Azərbaycanda ilk
gəmi inşaatı
Vano Strua adına gəmi inşaatı za-
vodunun işçiləri müharibə günlərində
yüksək əmək nümunələri göstərmişlər.
1944-cü ilin əvvəlində zavod işçilə-
rinin qarşısında, yedək gəmisi inşaat
etmək kimi mürəkkəb və məsul vəzifə
qoyulmuşdu. Bunun üçün qısa müd-
dətdə gəmiləri layihələndirmək, texno-
loji işləyib hazırlamaq, hamar döşəmə-
li böyük bina tikmək, zavod sexlərinin
çoxunu abadlaşdırmaq tələb olunurdu.
Layihə hazırlamaq vəzifəsini ye-
rinə yetirməkdə, Xalq Dəniz Donan-
ması Komissarlığının dəniz gəmi la-
yihəsi işçiləri, texniki elmlər namizədi
Osolovski başda olmaqla özlərini doğ-
rultdular.
Həmin layihəni həyata keçirmək
işində gəmi mühəndisi Starçik və mü-
həndis mexanik Vilyak yoldaşların
fədakarlığını xüsusi qeyd etmək lazım-
dır.
Yedək tikməyin əsasında bölmələr
üsulu qoyulmuşdu. Bütün gəmi 52 böl-
məyə ayrılmışdı ki, bu da xüsusi yığma
meydançasında hazırlanmış və avto-
mobil mancanaqları vasitəsilə stapela
gətirilmişdi.
Qaynaq işlərinin təşkilini və qay-
naqcıların öyrədilməsini qaynaq sexi-
nin naçalniki Falko yoldaş təmin etdi.
Gəmi mühəndisi Aksenenko yoldaş
yaxşı işi ilə özünü göstərdi. Bu işdə
təcrübənin az olmasına baxmayaraq,
zavodun inşaat qrupu (naçalnik Xu-
dabaşev, mühəndis Balasanov yoldaş-
lardır) stapellərin inşaatını təmin etdi.
Onlar hidrotexniki işləri öz qüvvələri
ilə görərək, zavod sahəsini də asfaltlaş-
dırdılar. İnşaat qrupu işçilərinin gərgin
əməkləri nəticəsində tərsanədə möh-
kəm taxta yollar quruldu.
Qazançılar sexinin (naçalnik Ley-
benzon, partiya təşkilatçısı Rexiaşvili,
sex komitəsi sədri Batiyenko yoldaş-
lardır) fəhlələri böyük işlər görmüş-
lər. Zavodun köhnə kadr fəhlələrin-
dən Medvedov, Qorşkov, Javoronkov,
Kryuçkov, Uyutov, Rakov, Bondoren-
ko və başqaları mürəkkəb qazan işləri-
ni müvəffəqiyyətlə görüb qurtarmışlar.
Zavod fəhlələrinin vəzifəsi – no-
yabrda istismara veriləcək yedək gə-
milərinin mexanizmlərini də vaxtında
qurtarmaqdan ibarət olmalıdır.
S. Soyfer,
Vano Strua adına gəmi
inşaatı zavodunun direktoru
“Qaspi bolşeviki” qəzeti, №31 (2031),
18 aprel 1945-ci il
ilk gəmi suya buraxıldı
Aprelin 18-də Xəzər dənizçilərinin
həyatında böyük bayram idi, Sovet Azər-
baycanında ilk dəfə gəmi inşaatına başla-
maq Vano Strua adına zavodun gəmi təmir
edənləri və mühəndis-texniki işçilərinə nə-
sib oldu. Zavodda dayanan bütün gəmilər
dəniz bayraqları ilə bəzənmişdi. Xəzər
hərbi donanması döyüşçülərinin nəfəsli or-
kestrinin gurultulu səsi açıq dənizə yayılır.
Zavod bayram şənliyi keçirir.
Bakı vaxtı ilə saat 18-də baş gəmi in-
şaatı mühəndisi Volostnov yoldaş gəmini
suya buraxmaq üçün hazır olduğunu xəbər
verir. Orkestr təntənəli sovet marşları çalır,
gəmi bir anda suya buraxılır.
