Sirtqi” fakultet “Bank ishi” yo’nalishi mavzu: “Banklarda buxgalteriya hisobini tashkil qilinishi va uni takomillashtirish.” mavzusidagi kurs ishi

Ishonchnoma №__________

Berilgan sana 20____ yil “____” _____________________________________ Ishonchnoma 20___ yil “____” ____________ gacha haqiqiy hisoblanadi. __________________________________________________________________

^(Bank nomi va uning manzili)

Ishonchnoma berilgan shaxs ___________________________________________

^(Lavozimi va F.I.Sh.)

Shaxsni tasdiqlovchi hujjat ma’lumotlari ____________ № ____________ Kim tomonidan berilgan __________________________________________ Berilgan sana __________________ yil “___”_________________________ _______________________________________________________________ dan

^(Etkazib beruvchi nomi)

__________________________________________________________________

^(Hujjat nomi, raqami va sanasi)

bo‘yicha moddiy boyliklarni olish uchun.

3-ILOVA

Bank hisobvaraqlariga masofadan xizmat ko‘rsatish tizimi bo‘yicha amalga oshirilgan to‘lov hujjatlari ro‘yxati
T/r	Ikkinchi tartibli balans hisobvaraqlar raqami			To‘lov hujjatlari turi (shifri)		Hujjatlar soni		Summa
1	2			3		4		5
Bankning barcha hisobvaraqlari bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalarning ikkinchi tartibli balans hisobvaraqlari umumiy summasi ko‘rsatilgan ro‘yxati
							So‘m va tiyinda
T/r	Ikkinchi tartibli balans hisobvaraqlar raqami			To‘lov hujjatlari turi (shifri)		Hujjatlar soni		Summa
1	2			3		4		5

O‘zbekiston Respublikasi banklarida buxgalteriya hisobini yuritish va buxgalteriya ishlarini tashkil qilish tartibi to‘g‘risidagi yo‘riqnomaga
2. Operatsiya amalga oshirilmadi. Qayta baholash va moliyaviy hisobotni tuzish.
Sana 30.09.20___yil
Qayta hisoblash kursi — 1 AQSh dollari uchun 8.077,48 so‘m
Chet el valyutasidagi hisobvaraqlar qoldiqlarini qayta baholashdan zararni aks ettirgungacha bo‘lgan so‘mdagi jamlanma balans hisoboti:

Hisobvaraq	Dollardagi kitob (AQSh dollarida)	Dollardagi kitob ($1 uchun 8.077,48 so‘m qayta baholash kursi bo‘yicha)	So‘mdagi kitob	Jami
Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘idagi mablag‘lar	$1.000	8.077.480	8.000.000.000	8.008.077.480
Valyuta pozitsiyasi hisobvaraqlari	(1.000)	(8.077.480)	8.092.130	14.650
Boshqa aktivlar	-	-	69.000.000.000	69.000.000.000
Jami: Aktivlar	-	-	77.008.092.130	77.008.092.130
Mijozlarning mablag‘lari	-	-	10.008.071.000	10.008.071.000
Boshqa majburiyatlar	-	-	67.000.000.000	67.000.000.000
Sof foyda (zarar)	-	-	21.130	21.130
Jami: majburiyatlar va kapital	-	-	77.008.092.130	77.008.092.130

17101-hisobvaraqning debet qoldig‘i hisobotni tuzish sanasiga valyutani qayta hisoblashdan 14.650 so‘m miqdoridagi zararni ko‘rsatmoqda. Zararni aks ettirish bo‘yicha buxgalteriya yozuvi:

Dollardagi kitobda			So‘mdagi kitobda
Buxgalteriya yozuvi yo‘q			Dt 55302-“Spot” bitimlari bo‘yicha xorijiy valyutalarda ko‘rilgan zararlar”	14.650
			Kt 17101-“Valyuta pozitsiyasi hisobvaraqlari”		14.650

Zarar aks ettirilgandan keyin jamlanma balans hisoboti:

Hisobvaraq	Dollardagi kitob (AQSh dollarida)	Dollardagi kitob ($1 uchun 8.077,48 so‘m qayta baholash kursi bo‘yicha)	So‘mdagi kitob	Jami
Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘idagi mablag‘lar	$1.000	8.077.480	8.000.000.000	8.008.077.480
Valyuta pozitsiyasi hisobvaraqlari	(1.000)	(8.077.480)	8.077.480
Boshqa aktivlar	-	-	69.000.000.000	69.000.000.000
Jami: Aktivlar	-	-	77.008.077.480	77.008.077.480
Mijozlarning mablag‘lari	-	-	10.008.071.000	10.008.071.000
Boshqa majburiyatlar	-	-	67.000.000.000	67.000.000.000
Sof foyda (zarar)	-	-	6.480	6.480
Jami: majburiyatlar va kapital	-	-	77.008.077.480	77.008.077.480

XULOSA
Ma'lumki, respublika bank tizimida buxgalteriya hisobini yuritish va buxgalteriya ishlarini tashkil qilish bo'yicha asosiy normativ hujjat O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2008 yil 3 maydagi 11/5-sonli qarori bilan tasdiqlangan “O'zbekiston Respublikasi banklarida buxgalteriya hisobini yuritish va buxgalteriya ishlarini tashkil qilish tartibi to'g'risida”gi yo'riqnoma (ro'yxat raqami 1834, 2008 yil 11 iyul) hisoblanadi.
Yuqorida aytganimizdek, banklarda buxgalteriya hisobini tashkil qilishga doir asosiy normativ hujjat 1834-son Yo'riqnoma hisoblanadi. Mazkur Yo'riqnomada (2-band) banklarda buxgalteriya hisobi ishlarini yuritish va buxgalteriya apparatini tashkil qilish tamoyillari, mijozlarga xizmat ko'rsatish hamda hujjatlar aylanmasini yo'lga qo'yish usullari to'g'risida ko'rsatmalar berilgan, bank operatsiyalari hisobini yuritish va ularni nazorat qilish qoidalari hamda bajarilgan bank operatsiyalarining qonuniyligi bo'yicha javobgarlik belgilangan.
Markaziy bank o'zining yuqoridagi qonuniy vakolatidan foydalangan holda 1834-sonli Yo'riqnomaning 7-bandida banklarda buxgalteriya ishlarini yuritish uchun buxgalteriya apparati tuzilishi va bank buxgalteriya apparatiga shartnoma asosida chetdan jalb qilingan buxgalterlar yoki buxgalteriya firmasi xodimlarining kiritilishi qat'iyan taqiqlanishi to'g'risida talab kiritgan. Shuningdek, mazkur hujjatda (6-band) Buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etishni bank filiali rahbari amalga oshirishi hamda Buxgalteriya apparatiga bankning bosh buxgalteri rahbarlik qilishi belgilangan. Bundan tashqari, mazkur Yo'riqnomaning 16-bandiga muvofiq tarkibiy tuzilmasi Front-ofis va Bek-ofis sifatida tashkil etilgan yirik banklarning buxgalteriya apparati shu tarkibiy tuzilmalarga mos ravishda tashkil etilishi mumkin.
Banklarda buxgalteriya hisobini tashkil etishning yuqorida qayd etilgan xususiyatlari 1834-sonli Yo'riqnomada belgilangan barcha talablarga o'z ta'sirini o'tkazgan. Xususan, mazkur hujjatga kiritilgan 4-sonli o'zgartirish va qo'shimcha ham bundan mustasno emas. Jumladan, 1834-son Yo'riqnomaning 3-bandi birinchi xatboshisida bank operatsiyalarni amalga oshirish, rasmiylashtirish, hisobini yuritish va nazorat qilish to'g'risidagi talablari barcha banklar uchun majburiydir, - deb belgilangan bo'lsa, uning ikkinchi xatboshisida, banklar yangi hujjatda belgilangan asosiy qoidalar doirasida o'zlarining ish xususiyatlarini hisobga olgan holda buxgalteriya operatsiyalarni hisobini yuritish tartibi to'g'risida ichki hujjatlapini ishlab chiqishlari mumkin ekanligi qayd etilgan.
Bugungi kundagi bank tarkibiy tuzilmalari va ular tomonidan bajarilayotgan opreratsiyalar tobaro rang-baranglashib o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib borayotganligi munosabati bilan ushbu bandning ikkinchi xatboshisi mazmuni shunga mos ravishda boyitildi va quyidagi tahrirda bayon etildi. “Banklar ushbu Yo'riqnomada belgilangan qoidalar doirasida o'zlarining ish xususiyatlarini hisobga olgan holda filial, minibank va boshqa shoxobchalar faoliyatida buxgalteriya hisobini aniq va to'liq yuritilishi va ichki nazorat samaradorligini ta'minlash maqsadida hamda ularning daromad va xarajatlari hisobini to'g'ri yuritish, moliyaviy va soliq hisobotlarini o'z vaqtida tayyorlash va taqdim qilish hamda pul hisob-kitob hujjatlarini tikish va saqlash tartibotlarini belgilovchi ichki hisob siyosatini ishlab chiqishlari lozim.” Demak, tijorat banklari yuqoridagi yangi kiritilgan norma talablariga asosan o'zlarining barcha ish xususiyatlaridan kelib chiqqan holda Hisob siyosatlariga tegishli o'zgartirishlar kiritib, ichki hujjatlapini ishlab chiqishlari mumkin.
Huddi shuningdek, Yo'riqnomaning 11-bandida belgilangan bank muhrlari va burchakli shtamplarining hisobini “Tijorat banklarida kassa ishini tashkil etish, inkassatsiya va qimmatliklarni tashishga doir yo'riqnoma”ning (ro'yxat raqami 1831, 2008 yil 27 iyun) 289-bandiga moslashtirish maqsadida, unga “bank muhrlari va burchakli shtamplarining hisobini yuritilishi mo'ljallangan daftar varaqlari raqamlangan, bog'langan va bank muhri, bank rahbari hamda bosh buxgalterining imzolari bilan tasdiqlangan bo'lishi va bank rahbarining yozma farmoyishi bilan tayinlangan va qimmatliklar bilan operatsiyalar olib borishdan ozod etilgan shaxs tomonidan alohida kitobda ro'yxatga olinishi bo'yicha aniqliklar kiritildi.
Ma'lumki, 1834-son Yo'riqnoma minibanklar faoliyatini tartibga soluvchi yagona normativ hujjat hisoblanadi. Amaldagi hujjatning 18 bandida barcha bank minibanklarda ish kuni bank ish kunidan kamida ikki soat oldin yakunlanishi va kun davomida amalga oshirilgan operatsiyalarga asos bo'lgan pul hisob-kitob hujjatlarini yakuniy nazoratdan o'tkazilishi va kunlik buxgalteriya hujjatlari yig'majildiga tikish uchun bankka ish kuni tugamasdan inkassatsiya xizmati orqali etkazib berilishi shart qilib belgilangan edi.
Bugungi kunda, barcha banklarning minibanklariga ish vaqtini tugatish bo'yicha bir xil aniq, 2 soatlik vaqtni belgilash noo'rinligi ma'lum bo'lib qoldi. Chunki ayrim banklarning minibanklari o'z filaliga juda yaqin, ba'zilari esa ancha uzoqda joylashgan. Shuning uchun minibanklarning ish vaqtini banklar tomonidan o'z ish vaqtidan kelib chiqqan holda mustaqil belgilash maqsadida, mazkur banddagi ikki soat oldin etkazib kelish me'yori bekor qilindi. Yo'riqnomaning 27 va 123-bandiga kiritilgan o'zgartirishlar 125-bandda belgilangan normalarni o'zida ifodalaganligi uchun mazkur band o'z kuchini yo'qotgan deb topildi.
Ma'lumki, 1834-son Yo'riqnomaning o'zidan oldingi shu toifadagi hujjatlardan afzal qismi hech ikkilanmay “Buxgalteriya hujjatlarini saqlash” paragrafi desak bo'ladi. Chunki, bu paragrafda banklar buxgalteriya hujjatlarini kunlik yig'majildga katta hajmdagi keraksiz hujjatlarni tikishdan ozod qilindi. Bundan tashqari, ushbu yangi qoida banklarga ham jismoniy va ham moddiy iqtisod qilish imkonini berdi.
O'ylaymizki, 1834-son Yo'riqnomaga kiritilgan yangi o'zgartirishlar va qo'shimcha banklarda buxgalteriya hisobini to'g'ri va aniq hamda qulay oson yuritish imkoniyatlparini kengaytiradi.