmıştır.  Her  karenin  çıtalarına  belirli  aralıklarla  çentikler  yapılarak  sekiz  kollu 

yıldız şeklinde kompozisyonlar oluşturulmuştur. 

 

1.8. Katrancı-Memiş Kocagöz Evi (Çizim:8): 

Evinin kuzeybatı odasının penceresinde tespit ettiğimiz dırbızan da dikeyde 

beş  bölüme  ayrılmıştır.  Üst  bölümde  yan  yana  beş  kare  ile  beş  dikdörtgenden 

oluşan  iki  sıralı  bordür  yapılmış  ve  bu  bordür  altta  da  simetrik  olarak 

tekrarlanmıştır.  Ortadaki  bölümde  beş  dikdörtgen  göz,  boğumlu  ve  armudi(vazo 

şeklindeki?)  çıtalarla  bölünmüştür.  Yatay  ve  dikey  çıtalar  yine  kare  motiflerin 

ortalarında boğumlar yaparak dört yapraklı yonca görüntüsü elde edilmiştir.  

 

1.9. Katrancı-Hüseyin Kocagöz Evi (Çizim:9): 

Katrancı  köyündeki  evin  kuzey  odasının  kuzeybatı  penceresindeki 

dırbızandır.  Yatay  ve  dikey  kare  kesitli  çıtaların  çatılmasıyla  oluşturulan  bu 

dırbızanda dairevi boşluklar şeklinde kare taksimatlar elde edilmiştir.  

Örneğimiz  olan  dırbızan  da  yatayda  beş  bölüme  ayrılmıştır.  Üst  bölümde, 

ilk sırası beş ve ikinci sırada altı adet kareden  oluşan iki sıralı bordür yapılmış ve 

bu bordürlerden beş gözlü olan daha geniş tutulmuştur.  

Yatay  ve  dikey  çıtalar  yine  kare  motiflerin  ortalarında  boğumlar  yaparak 

dört yapraklı yonca görüntüsü elde edilmiştir. Birinci bölümdeki bu bordür tasarımı 

üç ve  beşinci  bölümlerde  de  simetrik  olarak  tekrarlanmış ve  aralarına  daha  geniş 

bordürler yerleştirilmiştir. Geniş tutulan bu bordürlerde oluşan beş adet dikdörtgen 

gözler de çentikli çıtalarla bölünerek dört yapraklı yonca motifleri elde edilmiştir. 

 

1.10. Katrancı-Hüseyin Kocagöz Evi (Çizim:10): 

Bu  örneğimiz  yine  aynı  evin,  aynı  odasının  kuzeydoğu  penceresine  ait 

dırbızandır.  Bu  parmaklık  da  yatayda  dört  bölüme  ayrılmış  olup  üstte  karelerden 

oluşan  iki  sıralı  bir  bordür  tasarlanmış  ve  aynı  bordür  üçüncü  bölümde 

tekrarlanmıştır.  

Alttaki  kısmı  ise  iki  sıra  halindeki  karelerden  oluşan  bir  bordür  ile 

nihayetlenmiştir.  Farklı  bir  düzenlemeye  sahip  ikinci  bölüm  merkezinde  ahşap 

kapılarda  gördüğümüz  çarkıfelek  kompozisyonu  yanlarda  da  küçük  kare 

boşluklardan oluşmaktadır. En altta ise beş bölümlü bir açıklık olup yine ince çıtalar 

üzerinde boğumlar yapılarak sekizgen şema elde edilmiştir. 

 

SONUÇ 

Sonuç  olarak  Yatağan  ve  çevresindeki  köylerde  tespit  ettiğimiz  pencere 

parmaklıları  yöresel  adıyla  Dırbızan  örnekleri  öncelikle  evlerde  güvenlik 

maksadıyla yapılmış elemanlardır.  

Daha  çok  pencere  boyutlarına  göre  tasarlanmış  bu  elemanlar  ince  ahşap 

çıtalardan  oyma  veya  çakma-çatma  tekniğinde  yapılmışlardır.  Ayrıca  birbirlerine 

ahşap  lokmalar  ile  bağlanmış  yuvarlak  kesitli  çıtalardan  yapılan  parmaklıklar  da 

tespit edilmiştir.  

---