Xəzər hövzəsinin adlı-sanlı adamları,
gəmiçilik naçalnikləri, partiya-təsərrüfat
rəhbərləri, gəmi mühəndisləri, gəmi təmir
edən zavodların direktorları, staxanovçu-
ları, Qızıl Ordu və Hərbi Dəniz Donan-
ması hissələrinin nümayəndələri tribunada
göründülər. İlk yedək gəmisinin suya bu-
raxılması münasibətilə çağırılan mitinqi
zavodun partiya təşkilatı katibi Hüseynov
yoldaş açdı. Sonra zavodun direktoru Soy-
fer yoldaşa söz verilir. Soyfer yoldaşın qısa
nitqindən sonra Xəzər neft və quru yük
daşıma gəmiçilklərinin naçalniki Rəhimov
yoldaş, Xəzər hövzəsi həmkarlar komitəsi-
nin sədri Əskərov yoldaş və başqaları çıxış
edərək təmirçiləri təbrik etmişlər.
Həmçinin zavodun staxanovçuların-
dan qazançı Qədimov, zavod həmkarlar
komitəsinin sədri Melik yoldaşlar çıxış
edərək gələcəkdə daha yaxşı işləyəcəklə-
rinə söz vermişlər.
Yığıncaq nəfəsli orkestorun çaldığı So-
vet İttifaqının Dövlət Himni altında qurta-
rır. Yenicə dənizə buraxılmış yedək gəmisi-
nin bayrağı qaldırılır.
“Qaspi bolşeviki” qəzeti, № 32 (2032),
20 aprel 1945-ci il
i. v. Stalin yoldaşın
xalqa müraciəti
Yoldaşlar! Vətəndaşlar!
Almaniya üzərində böyük Qələbə
günü gəlib çatdı. Qızıl Ordu və müttə-
fiqlərimizin qoşunları tərəfindən diz çök-
dürülən faşist Almaniyası məğlubiyyətə
uğradığını etiraf etdi və danışıqsız təslim
olduğunu bildirdi.
Mayın 7-də Reyms şəhərində təslim
haqqında ilk protokol imzalandı. Mayın
8-də Almaniya baş komandanlığının nü-
mayəndələri müttəfiq qoşunlarının Ali Ko-
mandanlığı və sovet qoşunlarının Ali Baş
Komandanlığı nümayəndələrinin yanında
qəti təslim aktını imzaladılar. Bu akt ma-
yın 8-də saat 24-dən etibarən həyata keç-
məyə başlandı.
Müqavilə və sazişləri sadə kağız par-
çası hesab edən alman başçılarının canavar
təbiətini bildiyimizə görə onların sözünə
inanmağa haqqımız yoxdur. Lakin bugün
səhərdən etibarən alman qoşunları təslim
aktını yerinə yetirərək kütləvi surətdə si-
lahlarını yerə qoyub qoşunlarımıza təslim
olmağa başlamışlar. Bu isə artıq sadə kağız
parçası deyildir. Bu, Almaniya silahlı qüv-
vələrinin həqiqətən təslim olması demək-
dir. Doğrudur, Çexoslovakiya rayonunda
almanların bir qoşun dəstəsi hələ də təslim
olmaqdan boyun qaçırır. Lakin ümüdva-
ram ki, Qızıl Ordu həmin qoşun dəstəsinin
ağlını başına gətirə biləcəkdir.
İndi biz tam haqlı olaraq deyə bilərik
ki, Almaniyanın tamamilə tarmar edilmə-
sinin tarixi günü, alman imperializmi üzə-
rində xalqımızın möhtəşəm qələbə günü
gəlib çatmışdır.
Vətənimizin azadlıq və istiqlaliyyəti
naminə verilən böyük qurbanlar, mühari-
bənin gedişində xalqımızın çəkdiyi say-
sız-hesabsız sıxıntı və iztirablar, arxada və
cəbhədə vətənimiz yolunda sərf edilən gər-
gin əmək əbəs olmadı və düşmən üzərində
tam qələbə ilə nəticələndi. Slavyan xalq-
larının öz varlığı və istiqlaliyyəti uğrunda
əsrlərdən bəri apardığı mübarizə alman
işğalçıları və alman zülmkarlığı üzərində
qələbə ilə qurtardı.
Bugündən belə Avropa üzərində xalq-
lar azadlığının və xalqlar arasındakı sül-
hün böyük bayrağı dalğalanacaqdır.
Üç il bundan əvvəl Hitler bütün dünya
qarşısında bildirmişdi ki, onun məqsədi
Sovet İttifaqını parçalamaq və Qafqazı,
Ukraynanı, Belorusiyanı, Baltik ölkələrini
və başqa vilayətləri ondan ayırmaqdır. O,
açıqdan-açığa demisdi: “Biz, Rusiyanı elə
məhv edəcəyik ki, bir daha baş qaldıra bil-
məsin”. Bu sözlər üç il bundan əvvəl deyil-
mişdi. Hitlerin sərsəm fikirlərinə həqiqət
olmaq qismət olmadı, müharibənin gedişi
bu fikirləri alt-üst etdi. Həqiqətdə hitler-
çilərin sayıqladıqları şeyin bir növ tama-
milə əksi baş verdi. Almaniya tamamilə
darmadağın edilmişdir. Alman qoşunları
təslim olurlar. Sovet İttifaqı qələbəni bay-
ram edir; lakin o, Almaniyanı nə parçala-
maq, nə də məhv etmək fikrindədir.
Yoldaşlar! Böyük Vətən müharibəsi
tam qələbəmizlə qurtardı. Avropadakı mü-
haribə dövrü sona çatdı. Dinc inkişaf döv-
rü başlandı.
Mənim əziz vətəndaşlarım, sizi qələbə
münasibətilə təbrik edirəm!
Vətənimizin istiqlaliyyətini qoruyan
və düşmən üzərində qələbə çalan qəhrə-
man Qızıl Ordumuza eşq olsun!
Böyük xalqımıza, qalib xalqımıza eşq
olsun!
Düşmənə qarşı vuruşmalarda həlak
olan, canını xalqımızın azadlıq və səadəti
uğrunda fəda edən qəhrəmanların xatirəsi
əbədi yaşayacaqdır!
“Qaspi bolşeviki” qəzeti, № 37 (2037),
11may 1945-ci il
Yaşı çox olanların döyüşən
ordunun şəxsi heyyətindən
buraxılması haqqında
Q A N U N
Faşist Almaniyasına qarşı böyük vətən
müharibəsinin qələbə ilə başa çatdırılması
ilə əlaqədar olaraq Sovet Sosialist Respubli-
kaları İttifaqının Ali Soveti yaşı çox olanları
Döyüşən Ordunun şəxsi heyyətindən burax-
mağı lazım hesab edir.
Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının
Ali Soveti buna uyğun olaraq qərara alır:
1. Yaşı çox olanlardan, birinci növbədə
on üç müxtəlif yaşlı hərbi qulluqçuların Dö-
yüşən Ordunun şəxsi heyyətindən buraxıl-
ması haqqında SSR İttifaqı Xalq Komissar-
ları Sovetinin təklifi təsdiq edilsin.
2. Həmin qanunun birinci bəndində
göstərilən on üç müxtəlif yaşlı hərbi qulluq-
çuların Döyüşən Ordunun şəxsi heyyətindən
buraxılması işi 1945-ci ilin ikinci yarısında
qurtarsın.
3. Tərxis edilənlər yaşayış yerinə çatana-
dək – dövlət hesabına daşınsınlar.
4. Əsgərlikdən buraxılanların hamısı ya-
şayış yerinə çatanadək yolda dövlət hesabına
yeməklə təmin edilsinlər.
5. Əsgərlikdən buraxılanların hamısı bir
dəst paltar və ayaqqabı ilə təchiz edilsinlər.
