40
Mintaqaviy iqtisodiy xavfsizlik –
bu mintaqa iqtisodiyotini
barqaror, doimiy rivojlanishi va takomillashuvini hamda tashqi va
ichki negativ salbiy ta‘sirlarga nisbatan qarshilik ko‗rsatish
mexanizmiga ega bo‗lgan kompleks chora-tadbirlar yig‗indisiga
aytiladi.
Mintaqa iqtisodiy xavfsizligining ichki tarkibiy tuzilmasidan
quyidagi muhim uchta bo‗g‗inni ajratish mumkin.
1. Iqtisodiy mustaqillik, mintaqaning
siyosiy-iqtisodiy
jihatdan markazga va boshqa mintaqalar bilan o‗zaro bog‗liqligi
sababli uning mustaqilligi nisbiy tavsifga ega bo‗lib hisoblanadi.
Ushbu sharoitda iqtisodiy xavfsizlik mahalliy hokimiyatni
mintaqa resurslari ustidan qanchalik darajada nazorat eta olish
imkoniyatlari (markaz tomonidan berilgan vakolatlar doirasida)
bilan belgilanadi. Takror ishlab chiqarishni
va mahsulot sifati
samaradorligini yuqori rivojlanish darajasi bu mintaqani
raqobatbardoshlikda,
hududlararo
va
xalqaro
savdoda,
kooperatsion
aloqalarda
hamda
ilmiy-texnik
yutuqlarni
ayirboshlashda tenglar qatorida ishtirok etishni ta‘minlay oladi.
2. Mintaqa iqtisodiyotini barqarorligi va bardoshliligi, barcha
shakllarda mulkchilikni himoya qilish, tadbirkorlik faolligi uchun
ishonchli shart-sharoitlarni hamda kafolatlarni vujudga keltirish
(ijtimoiy tahdidlarni keltirib chiqaruvchi daromadlar taqsimotidagi
keskin tabaqalanishlarga yo‗l qo‗ymaslik,
iqtisodiyotda kriminal
guruhlarga
nisbatan
qarshi
kurash
h.k.),
iqtisodiyotdagi
nobarqarorlikni keltirib chiqaruvchi holatlarni nazorat qilish va
to‗xtatish.
3. O‗z-o‗zini rivojlantirish va taraqqiy ettirish qobiliyati –
investitsiyalarga
hamda
innovatsiyalarga
nisbatan
yaxshi
investitsion
muhitni
yaratish,
ishlab
chiqarishni
doimiy
41
modernizatsiya qilish, ishchilarning professional,
bilim va
madaniyat darajasini oshirish.
Tizimni an‘anaviy rivojlanishi (yoki degradatsiya) rejali va
barqaror iqtisodiy jarayonlar doirasida yaqinlarni lineynilarga
nisbatan bog‗liqligini yoritishga qaratiladi.
Biroq tizimdagi ichki
va tashqi tahdidlar sharoitida keskin o‗zgarishlar holatida
inqirozni yuzaga kelish ehtimoli mavjud. Iqtisodiy xavfsizlik
dasturini ishlab chiqishda nisbatan xilma-xil
va turli darajadagi
xavf-xatarlarga ega bo‗lgan, zamonaviy tahdidlar to‗g‗risida aniq
tasavvurga ega bo‗lish kerak. Ularning orasidan eng muhimlari
sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: ishlab chiqarishning
pasayishi; ilmiy-texnik salohiyatni barbod bo‗lishi,
iqtisodiyotni
dYIndustrializatsiyasi,
oziq-ovqat
xavfsizligi
mustaqilligini
ta‘minlay
olmaslik;
ishsizlikning
o‗sishi
va
mehnat
motivatsiyasining pasayishi; ichki hamda tashqi qarzning o‗sishi,
iqtisodiyotni kriminallashuvi,
aholini mulkiy tabaqalanishuvi;
byudjet taqchilligining o‗sishi. Mintaqa iqtisodiy xavfsizligini
shakllantiruvchi kompleks chora-tadbirlarda tug‗ilayotgan xavf-
xatarlar haqida ogohlantirish bo‗lib hisoblanadi. Iqtisodiy
xavfsizlik pozitsiyasi nuqtayi nazaridan barcha kutilayotgan xavf-
xatarlarni hamda ularning iqtisodiy, noiqtisodiy ta‘sirini baholash
va uni prognngoz qilish mumkin, eng muhimi – falokatli pasayish
va uning tahlikali chegarasini aniqlash muhimdir. Prognozli-
analitik tahlil orqali inqirozni vujudga kelishiga yo‗l qo‗ymaslik
va uning tahlikali chegarani yengib o‗tish
uchun chora-tadbirlar
ishlab chiqish kabi teskari vazifa vujudga keladi.
Dostları ilə paylaş: