T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI

 

 

6 

 

Resim 1.2: Merkezi sinir sistemi 

 

1.2.1. Tüm Beyin (Encephalon) ve Bölümleri 

 

Bir eriĢkinin beyni ortalama 1300-1400 gramdır. Kafatası boĢluğunda yer alan beyin, 

100 milyar nöron ve trilyonlarca “glia” denilen destek hücrelerinden oluĢur.  Beyin, kafatası 

kemik  sistemi  içerisinde  iyi  korunur.  Beyni  koruyan  yapılar,  kalın  saçlı  deri  (skalp)  ile 

altındaki kas, faysa tabakası ve kafatasını oluĢturan kemiklerdir. Kafatası bir kask gibi tüm 

beyni travma ve darbelerden korur. Tüm beyin; beyin sapı, beyin, ara beyin ve beyincikten 

oluĢur. 

 

T

Ü

M

 B

E

Y

ĠN

 (

E

N

C

E

PHA

L

O

N

) 

BEYĠN SAPI (Truncus 

encephali) 

Mesencephalon (Orta beyin) 

Pons (Köprü) 

Medulla oblangata (Soğanilik& bulbus ) 

ARA BEYĠN 

(DĠENCEPHALON) 

Thalamus 

Hipothalamus 

Epithalamus 

Subthalamus 

LĠMBĠK SĠSTEM 

Hipokampüs 

Amigdala 

Singulat girus 

Foniks 

BEYĠN (CEREBRUM) 

(CEREBRAL KORTEKS) 

Gri cevher: (Yüksek iĢlevler kabuk kısımda 

yapılır.) 

Beyaz cevher: (Ġçinde bazal ganglionlar 

vardır.) 

BEYĠNCĠK(CEREBELLUM)   

Tablo 1.1: Tüm beynin sınıflandırılması 

---

 

 

7 

 

Resim 1.3: Tüm beyin 

 

1.2.1.1. Tüm Beyin Sapı (Truncus encephali) 

 

Tüm  beyin  sapı,  anatomik  olarak  omuriliği  beyne  bağlayan  bir  köprü  gibidir.  Üst 

merkezlerle, medulla sipinalis arasındaki bilgi taĢıyan sinir liflerinin geçtiği bölgedir. I., II. 

cranial sinirler dıĢında diğer cranial sinirler buradan çıkar. Tüm beyin sapı, soğanilik, köprü 

ve orta beyin olmak üzere üç kısımdan oluĢur.  

 



 

Soğanilik (Bulbus, medulla oblangata ) 

 

Beyin  sapının  en  alt  bölümünde  bulunan  medulla  oblangata,  medulla  spinalisin 

devamı olup birinci boyun omuru atlasın ön kemeri hizasından baĢlar ve art kafa kemiğinde 

bulunan  foramen  magnum  denilen  delik  düzeyinde  devam  eder.  Yukarı  kısmı  ise  pons  ile 

birleĢir. Omuriliğin üst kısmı ile pons arasında beyinciğin altındadır.  

---

 

 

8 

 

Resim 1.4: Beyin sapı 

 

Ortalama  2,5-3  cm  uzunluğunda,  2-2,5  cm  geniĢliğinde  ve  6-8  gram  ağırlığındadır. 

Medulla  oblangata  üzerinde  omuriliğe  giden  ve  omurilikten  gelen  motor  (çalıĢtırıcı)  ve 

duyurucu (sensitif) yollar vardır. Burada IX. (N. Glossopharyngeus - Dil yutak siniri), X. (N. 

Vagus),  XI.  (N.  Accessorius  -kafa  spinal  siniri)  ve  XII.  (N.  Hypoglossus-  dilaltı  siniri) 

kranial sinirlerin çekirdekleri bulunur. DolaĢım ve solunum merkezleri burada olduğu için bu 

bölgenin  hasarı  ölümle  sonuçlanır.  Ayrıca  yutma,  çiğneme,  öksürme,  hıçkırma,  hapĢırma, 

kan damarlarının büzülmesi ve kusma gibi refleksleri kontrol eden merkez buradadır. 

 

Düzenleme merkezlerine, vücudun ilgili bölümlerinden beyin sinirleri içinde seyreden 

afferent sinir lifleri gelir ve buralardan çıkan efferent sinir lifleri, yine beyin sinirleri yoluyla 

ilgili organlara uyarıları iletir. Motor sinirler burada çaprazlaĢır. 

 



 

Köprü (Pons) 

 

Beyin  sapının  ortasında  köprü  gibidir.  Medulla  oblangata  ile  mesencephalonu 

birleĢtirdiği için bu adı almıĢtır. Pons; 2,5 – 3 cm uzunluğunda, 3,5 -4 cm geniĢliğindedir. V. 

(N. Trigeminus -üçüz sinir), VI. (N. Abducens- gözü dıĢa döndüren sinir), VII. (N.Facialis -

yüz siniri) ve VIII. (N. Vestibulo cochlearis,  N . Acusticus- iĢitme ve denge siniri)  kranial 

sinirlerin  çekirdekleri  burada  bulunur.  Solunum  kontrolüne  katkıda  bulunur.  Afferent  ve 

efferent sinir yolları ponstan geçer. Santral sinir sisteminin parçalarını birbirine bağlar. 

 



 

Orta Beyin (Mesencephalon) 

 

Pons ve ara beynin arasında yer alan orta beyin, beyin sapının en kısa bölümüdür. III. 

(N.  Oculomotorius  -göz  oynatıcı  sinir)  ve  IV.    (N.  Trochlearis  -Göz  kaslarına  giden  sinir)  

kranial  sinir  çekirdekleri  burada  bulunur.  Beyin  sapından  cerebral  hemisferlere  (beyin 

yarımkürelerine) bilgi taĢır. Pupilla refleksi ile yürüme ve yer değiĢtirme merkezi buradadır. 

Dopamin salgılayan merkezleri taĢır. Dopamin eksikliğinde parkinson hastalığı, fazlalığında 

ise Ģizofreni görülür. 

---

 

 

9 

Beyin  sapının  büyük  bölümü,  beyaz  madde  arasında  dağılmıĢ  az  miktarda  gri 

maddeden oluĢmuĢtur. Orta beyinde retiküler formasyon alanı bulunur. Retiküler formasyon 

alanı aynı zamanda omurilik ve diencephalon içinde de yayılmıĢtır. Retiküler formasyonun 

hem duyusal hem de motor fonksiyonları vardır. Ġskelet kasının kasılma tonusunu ayarlayan 

yüksek beyin bölgelerinden uyarılar alır. 

 

Retiküler  formasyon  ayrıca korteksi,  gelen duyusal  sinyallere karĢı  uyarır.  Retiküler 

formasyonun  bu  kısmına,  retiküler  aktive  edici  sistem  (RAS)  denir.  Bu  kısım;  uykudan 

uyanmayı,  uyanık  kalmayı,  bilincin  açılmasını  ve  devamını  sağlar.  Kulak  göz  ve  deriden 

gelen impulslar RAS’ın etkili uyaranlarıdır. Örneğin zil sesi, kuvvetli bir ıĢık ya da çimdik 

atılması ile RAS’ın beyin korteksini uyarmasıyla uykudan uyanılır. 

 

Resim 1.5: Retiküler formasyon 

 

1.2.1.2. Beyin (Cerebrum)  

 

Beyin,  tüm  beynin  en  büyük  ve  en  kompleks  parçasıdır.  Üzeri  girintili  çıkıntılıdır. 

Önden  arkaya  doğru  uzunlamasına  derin  bir  yarıkla  sağ  ve  sol  yarım  küreye  (hemisfer) 

ayrılır. Bu iki yarım kürenin arasındaki yarığa, fissura longitidunalis cerebri denir. Her iki 

hemisfer  tabanda  corpus  callosum  ile  birbirine  bağlanır.  Cerebrumun  sağ  yarımküresi 

vücudun sol, sol yarımküresi de vücudun sağ tarafını yönetir. Örneğin; sağ el sol yarımküre, 

sol el sağ yarımküre tarafından kontrol edilir.  

 

---