6. Əsgərlikdən buraxılanların hamısına
böyük vətən müharibəsi zamanı ordu sıra-
larında xidmət etdikləri hər il üçün aşağıda
göstərilən miqdarda birdəfəlik pul mükafatı
verilsin:
a) bütün qoşun növləri və xidmətlərin-
də qulluq edən və ümumi qoşun maaş dərə-
cələri üzrə pul alan döyüşçülərə - xidmət et-
dikləri hər il üçün bir illik maaş;
b) xüsusi hissələrdə və bölmələrdə
qulluq edən, yüksək maaş alan döyüşçülərə -
xidmət etdikləri hər il üçün yarım illik maaş;
v) bütün qoşun növlərindən olan serjant-
lara – xidmət etdikləri hər il üçün çoxu 900
manat və azı 300 manat olmaqla vəzifə dərə-
cələrinə görə yarım illik maaş;
q) böyük vətən müharibəsi dövründə
aşağıda göstərilən müddətdə qulluq etmiş
zabitlərə:
bir il üçün – iki aylıq maaşları,
iki il üçün – üç aylıq maaşları,
üç il üçün – dörd aylıq maaş-
ları,
dörd il üçün – beş aylıq maaş-
ları.
7. Müttəfiq və muxtar respub-
likaların xalq komissarları sovet-
lərinə, ölkə və vilayət zəhmətkeş
deputatları Sovetlərinin icraiyyə
komitələrinə, şəhər rayonlarında-
kı müəssisə, idarə və təşkilat rəh-
bərlərinə bir vəzifə olaraq tapşırıl-
sın ki, əsgərlikdən buraxılanlara
gəlib yaşayış yerlərinə çatdıqları
gündən çoxu bir ay keçənədək iş
versinlər. Onlara iş verirkən Qı-
zıl Ordu sıralarında qazandıqları
təcrübə və ixtisas nəzərə alınsın,
ordu sıralarına getməzdən əvvəl
gördükləri işdən aşağı olmayan
iş verilsin, habelə əsgərlikdən
buraxılanlar mənzil və yanacaqla
təmin edilsinlər.
8. Rayon və kənd yerlərində-
ki zəhmətkeş deputatları Sovet-
lərinin icraiyyə komitələrinə və
kolxozların idarə heyyətlərinə bir
vəzifə olaraq tapşırılsın ki, ordu-
dan buraxılıb öz kəndinə qayı-
dan kəndlilərə işə düzəlməkdə və
təsərrüfat qurmaqda hər cəhətdən
kömək etsinlər.
9. Alman işğalından zərər çəkən ra-
yonlarda müttəfiq və muxtar respublikaların
xalq komissarları sovetlərinə, ölkə və vilayət
zəhmətkeş deputatları Sovetlərinin icraiy-
yə komitələrinə bir vəzifə olaraq tapşırılsın
ki, ev tikməyə və mənzillərini təmir etməyə
ehtiyacı olan Qızıl Ordudan buraxılan adam-
lara taxta-şalban tədarük etmək üçün pulsuz
olaraq meşədə yer ayırsınlar.
10. Kommunal və mənzil tikintisinə
pul buraxan Ümumittifaq banginə (Mərkəzi
kommunal banginə) bir vəzifə olaraq tapşı-
rılsın ki, alman işğalından zərər çəkən rayon-
larda əsgərlikdən buraxılmış şəxslərdən eh-
tiyacı olanlara yeni ev tikdirmək və evlərini
təmir etmək üçün 5 ildən 10 ilədək müddətdə
ödəmək şərtilə 5 mindən 10 min manata qə-
dər borc pul buraxsın.
SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyyətinin
sədri M. Kalinin,
SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyyətinin
katibi A. Qorkin.
Moskva, Kreml. 23 iyun 1945-ci il.
“Qaspi bolşeviki” qəzeti, № 49 (2049),
27 iyun 1945-ci il
Dənizçi qardaşlar
Müsahibim qarayanız, dənizçiyə məx-
sus sağlam vicudlu bir gəncdir. Biz onunla
“Sentrosoyuz” gəmisinin bortunda görüş-
dük. O, açıq mavi dənizi diqqətlə nəzərdən
keçirərək, dənizçi qardaşlarını xatırlayır, on-
lar haqqında iftixar hissi ilə danışır.
