Sevda ağAMİRZƏ qizi əHƏdova müASİr dünyada
Yüklə 259,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
loji mənzərə yaranmışdır. Planetin intellektual və informasiya simasımn formalaşmasında internetin siyasi rolu getdikcə artmaqdadır. Bu gün ümumdünya "hörümçək torunun" saytlarının təqribən 70%-i ABŞ-da yara dılır, ingilis dili isə internetin həm işgüzar, həm də əyləncə dilidir (bütün kommersiya saytlarının 96%-i ingilis dilində hazırlanmışdır - S.Ə.) [117]. Bu isə dünya auditoriyasının ABŞ-m güclü infor masiya təsiri altında olduğunu təsdiq edir. Əlbəttə, beynəlxalq mədəni sahədə ABŞ- ın hegemoniyası heç də həmişə planlı xarak ter daşımır. Etiraf etmək lazımdır ki, Amerika kütləvi mədəniyyəti qloballaşan dünyanm əksər subyektləri üçün cəlbedici olduğundan onun nəticələrinə baxmayaraq həvəslə qəbul edirlər. Ənənəvi siyasi elitaların milli xüsusiyyətləri nəzərə almadan Amerika dəyərlərini kor-koranə qəbul etmələri bir çox hallarda ağır nəticələrə gətirib çıxarır. Faktik olaraq kütləvi mədəniyyətə yalnız iqtisadi gerilik ucbatından qlobal dünya dan təcrid olunmuş ənənəvi milli mədəniyyətə malik ölkələr müqavimət göstərə bilirlər. Hətta güclü mədəni ənənələri olan, inkişaf etmiş ölkələr (Fransa, Almaniya, Rusiya) xarici kütləvi mədəni təsirdən kənarda' qala bilmirlər. Baxmayaraq ki, onlar öz milli mədəniyyətlərini qorumaq, qlobal laşma şəraitində onun üçün daha əlverişli mühit yaratmaq üçün daha çox iqtisadi və inzibati im kanlara malikdirlər. Sevda Ağamirzə qızı Əhədova Lakin onu da vurğulamaq lazımdır ki, qlo bal informasiya məkanına qərb mədəniyyətinin güclü təsiri mədəni eyniləşməyə və milli identik- liyin məhvinə gətirib çıxarmamışdır. Söhbət yal nız qərbləşmənin təsiri altında milli identikliyin qismən deformasiyaya uğramasından gedə bilər. Əksinə, son vaxtlar bu proses çoxvektorlu istiqa mətdə inkişaf etməkdədir. Dünyada miqrasiya axınının artması, qərb ölkələrində immiqrant di asporlarının rolunun güclənməsi onların bir za manlar monolit olan qərb identikliyinə təsirini də artırmışdır [160,107]. Hətta Amerikanın özü belə uzun müddət Qərbi Avropa mədəniyyətinin üs tün olduğu ölkə statusunu itirməkdədir. ABŞ-ın Avropa mənşəli əhalisinin sayı Latın Amerikası və Asiyadan köçüb gələnlər, onların doğum səviyyəsinin yüksək olması sayəsində getdikcə aşağı düşməkdədir. Bu baxımdan "ABŞ-m dün ya mədəni inqilabının yeganə yaradıcısı" olma sı haqqında tezisin özünü tam doğrultmadığını göstərmək olar. 2000-ci ildə YUNESKO-nun himayəsi altında qloballaşmanın dünya mədəniyyətlərinin inkişa fına təsirinin müxtəlif aspektlərini araşdıran eks pert qrupu mədəniyyət sahəsində qlobal meylləri dramatikləşdirməyə əsas olmadığını bəyan et mişdir. Qloballaşmanın dünya mədəniyyətlərinə həm də müsbət təsirini vurğulayan ekspertlər qeyd etmişlər ki, qloballaşma ayrı-ayrı fərdlər, birliklər, mədəniyyətlər, xalqlar və sivilizasiyalar Müasir dünyada mədəniyyatlərarası münasibətlər arasında tərəfdaşlığın, mübadilə