fəaliyyətinin yüksək effektivliyinin təminatı üçün yük axınlarının
əhəmiyyətli dərəcədə konsentrasiyasının təmin olunmasına səbəb olur.
Cədvəl 1.1.
Nəqliyyatın
növü
Yük
daĢımasının
miqdarı,
min ton
Yük döv-
riyyəsi,
milyon
ton·km
SərniĢin daĢı
masının miq-
darı,
milyon
sərnişin.
SərniĢin
dövriyyəsi,
milyon
sərnişin·km
Dəmir yolu
22910
8163
2706
597
Dəniz (su)
12365
5047
18
7
Aviasiya
59
285
1593
2460
Boru
kəməri;
57190
63171
-
-
neft kəməri
43316
59171
-
-
qaz kəməri
13874
4000
-
-
Avtomobil
118123
13307
1417413
20034
Dəmiryol nəqliyyatı ilə yüklərin daha uzaq məsafələrə daĢınması
iqtisadi cəhətdən daha səmərəlidir. Kiçik məsafələrə yüklərin daĢınması
istismar xərclərinin xüsusi sərfinin artırır və əlavə olaraq yüklərin
baĢlanğıc və son əməliyyatlara verilməsini cətinləĢdirir. Vaqonun
yükləməboĢaltma mövqelərinə verilməsi əlavə yük əməliyyatlarının
sayını artıraraq son əməliyyatların icra
edilməsinə çəkilən xərcləri
artırır.
BaĢqa nəqliyyat növlərindən fərqli olaraq dəmiryol nəqliyyatı hamının
qəbul etdiyi aĢağı daĢıma maya dəyərinə malik olmasının iqtisadi
üstünlüyü, ekoloji üstünlük (səs-küy və ətraf mühitin mühafizəsi),
hərəkət təhlükəsizliyi kimi əlveriĢlı imkanlara malikdir. Böyük qəzalar,
hadisələr və qəzalar vaxtı ölənlərin sayı 1 milyard sərn.-kilometrə 2012-
ci ildə dəmir yollarında (yalnız sərniĢin qatarlarında) 0,025,
avtomobil
nəqliyyatında (yalnız müəssisə və təĢkilatlara aid olan avtomobillərdə) -
39,2,
çay nəqliyyatında-11,1, hava nəqliyyatında isə -2,02 nəfər olub.
DaĢıma prosesinin yerinə yetirilməsində nəqliyyat növünün seçilməsi
ən əsas keyfiyyət amillərdən biridir. Nəqliyyat növləri arasında belə
keyfiyyətli əlaqələrin inkiĢafı onlar arasında qarĢılıqlı əməkdaĢlıq və
rəqabət imkanları münasibətlətinin yaranmasına gətirib çıxarır. Belə
əlaqələrə daĢımaların planlaĢdırılması və bölgüsündə texniki vasitələrdən
səmərəli istifadə etmə iĢinin razılaĢdırılması və koordinasiyası,
stansiyanın, dalan yollarının, müəssisələrin, çay və dəniz limanlarının
vahid texnoloji iĢ prosesinin tətbiqi və iĢlənməsi, qatarların hərəkət
qrafiklərinin, avtobusların, təyyarələrin və gəmilərin
hərəkətinin cədvəl-
lərinin bir-birinə uyğunlaĢdırılması və s. daxildir. Nəqliyyatda
əməkdaĢlığın vacib formalarından biri də yüklərin boĢaldılmadan
qapıdan-qapıya daĢınması prinsipidir. Müxtəlif nəqliyyat növləri arasında
qarĢılıqlı əlaqələr bazar münasibətləri Ģəraitində müqavilələr və
öhdəliklər əsasında uğurla həyata keçirilir.
Dostları ilə paylaş: