Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova

Cədvəl 2.1. 
Qabarit-
lər 
Hündürlük,
H, mm 
Eni, 2B
0
mm 
Tətbiq olunduğu dəmir 
yolları 
1-T 
5300 
3400 
MDB və Baltikyanı öl-
kələr, Monqolustan 
T 
5300 
3750 
1-BM 
4700 
3400 
MDB və Baltikyanı öl-
kələr, Monqolustan və 
Avropa ölkələri 
0-BM 
4650 
3250 
20-BM 
4650 
3150 
03-BM 
4280 
3150 
Rusiya, Avropa və Asiya 
olkələri 
Bunun üçün hərəkət vasitələrinin və tikililərin yaxınlaĢma qabaritinin 
müəyyən ölçüləri nəzərə alınır. Texniki Ġstismar Qaydalarının 
təlabatlarına görə düz xətli dəmir yolu sahələrində yolun oxları 
arasındakı məsafə aĢağıda göstərilənlərdən az olmamalıdır:
Mənzillərin iki xətli yollarında ............................4100 mm. 
Üç və dörd xətli yolların ikinci və üçüncu yollarının oxları
arasında ......................................................................5000 mm 
Stansiyalarda qarıĢıq yolların oxları arasında ...........4800 mm
Ġkinci əhəmiyyətli yollarda və yük rayonlarda........4500 mm. 
Dəmir yolunun ikinci və üçüncu xətləri arasındakı məsafənin 5000 
mm olması imkan verir ki, yolun təmiri zamanı qatar bu yoldan keçən 
hallarda yollar arasında inventar və ələt saxlamaq mümkün olsun.

---

Şəkil 2.3. Düz xətli dəmir yolu sahələrində (mənzillərdə) 
 yolun oxları arasındakı məsafə
. 
Bir vaqondan baĢqa vaqona yükün boĢaldılması nəzərdə tutulan hallar 
da yolun oxları arasındakı məsafənin 3600 mm-ə qədər olmasına icazə 
verilir. Əyrinin radiusundan, hərəkət sürətindən, yolun profilindən və 
digər amillərdən asılı olaraq, əyrixətli sahələrdə yollar arası məsafə, 
yolun oxu ilə tikililərin yaxınlaĢma qabariti arasındakı məsafə tikililərin 
yaxınlaĢma qabaritinə uyğun olaraq müvafiq normalardan qəbul olunur.
Yükləmə qabariti
- yolun oxuna perpendikulyar eninə istiqamətdə 
yönəlmiĢ elə qapalı sahəyə deyilir ki, onun daxilində düz üfüqi yol 
üzərində yerləĢən açıq hərəkət tərkibinə yüklənmiĢ yük (tara və bərkitmə 
ilə birlikdə) kənara çıxmamaq Ģərti ilə tam yerləĢsin (ġəkil 2.4). Dəmir 
yolu açıq hərəkət tərkibində daĢımaya qabaritsiz yükləri də qəbul edir ki, 
o da yükləmə qabaritindən kənara çıxır. Qabaritsiz yüklərin daĢınması 
xüsusi ehtiyat tədbirlərini nəzərə almaqla yerinə yetirilir.Yüklərin 
qabaritliyini yoxlamaq üçün yüklənmiĢ açıq hərəkət tərkibi kütləvi 
yükləmə yerlərində yerləĢən qabarit darvazadan buraxılır.

---

Şəkil 2.4. Yüklərin qabaritsizlik zonası.
1-yuxarı, 2-yan və yuxarı, 3- yan, 4-aşağı, RBH-rels başlığından olan 
səviyyə. 
Qabarit darvazası-çərçivə rolunu oynayıb, daxilində qabarit boyu oynaqlı 
tamasa bərkidilir. Əgər yüklü açıq hərəkət tərkibi tamasaya toxunmadan 
sərbəst keçirsə, deməli onda qabarit pozulmayıb. Tamasanın vəziyyətinin 
dəyiĢməsi qabaritin pozulmasını göstərir. Yükün hansı hündürlükdə 
yükləmə qabaritindən kənara çıxmasından asılı olaraq qabaritsizliyin 3 
növü fərqləndirilir: rels baĢlığından 1400 mm-ə qədər hündürlükdə aĢağı 
qabaritsizlik; rels baĢlığından 1400-4000 mm-ə qədər hündürlükdə yan 
qabaritsizlik; rels baĢlığından 4000-5300 mm-ə qədər hündürlükdə yuxarı 
qabaritsizlik (ġəkil 2.5). Bundan baĢqa, yuxarı qabaritsizliyə görə yükün 
buraxılması Ģəraitini dəqiq təyin etmək üçün iki xətli yollarda əlavə 
olaraq yan və yuxarı qabaritsizliyin birgə zonasından istifadə olunur. 
Dəmir yolunda yüklərin qabaritsizliyinin təyin olunması, onların 
daĢımaya və yükləməyə qəbulu, qatarın yola salınması və idarə olunması 
qayda-