və əməkdaşlığın yeni formalarının təşəkkül tapmasına şərait yara dır, bununla da mədəniyyətlərin inkişafı və qar şılıqlı zənginləşməsi üçün yeni imkanlar yaradır, mədəni qapalılığı aradan qaldırır [206, 5]. Qərb mədəniyyətinin gələcəyi ilə bağlı bədbin proqnozlara hətta S.Hantinqton, Z.Bjezinski kimi qərbçi analitiklərinin yazılarında belə rast gəlmək olar. S.Hantinqton qərb sivilizasiyasının böhranın dan, qeyri-qərb sivilizasiyalarınm üstün mövqe qa- zanmağından [212], Z.Bjezinski isə Amerika stan dartlarına qarşı dünyada mənfi əhval-ruhiyyənin yaranmasından danışırlar [88]. Hətta ABŞ-ın ən yaxın müttəfiqi olan Böyük Britaniya əhalisinin 50%-i Amerikanın hədsiz təsirinə qarşı çıxış edərək ənənəvi Britaniya qaydalarının möhkəmləndirməsi tələb edirlər [88,238]. YUNESKO-nun mədəniyyətə dair ümumdünya məruzəsində (2000-ci il) də va hid dünya mədəniyyətinin və ya vahid sivilizasi yaların yaranması, unifikasiya erasının başlanması haqda bəyanatların əsassız olduğu göstərilir [99, 14]- Beləliklə, dünya mədəniyyətlərinin inkişafına dair bədbin ssenarilər - KİV-də yeni texnologi yaların yayılması, kütləvi mədəniyyətin və əyləncə sənayesinin yayılması, tənzimləyici mədəni və mənəvi baza dəyərlərinin aşmması yolu ilə texno loji münasibətlərin mədəni münasibətləri üstələ məsi və s. qloballaşmanın dağıdıcı təsirlərini əsassız olaraq dramatikləşdirirlər. Bu pessimist. Sevda Ağamirzə qızı Əhədova 48 mülahizələrin yaranmasının əsas səbəblərindən biri də qloballaşmanın bir çox konstruktiv təsi rinin (mədəni mübadilələrin fəallaşması, müxtəlif mədəniyyətlərin, milli birliklərin və sivilizasi yaların nümayəndələrinin arasında humanitar təmasların intensivləşməsi və s.) nəzərə alın maması ilə əlaqədardır. Dünya mədəniyyətinin qarşılıqlı zənginləşməsi və inkişafı baxımından qloballaşma bir çox pozitiv potensiala malik dir. Əlbəttə, bu zaman qloballaşmanın ayrı-ayrı mədəniyyətlərə mənfi təsiri, o cümlədən, qlobal proseslərə beynəlxalq nəzarətin olmaması kimi meylləri nəzərə almamaq da mümkün deyil. • Qlobal mədəni proseslər kontekstində mədə niyyət amilinin iqtisadi inkişafa təsiri məsələsinə də münasibət bildirilməsi zəruriliyi yaranmışdır. Üçüncü dünya ölkələrinin iqtisadi geriliyinin əsas səbəbi kimi bəzi qərb müəllifləri onları mil li mədəniyyəti və ənənələri ilə bağlayaraq Latın Amerikası, Asiya, Afrikanın bir çox ölkələrində iqtisadi və siyasi modernləşmənin uğursuzluğunu onların öz ənənəvi mədəniyyətlərinə sadiqliyi ilə bağlamağa cəhd göstərir [201]. Əslində açıq-aşkar irqçi mahiyyət kəsb edən bu konsepsiya mədəniy yətlərin müstəsnalığı ideyasma əsaslanan və si yasi baxımdan çox təhlükəli mədəniyyətlərarası münaqişə mənbəyi hesab edilmişdir. Əksinə, bir sıra ölkələrin (Çin, Yaponiya, Çili, Türkiyə, "Asiya pələngləri" və s.) iqtisadi sahədə qazan dığı uğurlar ənənəviliklə modemizasiyanın üzvi Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər Yüklə 259,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|