T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azerbaycan Muhacirleri Arasında “Köroğlu” Destanı*
Azerbaycan Muhacirleri Arasında “Köroğlu” Destanı* A nahtar Kelimeler: Azerbaycan, muhacirlik, folklor, Köroğlu Destanı. A lm az H Ü SEY İN O V A Bakü - Azerbaycan A zerbaycan m uhacirlerinin arasında yalnız ‘K ita b -ı D ed e K o r k u t”\ın d e ğ il, d iğ e r kahramanlık destanlarının da özünün tahlilinin ve tefsirinin yapıldığı görülür. Bu destanların içinde
daima muhacirler arasında dikkat merkezi olmuş, ister tarihi, siyasi, isterse de edebi-kültürel şekilleriyle incelem elerde m uhtelif yönlerden araştırm a objesi olmuştur. 1912 yılında İstanbul'da çıkan T ü r k Y u rd u dergisi incelendiğinde “İran Türkleri” üzerine yapılan araştırmalarda “Köroğlu "destanını sözlü edebiyatın örneklerinden biri olarak değerlendiren Mehmet Emin Resulzade,1 sonraları bu konuyu tekrar tekrar işlemiş, onun h ak k ın d a ön em li ve bugün b ile ö nem ini yitirmeyen düşünceler ileri sürmüştür. Edip, Azerbaycan Cum huriyeti'nin bağım sızlığından önceki dönemde T ü rk iy e'y e y eniden geld iğ i sıralard a m u h acirat yayınlarının sah ifelerin d e “K ö ro ğ lu " destanının parçalarını yayınlamıştır. Bu da şüphesiz ki, mühacir folklorunda ve halkbilim cileri arasında “K öro ğ lu ” destanının tahliline ve tetkikine ilginin artmasına neden olmuştur. M . E. R e s u lz a d e 'n in 1923'de İs ta n b u l'd a yayım lanan A z e rb a y c an C u m h u riy e ti, adlı eseri, İzm ir'de kutlanan “K itap B ayram ” nda A tatürk'ün ödülüne layık görülmüştür. Bu eserin halk edebiyatı eserleri içinde özel bir yer tuttuğu bilinir. Yine aynı incelemelerde “K öroğlu" ve diğer destanlara dikkati çeken yazar şöyle demektedir. “M uhacir yazarların ele aldığı “Köroğlu" gibi destanlar yürek yakan âşık sazlarının ruhu okşayan ahenkleri altında Azerbaycan Türklerinin kalbine öyle siniyor, öyle yerleşiyordu ki, onunla, İran'ın “Nuş Aferin "i, “Ferhad ile Şirin "i hatta Firdevsi ile Hafizi bile rekabet edem ezdi”? M. Em in R esulzade'nin 1928'de İstanbul'da yayım lanan K a fk a sy a T ü r k le r i adlı eserinde de
bir toplum olduklarının tespiti ile destanın yayıldığı geniş coğrafya vurgulanmıştır.3 “Köroğlu ” destanı profesör Ahmet Caferoğlu'nun in c e le m e le rin d e de bu y a d a b e n z e ri ş e k ild e in c e le n m iştir. H atta 3 0 'lu y ılla rd a y ay ım lad ığ ı A zerb ay can Y u rt Bilgisi dergisinde “K öroğlu" ile ilgili incelemelere yer veren edip, ayrı ayrı monografik araştırm alarında da sık-sık destana m üracaat etm iş, fikir ve tartışmalarını bildirmiştir. Ahmet Caferoğlu’na göre. “K öroğlu” destanı estetik fikirlerden oluşur. A zerilerin ikinci “D ede K o rk u t”unun karakterini kimileri tarihin bir ürünü, zorunlu bir oluşumu olarak değerlendirmektedir. “Bir taraftan kalem erbabı halka öz dili ile seslenerek, ona kendi edebiyatının zevkini ta ttırırk e n , d iğ e r ta ra fta n da k ılıç erb a b ı da Azerbaycan'a yeni hür ve bağımsız bir devlet idaresini hazırlamaktaydı. Zira kültür bağımsızlığı yalnız dil ve edebiyat gibi sahalarda değil, aynı zamanda m illî topraklar üzerinde kurulacak olan maddi istiklal ile birleşince sağlam olabilirdi. Neticede her iki kalkınma hamlesi ve teşebbüsü Azeri Türkünün yüzüne gülmüş, Azerbaycan idaresi istiklaline kavuşm uş, edebiyat İran'dan ayrılm ıştır. Paralel olarak aynı hakimiyet kültür sahasında da temelleşmişdir. Böylece kalemle kılıç birbirini tam amlamıştır. B ir avuç Azeri Türkü kendisinden kat-kat fa z la düşm ana karşı istiklal mücadelesine atılmışken Azerbaycan toprağının ürünü sayılan “Köroğlu ” da aşık bir şövalye saflığı ile hanlar, şa h la r ve v e z ir le r le m ü c a d e le y e a tılm ış tır . ”4 G örülüyor ki, halkbilim ci âlim Azerbaycanda cereyan eden tarihi gelişim le, istiklal mücadelesi ile oluşan halk edebiyatı arasında bir bağlılık ve ilgi olduğuna dikkat çekerek, folklorum uzun adı geçen destanlarımızın tarihi zorunlulukdan doğduğu kanaatine varm aktadır. Edibin düşüncesine göre “zam an ve
Ahmet Caferoğlu “Köroğlu" destanının dışarıda da bu kadar çok bilinm esinin nedeni olarak onun cihangirlik tarihi ile bağlı olmasını ve estetik sanatına Bilge 30 2001 / Güz 30 Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|