T c cumhurđyet üNĐversđtesđ EĞĐTĐm bđLĐmlerđ enstđTÜSÜ

42 
 
 
yerini  tanımlayarak,  insanda  coğrafya  duygusu  oluşturur  (Sunay  ve  Dirican, 
2005:26).  
 
 
Resim 13. Koni ve Çubuksu Hücreler 
 
Hem çubuklar, hem de koniler, algılanan iletinin gözden beyine aktarılmasını 
sağlayan  optik  sinir  sistemine  bağlıdır  (Holtzschue,  2009:36).  Göz  retinasındaki  iki 
tür hücreden biri olan çubuksu hücreler, nesnelerden yansıyarak gelen ışık miktarını 
tespit eder. Yani, ışığın niceliksel boyotunu saptar. Bu tür ışıksal etkiye “Akromatik 
Işıksal  Etki”    denir.  Retinadaki  koni  hücreler  ise,  nesneden  gelen  ışığın  renksel 
karakterlerini  yakalarlar.  Buna  “kromatik  ışık  yakalaması”  denmektir  (Temizsoylu,  
1987: 11). 
 
Sinir hücrelerin mi yoksa koni hücrelerin mi çalışması gerektiğini ortamdaki 
ışığın  niteliği  belirler.  “her  bir  retina,100  milyon  dolayında  koni  ve  6  milyon 
civarında  koni  hücresine  sahiptir.  Her  10-15  çubuk  hücreye  karşılık  bir  koni  hücre 
vardır.  Ancak  bu  oran  sarı  noktada  çok  değişir.  1,5  mm.  çapında  ve  0,25  mm. 
derinliğindeki foveada çok sayıda koni hücre ve az sayıda çubuk hücre bulunur.  
 
Ağ tabaka üzerindeki foveaya düşen görüntü, odaklanılmış konunun baş aşağı 
dönmüş ve yatay olarak da ters bir görüntüsüdür. Ancak görüntünün bir notası eksik 
kalır.  Bunun  sebebiyse,  göz  sinirlerinin  oldukça  ince  ipliklere  ayrılarak  ördüğü  ağ 
tabakanın  merkezinde  yer  alan,  optik  sinir  başı  olarak  adlandırılan  bir  giriş 
noktasıdır.  Görme  alanındaki  izdüşümü  kör  nokta  olarak  anılan  bu  noktada  ışık 
algılayıcı hücreler bulunmaz.  
 
Oluşan görüntüyle uyarılan hücreler, bu uyarıları sinir hücrelerine iletir. Sinir 
hücreleri ise, beynin görmeyle ilgili merkezine gönderir. Gözler beynin dış dünyaya 

---

43 
 
 
açılan bir uzantısı gibidir. Gözlerden gelen iletiler beynin arkasında birkaç merkezde 
yorumlanır. Böylece görme gerçekleşir (Hacıoğlu, 2007:9). 
 
2.3.2. Gözün Özellikleri 
 
2.3.2.1.Göz Alışması  
 
Gözün  değişen  ışık  koşullarına  uyum  sağlamasıdır.  Đnsan  gözü,  kuvvetli 
ışıktan  karanlığa  geçtiğinde  bir  süre  göremez  ve  ancak  karanlığa  alıştığında  tekrar 
görmeye  başlar.  Bu  da  retinanın  duyarlılığına  bağlıdır.  Çok  ışıklı  bir  ortamdan 
karanlık bir ortama girildiğinde ve tersi durumlarda göz bu değişikliğe uygun olarak 
kendini  yeniden  ayarlar.  Bu  ise  biraz  zaman  alır.  Gün  ışığından  karanlığa 
geçildiğinde gözün ortama uyum sağlaması 5 dakika gibi bir zaman alırken, karanlık 
bir ortamdan aydınlık bir ortama girildiğinde bu alışma çok daha kısa sürer (Đşsever, 
1992:7). 
 
2.3.2.2. Gözün Görüş Açısı 
 
Görüş  açısı,  bakan  kişinin  bir  konumda  dururken  iki  gözüyle  görebildiği 
nesnenin  alt  ve  üst  kenarlarından  göze  ulaşan  ışık  ışınları  tarafından  oluşur.  Đnsan 
gözü,  yatay  olarak  yaklaşık  180  derece  (merkez  sol  veya  sağdan  90  derece),  dik 
olarak 135 derece görür. Bu 135 derecelik dikey görüş açısının 60 derecesi yukarıya 
doğru, 75 derecesi aşağıya doğrudur (Hacıoğlu, 2007:10). 
Görüşün oluşumu sırasında gözün sınırları ayırt edebilme yeteneği baskılama 
ile arttırılır. Bir ışık gölge karşıtlığı retinaya eriştiğinde hücreler, görüntünün aydınlık 
kısımlarını,  çevresindekiler  ışık  olarak  algılanmasın  diye  engelleme  yetisine 
sahiptirler. Sonuçta, parlak spotun çevresindeki bölgeler daha karanlık görünür. Daha 
yüksek  ışık  miktarı,  daha  fazla  çevresel  bağlantı  engellemesi  sağlar  (aydınlık 
kısımlar  daha  parlak,  karanlık  kısımlar  daha  koyu  görünür).  Çevresel  bağlantının 
engellenmesi  yüksek  kontrastlığa  sahip  görüntülerin  algılanmasını  kolaylaştırır. 
Fakat  ışık  gölge  karşıtlığı  düşük  olan  imgelerin  görülmesine  yardımcı  olmaz 
(Holtzschue, 2009:37). 
 

---

44 
 
 
2.3.2.3.Gözün Net Görme Alanı 
 
Göz merceğimiz korneadan foveaya kadar yaklaşık olarak 17 mm. sabit odak 
uzaklığına  sahiptir.  Ancak  arkasında  yer  alan  kaslar  sayesinde  yakın  ve  uzaktaki 
konuları  da  net  olarak  görebilir.  Gözümüz  odaklandığında,  az  ya  da  aşırı  ışık 
koşullarında netlik ayırt edemeyeceği için öncelikle geçen ışık miktarı ayarlanır. Gün 
ışığında çoğu kez göz bebekleri kısılır. Yansıma ve kırılma kanunlarına göre; mercek 
merkezinden geçen ışık ışınları kırılmaz ve yansımazlar. Daha açık bir ifadeyle kayıp 
olmaksızın geçerler. Dolayısıyla, merceğin merkezinden uzaklaştıkça bilgi kaybı  ya 
da  bozulma  artar.  Göz  bebeklerinin  kısılması,  konudan  gelen  ışık  ışınlarının  daha 
fazla merkezden ve onun hemen etrafından  geçmesine neden olur. Mercekten gelen 
ışık ışınları ağ tabakaya (retina) gelir. Göz retinasının tamamı ışık ışınlarını alsa da, 
küre  şeklindeki  retinanın  sadece  fovea  ve  çevresindeki  makula  alanı  düzdür.  Bu 
nedenle,  makulanın  tam  ortasında  bulunan  foveaya  düşen  ışık  ışınları  kayıpsızdır, 
yani tam odaklanmıştır. 2 dereceye yakın bir açısı olan bu merkezi alanın çözümleme 
gücü çok yüksektir. Bu sayede, çok ince detayları ayırt edebilir.  
 
Foveanın  merkezinde  bulunan  makuladan  uzaklaştıkça,  çevresel  görüşü 
düzenleyen  retina  bölgesi  devreye  girer.  Işık  ışınlarının  bir  düzleme  değil,  küreye 
düştüğü bu bölgede,  görüntüyü  çözümleme gücü azalır. Siyah beyaza duyarlı çıbuk 
hücrelerin bulunduğu retinada, odaklanılan konunun çevresel görüntüsünü oluşturan 
ışık ışınları, daha  fazla kayba uğramış, eksik bir  bilgi oluşturur.  Buna rağmen çoğu 
zaman  resmin  tümü  net  olarak  görülür.  Bunun  sebebi  ise,  beyin  ve  onun  yaptığı 
işlemlerdir.  Net  olarak  algılanan  alan,  normal  bir  göz  için,  ilk  25  cm.den  sonra 
başlayan ve ufkumuzla sınırlı sonsuz arasındaki alandır. 
 
Görüş alanımızdaki detayların net olarak  görülmesi bazı koşullarla  yakından 
ilişkilidir.  Görüş  açısı  ve  süresi,  konunun  büyüklüğü,  uzaklığı,  dokuyla  ilişkisi  ve 
parlaklığı detaylı görmede etkendir(Hacıoğlu, 2007:10,11). 
 
 
 
 

---