Həsən Paşa, Nazim, Azad, Azin Məm-
mədbəyli qardaşları dəniz aşiqləridir. Onlar
Bakının dəniz ətrafı kəndlərindən olan Şa-
ğan kəndindəndirlər. Babaları Nəsrulla kişi
də vaxtı ilə məşhur balıqçı olmuşdur.
Köhnə dənizçi ailəsində yeni nəslin ilk
dənizçisi böyük qardaş Həsən Paşa 1923-cü
ildə anadan olmuşdur. O, Bakı dəniz mək-
təbini əla qiymətlə qurtararaq, neft daşıma
gəmiçiliyinin “Katanoviç”, “Ağamalı oğlu”
və başqa gəmilərində kapitan köməkçisi və-
zifələrində işləmişdir. Komsomolçu Həsən
Paşa 1941-ci ildə könüllü olaraq vətən mü-
haribəsi cəbhələrinə getmiş və Qara dəniz
donanmasında olduğu zaman Sevostopolun
müdafiəsində iştirak etmişdir.
Müsahibim Məmmədbəyli Nazim təvə-
zökar olduğu üçün özü haqqında danışmağı
heç də sevmir. Ancaq mən onun həyatı ilə
daha çox maraqlanıram. Nazim 1925-ci ildə
anadan olmuşdur.
Gənc Nazim 1941-ci ildə qardaşı Həsən
Paşanı Qızıl Ordu sıralarına yola salarkən
Bakı dəniz məktəbinə daxil olmağı qərara
aldı.
Nazim məktəbə daxil olduğu ilk gündən
yaxşı oxumağı və yüksək intizamı ilə bütün
müəllimlərin hörmətini qazanmışdır. Gəmi
sürmək işindən dərs deyən Yusif Rəcəbov
onun haqqında həmişə deyərdi: “Nazim də-
nizi sevir. Ondan uzaq məsafələrə üzən gəmi
şturmanı olacaqdır”.
Nazim 1945-ci ildə Bakı dəniz məktəbi-
ni əla qiymətlə bitirdi. Onu sərbəst işləmək
üçün “Sentrosoyuz” gəmisinə kapitanın
üçüncü köməkçisi təyin etdilər. O, gəmidə,
yaxşı işilə az vaxt içərisində özünü göstərdi.
Burada ictimai işlərdə fəal iştirak etdiyinə
görə gəminin komsomolçuları onu komso-
mol təşkilatının katibi seçdilər. O, həmçinin
gəmidə çıxan “Kursant” divar qəzetinin bu-
raxılması işinə də rəhbərlik edir.
Ortancıl qardaş Azad Məmmədbəyli
1927-ci ildə anadan olmuşdur. O, tam olma-
yan orta məktəbi bitirərək, qardaşının həvə-
sinə həmin məktəbin gəmi sürmə şöbəsinə
daxil oldu. Azad da 1944-cü ildən Lenin –
Stalin komsomolunun üzvüdür. Hazırda o,
əla qiymətlə ikinci kursa keçmişdir.
Bu dənizçi ailəsində kiçik qardaş Azi-
nin dənizçilik işində seçdiyi sənət o biri
qardaşlarından xüsusilə fərqlənir. Azin də
komsomolçudur. O, gəmi mexaniki olmaq
arzusundadır. Ona görə də Azin Bakı matros
şagirdləri məktəbinin maşın şöbəsinə daxil
olmuşdur. Hazırda məktəbin üçüncü kursun-
da oxuyur. Azin ixtisaslı gəmi mexaniki ol-
maq üçün dərslərinə səy ilə fikir verir.
Əhməd Rəhimov,
“Qaspi bolşeviki” qəzeti, 81 (2081),
12 oktyabr 1945-ci il
Donanmamıza gənc dənizçi
kadrlar hazırlayaq
Qüdrətli hərbi və yük daşıma donan-
mamıza ixtisaslı dənizçilər hazırlamaq
işində dənizçilik məktəbləri böyük rol oy-
namışdır. Keçən ilin mart ayında Dövlət
Müdafiə Komitəsinin qərarı ilə Xalq Də-
niz Donanması Komissarlığı sistemində
qapalı surətdə dənizçilik məktəbləri təşkil
olundu. Bakı dəniz texnikumu da həmin il
dənizçilik məktəbi ilə əvəz olundu.
