T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
olarak Bağdat’a gönderiyorlardı. Halife de bu arada H orasana özel önem vererek, burada toprakların verim ini artırm ak için suni sulam a sistem lerinin kurulmasına büyük meblağlarda ödenek ayırıyordu.7 Halifenin askeri alanda da Tahirilerle normal işbirliği bulunuyordu ve gerektiğinde de onların ordusundan yararlanıyordu. Yönetim için büyük bir tehlike arzeden Ahmet İn Nasr el-Huzan’ın 846 yılında B a ğ d at’da b aşlattığ ı isy a n , T a h irile r tarafından bastırılmıştı. G enel olarak h alife M utasım h akim iyetini güçlendirm ek için ülke yönetim in d e A raplar ve Türklerin yanısıra, diğer halkların da olanaklarından geniş şekilde yararlanıyordu. Özellikle maliye ve vergi sistemine daha çok Mevaliler getiriliyordu, zira bunların ekseriyeti büyük toprak sahipleri ve tüccarlar kesiminin temsilcileriydiler. Doğal olarak onların arkasında belirli bir askeri güç yoktu, ama en başarılı Türk kumandanı bile, maddi bakımdan onlara bağlıydı. Yeni halife ve yeni yönetim kadrosu, kendi konumlarını daha da güçlendirmek için yeni ideolojik sistem arayışına giriştiler. Bu öyle bir sistem olmalıydı ki, hem toplum da gerçekleştirilen yenilikler tüm toplum sal-politik kesim ler tarafından kabul görsün hem de uzun süreden beri bir birine düşman olan dini- siyasi cereyanlar, mesela Abbasiler-Aleviler8 arasındaki gerginliği yumuşatsın. Bu bakımdan halife Mutasım’ın ve onun yakın çe v re sin in M u te zile m ezhebine yönelm eleri, oldukça ilgiye değerdir. B elirtm ek gerekiyor ki bunu ilk kez halife Memun yapmıştır. İlk kez o A levilerle barışm a girişim lerinde bulunm uş, hatta sülalesinin sembolü olan siyah bayrağı, şiaların yeşil bayrağı ile değiştirm iş ve M utezile’ye bütün güçleri birleştirecek bir ideolojik sistem gözüyle bakmıştır. Gerçekten de kurulduğu ilk günden beri, M utezile’nin bir takım prensipleri Şiilerce rağbetle karşılanm ıştır.9 Belli ki bu m ezhep ve aynı şekilde Mutezile’nin genellikle orta yolda oluşu, halife Mutasım ve onun etrafında birleşen gruplar tarafından, barışa yardımcı olacak ideolojik bir unsur gibi takdir ediliyor ve destekleniyordu. Dini itikatla siyasi realite arasında ilişkileri düzenlemek işinden baş kadı Ahmet bin Davud s o ru m lu y d u . O , M e m u n ’un y ö n e tim in in son dönemlerinden, halife Mütevekkil’in yönetimine kadar dokunulmaz kalmış ve sözkonusu dönemde halifenin en etkili müşaviri sıfatıyla ün yapm ıştı.10 Fakat halife Mutasım’ın din alanında yürüttüğü siyaset, bazı gruplar tarafından büyük bir protestoyla karşılanmıştı. İleride de hakkında bahsedeceğimiz Ahmed İn Nasr el-Huzanın liderliğinde Bağdat’ta başlatılan isyan, sırf Mutezileye karşı yönelikti. Ü stelik onlar hem Irak, özellikle de B ağdat’ta Türklerin saygınlığının artm asından da rahatsızdılar.11 Halife M utasım ’ın uyguladığı yeniliklerden biri de Bağdat’ın yanısıra, ikinci başkent olarak Samarra şehrinin kurulmasıydı. O bunu bir takım nedenlerden dolayı yapmıştı; Birincisi, Türklerin yükselmesinden sonra eski konum lannı kaybeden geçmiş aristokrasi ile (hem Arap, hem de Mevalilerle) ilişkiler bozulmuş ve m ünakaşalar kaçınılmaz olmuştu. Bu nedenle de halife hem T ürkleri, hem de başkenti B ağdat’tan çıkarmak kararına vardı. İkincisi, Türk askerler gittikleri yerde boş olan topraklara sahip çıkm a olanağı elde ettiler. Doğal olarak bununla da mali durumları nispeten düzeldi.12 H alifenin ve Türk ordusunun Sam arraya taşınm aları, onları B ağdat ahalisinin tepkisinden kurtardı. Sam arra’da inşa edilen binalar, genellikle halifenin ve ordu komutanlarının sarayları, mescitler ve çeşitli devlet dairelerinin binalarıydı. Sam arra takriben yarım yüzyıllık şerefli bir zaman diliminde hilafetin başkenti fonksiyonunu yürütm üş, Arapların ve M evaliler’in yaşadığı B ağdat’tan farklı olarak, h a life n in ve T ü rk o rd u su n u n şe h ri o lm u ştu r. Halife M utasım ın tedbirleri neticesinde siyasi yaşamda belirli bir istikrar, sosyal-ekonomik hayatta ise refah yarandı. En azından merkezde böyle olmuştur. O seleflerinden farklı olarak bizzat kendisinin kurmuş olduğu Türk ordusunun say esin d e, “h alife-o rd u kom utanı” sıfatıyla şöhrete kavuştu. M utasım ’ın en ünlü askeri operasyonuna örnek olarak 838 yılında Bizans’a karşı yaptığı Amorion savaşı gösterilebilir.13 Bu savaşta kazanılan zafer yeni ordunun gücünün, halifenin ise İslam ah k am ların a sadakatinin bir göstergesi niteliğinde oldu. Pek de büyük olmayan Am orion şehrinde yapılan savaş neticesinde yeni topraklar fethedilmediyse bile, M üslüm anlar Bizans ordularını mağlup ettiler, esirler alındı, İslam dünyasının sınırları korundu ve güçlendirildi. Bu olay çağdaşlar tarafından çok takdir edildi14 ve tarihsel kronolojilerin yanısıra, şiirsel eserlerde bile gururla vasfedildi. Bu arada şunu da b elirte lim k i, M utasım dönem inin askeri zaferlerinden en büyüğü ve en önemlisi, uzun yıllar devam eden Hurremiler isyanının bastırılması olmuştur. Mutasım’ın Hurremiler üzerinde zaferi de kendisinin kurmuş olduğu Türk ordusunun sayesinde gerçekleşti. O dönemde sadece değil hilafetin başka yerlerinde de patlak veren isyan ve itirazlar da Türkler tarafından susturulmuştu. Fakat bunlardan en Bilge 26 2001 / Güz 30 Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|