Qafqaz sorunu
Yüklə 396,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NUH CORDANĠYA Paris, sentyabr 1930-cu il
13 Doğu ilə Batı yeni tarixlərini bir çağda, din ağalığı özülündə başladılar, ancaq bir ayrılıqla: ikinci bu ağalığı biri- ncidən tez aradan qaldırdı. Pankatolisizm yenidənqurmalar, devrimlərlə içdən,
panislamizm isə dışdan, savaşlar, ayaqlanmalar, ulusların met- ropoliyadan – Türkiyədən yavaş-yavaş qopmaları, sononcunun gerçəkdə ulus-dövlətə çevrilməsilə dağılır. Ancaq bu tarixi gerçəkliyin önündə ideya axınları, düşüncə savaşları, ulusal yüksəlişin ideoloji yollarının axtarılması gəlirdi. Kitabın yazarı da bizi bu ideya savaşının bütün gedişilə tanışdırıb, tarixin necə yenidən yarandığını, müsəlman, xristian ulusları arasındakı hansı ideya oxşarlığının olduğunu göstərir. Panturanizm, pantürkizm, türkizm müsəlman ortamına keçirilmiş panalmanizm, panslavizm, nasionalizmdir. Bu axınları araşdıran yazar bütün «pan»ları atıb, təkcə gerçək, sağlam bir ideya axınını: türkizmi – özülü bir-birilə ancaq uyqar ilişkilərlə bağlı türk dövlətləri olan, tarixin gedişi, xristian uluslarının ulusal yüksəlişinə bütünlüklə uyğun türkizmi saxlayır. Müsəlman dünyasının bu böyük dirçəlişi, onun dünya sivilizasiyasına qovuşması özlərinə sol deyən rus sığınmaçı ba- sınının bir çoxunun dayanıqlığını pozur. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin kitabı bu böyük uyqarlıq sorununu «dayaqların qurucuları» baxımından yozan çevrələrin saldırılarına cavabdır. İmperializmin bütün biçimləri tarixi korluq xəstəliyinə tutulmuşdu. Tarix indi də bu yolla, özü də onlara qarşı gedir: olanlar olacaqdır! Köklü demokratiyanın borcu bunu, tarixin gedişini düzgün görmək, onunla uzlaşmaq, onu gərəkən toplumsal ilişkilərə yönəltməyə çalışmaqdır.
14 Ulusların yaşamı eşitlik, barış, dincliklə qurulmalıdır. Qarşılıqlı çatışma, bir-birini qırmaq, yenmək, zülm yox, qar- şılıqlı sayğı, qarşısındakını dəyərləndirmə, könüllü anlaşma, kültür yarışı – budur tarixin buyuruğu! SSRİ-nin müsəlman ulusları yüzillik yuxudan oyanaraq iti addımlarla bütün dünya axınına can atır, uyqar uluslar ailəsinə qoşulurlar. Dünya demokratiyası, eləcə də qonşu xristian ulusları onları ürəkdən qarşılayıb XOŞ GƏLMİSİNİZ! – deməlidirlər.
NUH CORDANĠYA Paris, sentyabr 1930-cu il
15 RUSĠYANIN QULLUĞUNDA 1*
Bu yazı Kerenskinin «Dni» qəzetinin 59-cu sayında Xondkaryanın çap etdir- diyi «Türkiyənin qulluğunda» adlı ya- zısına cavab olaraq «Odlu yurd» 2 cur- nalının 10-cu sayında yayımlanmışdır.
Qafqazlı curnalistlərdən biri rus imperializmini tutan erməni siyasilərinə çox yerində olan ad vermişdir – rus impe- rializminin könüllüləri! Belələrinə bizcə, eyni haqq, eyni uğurla «Rusiyanın qulları» da demək olar. Bu qulluğun parlaq örnəyini erməni curnalistlərindən A. Xondkaryan vermişdir. Ukraynalı «Trizub»un incə deyimincə «gerçək rus» olan bu erməni keçmiş Rusiya Keçid Ağalığının başçısı Kerenskinin yayımladığı, həftəlik «Dni» qəzetində «Türkiyənin qulluğunda» adlı bir yazı yazmışdır. Yazı Rusiyada yaşayan əzilən ellərin elçilərinin Jenevrədə toplanacaq qurultayından üncə verilən bildirişlə bağlı yazılmış- dır. Parisdə yayımlanan «Prometey» curnalında birləşmiş, Ru- siyadan qurtulmaq istəyən ulusların bu «separatçı» çalışması ruslardan da çox rus olan xondkaryanların kişiliyinə toxunmuşdur. Bir baxın! Bu dözüləcək şeydirmi?!...Olurmu, Ukrayna, Qafqaz, Türküstan, Kuban, Krım, Qazan kimi ölkələr çıxıb Ru- siyanın əlində qalmaq istəmədiklərini bütün dünyaya bil-
1 «Odlu Yurd» Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin redaktorluğunda İstanbulda yayımlanan, Azərbaycan Ulusal Axınının çıxarlarını qoruyan jurnaldır.
16 dirsinlər, bağımsızlıq istəsinlər?!... Bağımsızlıq! Necə qul ruhlu olsalar, içlərindən «uluslar türməsində» qalmağı özlərinə bunca borc bilsələr də, xondkar- yanlar bu çağırışa arxadan vurmanın zərərini biləcək gözüaçıqdırlar. Bunu edəməzlər, onda çağın ən uyğun, ən yüksək ideyasına qarşı çıxmış olurlar. Bununla birlikdə, belə bir çıxış özünə nə də olsa, sosialist görüntüsü verən Kerenski qəzetinin sosialist boyasına da uymaz! Sonra bağımsızlığa arxadan saldırmaq Xondkaryanın olduğu ulusal dəstədə elə də xoş görünməz, orada sözdə də olsa, Ermənistanın bağımsızlığından danışılır. Bax, bu kimi düşüncələr bizdə Xondkaryan bu gedişlə ger- çəkdən qaçaraq Rusiyadakı «separatizmin» içdən olmadığını göstərməyə çalışır, düşüncəsini yaradır. Bu istəklə də o, bir çox erməni boşboğazlarının ötədən bəri evirib-çevirməyə alışqan olduqları «panturanizm» konusunu yaxalayıb yaraq arxadaş- larından Zarevand adlı birinin yaxında çap olunacaq «Türkiyə və panturanizm» adlı əsərindən yararlanır. O, bu əsərdən aldığı bir sıra parçalarla «Prometey»də birləşən türk-tatar separatçılarının istəklərinin bağımsızlıq yox, Rusiyadan ayrılıb Türkiyəyə qovuşmaq olduğunu göstərməyə çalışır. Bu davasını yeritmək üçün Xondkaryan huyundakı qul ruhu ilə iyrənc bir yol qullanır: demə, qazanlı bir «tatar» curnalistinin «ədəbi duyğularını türkcə ədəbiyat, basın oxu- maqla gəlişdirməsi» böyük suç imiş… Elə ha! Xondkaryanlarca, dünyada yalnız bir ilham qaynağı, yalnız bir duyğu örnəyi vardır: Rusiya! Demə, «Türkiyədə anayasa bildirişinin bütün türk-tatar ölkələrində sevinclə, istəklə qarşılanması yenə belə bağışlan- mayacaq bir suç» imiş! Yüklə 396,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|