Beləliklə, keçən ilin payızından mək-
təbin siması tamamilə dəyişdi. Bütün
otaqlar, siniflər qaydaya salındı, geniş və
işıqlı yatacaq otaqları düzəldildi. Kursant-
ların dərsi müvəffəqiyyətlə mənimsəmələri
üçün onlara əyani vasitələrdən və kabinet
təcrübələrdən geniş istifadə etmək imkanı
yaradıldı. Bu işdə radio-texniki mütəxəs-
sisi müəllim Tağıyevin işini xüsusilə qeyd
etmək lazımdır. İxtisaslı müəllimlərdən
Tağıyev və Koroleviç yoldaşların yaxşı
işləmələri nəticəsində az vaxtda bütün la-
zımi cihazlarla, alətlərlə, aparatlarla təchiz
olunmuş nümunəvi kabinetlər təşkil olun-
muşdur.
1944-45 illərin dərs illəri müvəffəqiy-
yətlə başa çatdırıldı. Bu ilki dərs ilinə
nümunəvi hazırlaşmaq üçün məktəb ko-
mandanlığının qarşısında yeni vəzifələr
dururdu. Məktəbdə yeni laboratoriyalar,
kabinetlər təşkil edilməli, məktəbin binası
avadanlaşdırılmalı və əsaslı təmir edilmə-
li idi. Hazırda təmir işləri müvəffəqiyyətlə
qurtarmışdır. Bu işdə Xəzər neft və quru
yük daşıma donanmalarının naçalniki M.
C. Rəhimov yoldaş məktəbimizə böyük
kömək etmişdir. Yeni dərs ilinə müvəf-
fəqiyyətlə başlamaq üçün bütün kursant-
lar, müəllimlər və məktəbin başqa işçiləri
üçün lazımi şərait yaradılmışdır. Partiya və
hökumətimiz bizə gələcək ixtisaslı dənizçi
mütəxəssisləri hazırlamaq kimi şərəfli iş
tapşırmışdır. Sovet dənizçisi dünyada ən
savadlı, mədəni, öz işini mükəmməl bilən
dənizçi olmalıdır.
Məktəbimizin ən yaxşı müəllim və iş-
çilərindən Makarov, Kudelkin, Tağıyev,
Popov, Qoldşdeyn, Hacıyev, Rəcəbov,
Mustafayev, Zayseva və başqaları xüsusilə
yaxşı işləyərək, ixtisaslı dənizçi kadrları
hazırlamaq işində bütün bilik və bacarıqla-
rını sərf edirlər.
Bu il şturman, çilingər sexi, kimya,
fizika, mexanik, tornaçı, radio-laborato-
riya, radio-rubka, radio verilişi üçün yeni
kabinetlər düzəldilmiş və sahmana salın-
mışdır. Bütün siniflər və yaşayış otaqları
rənglənmişdir. Məktəbin geniş otaqları So-
vet İttifaqı marşalları, admiralları və Vətən
müharibəsi qəhrəmanlarının şəkilləri ilə
bəzənmişdir.
Məktəbimizin komandanlığı 1945-46-
cı tədris ilini də müvəffəqiyyətlə başa çat-
dırmaq üçün bütün qüvvəsini səfərbərliyə
alacaqdır.
Mayor A. İ. Mustafayev,
Bakı dəniz məktəbinin
naçalniki,
“Qaspi bolşeviki” qəzeti, № 86 (2086),
31 oktyabr 1945-ci il
“DəNiZ”
O illərdə “Dəniz” nədən yazırdı
(Nöqtəsinə,
vergülünə dəymədən)
A Z
R B A Y C A N
X Z R D N Z G M
L Y
И
ИЧИ И И
25 noyabr 2016-cы il № 77-80 (9083)
6