T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI
GĠRĠġ Sevgili Öğrenci
Yüklə 274,33 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
- 1. MERKEZĠ SĠNĠR SĠSTEMĠ
- AMAÇ ARAġTIRMA ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
- Sinir Sisteminin Özellikleri
- Ġletebilme: (Codüktivite)
1 GĠRĠġ
Sinir sistemi ve endokrin sistem, vücudun haberleĢme sistemi olarak çalıĢır. Bu iki sistemin temel amacı, vücudun bir bütün olarak hareket etmesini sağlamak için bedenden veya dıĢ ortamdan gelen uyarılara uygun yanıtları vermek ve vücut iç ortamının dengesini korumaktır.
Ġnsan vücudunun sağlığını koruma, hastalıklı vücudu iyileĢtirme ve hastalıkların teĢhis, tedavi zincirinde görev alacaksınız. Sinir sistemi ile ilgili patolojik durumlarda ortaya çıkan belirti ve bulguları anlayabilmeniz için bu sistemin normal yapı ve fonksiyonlarını tanımanız gerekmektedir.
Bu modüldeki bilgi ve becerileri kazandığınızda, insan hayatında büyük önem taĢıyan sinir sisteminin iĢlevlerini ve fonksiyonlarını öğrenmiĢ olacaksınız. Edindiğiniz bilgilerle üst sınıflarda alacağınız meslek derslerini daha kolay anlayarak baĢarılı olacaksınız. GĠRĠġ
2
3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
Merkezi sinir sisteminin yapı ve iĢlevlerini ayırt edebileceksiniz.
Sinir sisteminin yapısını poster üzerinde inceleyiniz.
ArkadaĢınıza ani sesli uyarı yaptığınızda (el çırpma) arkadaĢınızın gösterdiği refleks tepkiyi gözlemleyip değerlendiriniz.
Sinir sistemi, (systema nervosum) vücudun sinir hücreleri ve sinir liflerinden oluĢan en karmaĢık sistemdir. DeğiĢik duyu organlarından gelen binlerce bilgi, bu sistem sayesinde taĢınır, iĢlenir ve bunlara uygun cevaplar oluĢturulur. Hücrelerin yaĢamlarını sürdürebilmeleri, iç ortamın sıcaklık ve kimyasal içerik yönünden sürekli olarak değiĢmez tutulmasına bağlıdır. Ġç ortamın değiĢmez tutulmasına yani iç dengeye, homeostazis denir.
Organizmada homeostazisi sağlamak için dolaĢım, solunum, boĢaltım ve sindirim gibi sistemlerin organları sürekli olarak çalıĢır. Organların bu amaç doğrultusundaki çalıĢmaları sırasında karĢılıklı iĢ birliği ve uyum Ģarttır. Ayrıca organların aktiviteleri, organizmanın gereksinmesi doğrultusunda değiĢkenlik de göstermelidir. Örneğin; egzersiz sırasında solunum ve dolaĢım hızının artması, yemeklerden sonra mide ve bağırsak etkinliğinin artması gibi. Sinir sistemi ve endokrin sistem, (hormonal sistem) organizmanın iç ve dıĢ ortamında oluĢan değiĢikliklere karĢı çok sayıda düzenleyici yanıtları oluĢturan sistemlerdir. Organların karĢılıklı iĢ birliği içinde ve gereksinim duyulan değiĢkenlikte çalıĢmasını sağlar. Sinir sistemi, iç ve dıĢ ortamda oluĢan değiĢikliklere karĢı ani yanıt oluĢturur. Bu sistem, iskelet kaslarına gönderdiği emirlerle organizmanın dıĢ ortamdaki değiĢikliklerini; düz kas, kalp kası ve salgı bezlerine gönderdiği emirlerle de iç ortamda oluĢan değiĢikliklerini düzenleyip kontrol etmektedir. Örneğin: üzerimize gelen bir köpekten kaçmak, elimizi acı veren bir etkenden hızla çekmek dıĢ ortamdaki değiĢikliklere yanıt iken, kan basıncı düĢtüğü zaman, damar çaplarının daralıp kalp atım hızının artması, dokularda oksijen azaldığı zaman solunumun hızlanması, kan Ģekerimiz düĢtüğü zaman, açlık hissedilmesi iç ortamdaki değiĢikliklerle oluĢan düzenleyici yanıtlardır. Endokrin sistem ise iç ortamın kimyasal yapısındaki değiĢimlere karĢı geç baĢlayan uzun süren yanıtları oluĢturur. AMAÇ ARAġTIRMA ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
4 Resim 1.1: Sinir sisteminin anatomisi
Sinir sistemi, vücudun elektrokimyasal iletiĢim ağıdır. Basit ya da karmaĢık her türlü davranıĢ, beynin değiĢik bölgelerinde yer alan nöron denilen sinir hücrelerinin etkinliği ile gerçekleĢir. Beynin çalıĢabilmesi için nöronlar arasında iletiĢim zorunludur. Bu iletiĢim, aksiyon potansiyelleri denilen elektriksel sinyallerle sağlanır. Sinir sistemi iç ve dıĢ (çevre koĢulları ) ortamdaki değiĢiklikleri reseptörler ile algılar. Reseptörler sinir hücreleri ile bağlantıları sayesinde ısı, ıĢık, mekanik gibi enerji tiplerini sinir hücresinde aksiyon potansiyeline dönüĢtürür.
Sinir Sisteminin Görevleri
Vücut iç koĢullarının kontrolünü sağlar. Örneğin; troid bezinin uyarılarak hormon salgılanması gibi.
Hareketlerin istemli kontrolünü sağlar ve istemli hareketleri baĢlatır. Örneğin; isteğimizle yürümek gibi.
dokunduğumuzda, elimizi hızla çekmek gibi.
Hafıza ve öğrenme için gerekli deneyimlerin özümsenmesini sağlar.
5
Uyarılabilme: (Ġrritabilite) Ġç ve dıĢ ortamda oluĢan değiĢiklikler, duyu sinirlerinin uçlarında bulunan reseptörler tarafından alınır.
afferent sinirler ile beyin omuriliğe taĢınır.
Duyuları algılama: (Correlation) Merkeze gelen bilgiler değerlendirilir ve yorumlanır.
sinirlerle tepki verecek olan kas veya salgı bezine iletilir. Örneğin: araç kullanırken kırmızı ıĢıkta ayak gaz pedalından çekilir, frene basılır.
Sinir sistemi; merkezi sinir sistemi (MSS) ve çevresel (periferik) sinir sistemi olarak iki bölümde incelenir. ġema 1.1: Sinir sisteminin sınıflandırılması 1.2. Merkezi Sinir Sistemi (MSS)
Merkezi sinir sistemi, santral sinir sistemi olarak da adlandırılır. Tüm beyin ve medulla spinalisten (omurilik) oluĢmaktadır. MSS’nin yapısında beyaz cevher (substantia alba ), gri cevher, (substantia grisea) bulunur. Gri katmanda, sinir hücrelerinin gövdeleri; ak katmanda ise uzantıları bulunur. Beyinde gri cevher (boz) dıĢta, beyaz cevher içtedir. Omurilikte gri cevher içte, beyaz cevher dıĢtadır.
Tüm beyin, genelde beyin olarak da ifade edilir. Beyin, kafatası kemik sistemi içerisinde, medulla spinalis ise columna vertebralisin (omurga) içinde bulunur ve boyundan baĢlayarak kuyruk sokumuna kadar uzanır. Yüklə 274,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|