Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
81 Amerika prezidentləri ZAKARİ TEYLOR ZACHARY TAYLOR (1849-1850) Onu bəzən apolitik (siyasətdən kənar) prezident də ad- landırırlar. Doğrudan da C.Vaşinqton və E.Cekson kimi Za- kari Teylor da hərbdə qazandığı uğurlardan siyasi karyera qurmaq üçün istifadə etmişdir. Onun şəxsində ilk dəfə ola- raq peşəkar əsgər Ağ Evin sahibi olmuşdur. 82 Amerika prezidentləri Zakari Teylor 24 noyabr 1784-cü ildə Virciniya Ştatının Orinc dairəsində anadan olmuşdur. Amerikada yaşamış ilk Teylor 1620-ci ildə məşhur «Meyfl auer» gəmisində Yeni Dünyaya gəlmiş piliqrimlərdən idi. Gələcək prezidentin atası Riçard Teylor Virciniya və Kentukkidə böyük tor- paq sahələrinə, çoxlu sayda qula sahib olmuş, İstiqlaliyyət müharibəsində zabit kimi iştirak etmişdi. Erkən uşaqlıq çağ larından ailəsi ilə Kentukkiyə köçən Zakari Luisvilldə böyüyür. Ailənin geniş maddi imkanlarına baxmayaraq, səthi təhsil alır. 20 yaşı olarkən Kentukki polisinə qəbul edilir və 1808-ci ildə ona leytenant rütbəsi verilir. Bu vaxt- dan etibarən onun bütün həyat və fəaliyyəti ordu ilə bağlı olmuşdur. 1810-cu ildə Merilendli Marqaret Mekel Smitlə ailə qurmuş, bu nikahdan onların altı övladı dünyaya gəlmişdir. Z.Teylorun tərcümeyi-halını Birləşmiş Ştatların XIX əsrin birinci yarısında apardığı müharibələr tarixi kimi dəyər ləndirmək olar. O, 1812-ci ildə İngiltərəyə qarşı apa- rılan müharibədə iştirak edir və mayor rütbəsi alır. Müha- ribənin sonuna yaxın ordudan tərxis olunmuş və rüt bəsinin endirilməsinə baxmayaraq, növbəti il yenidən orduya qayı- daraq əvvəlki hərbi rütbəsini bərpa etmişdir. 1830-cu ildə Konqres «Hinduların köçürülməsi haqqın- da qanun» qəbul etdi və hinduların əksəriyyəti on il ərzində bəzi yerlərdə torpaq alqı-satqısı haqqında müqavilə yolu ilə, digər yerlərdə zorla boş qərb torpaqlarına köçürüldü. Bu isə hindu qəbilələrinin haqlı narazılığına səbəb oldu və hindularla ABŞ ordusu arasında elan olunmamış qanlı müharibələr başlandı. 1832-ci ildə İllinoys və Viskonsin əra zisində «Qara tərlanlar» adlandırılan müharibədə iştirak edən Teylor böyük rəşadət göstərir və ona polkovnik rütbəsi verilir. İki il sonra Hindu-seminollarla aparılan müharibədə isə briqada generalı olur. Döyüşlərdə göstərdiyi qəhrəmanlıq və cəsurluğu ona «Qoca dəlisov» ləqəbi qazandırır. 83 Amerika prezidentləri Zakari Teylorun iştirakçısı olduğu sonuncu müharibə 1846-48-ci illərdə Meksika ilə aparılan müharibədir. Müharibə ərəfəsində, xüsusilə Palo-Alto və Monterey ya- xinlığındakı döyüşlərdə özünü bacarıqlı sərkərdə kimi göstərmiş və ona general-mayor rütbəsi verilmişdir. Bue- na-Vista yaxınlığında rəqibin sayca üstün ordusu üzərində çaldığı qələbə isə onu milli qəhrəmana çevirmişdir. 1848-ci il prezident seçkilərində Z.Teylor viqlər par- tiyasının namizədi olur. Viqlər heç vaxt siyasi fəaliyyət göstərməmiş generalın xalq arasındakı nüfuzuna güvənir- dilər. Demokrat partiyası isə daxili çəkişmələrdən olduq- ca zəif görünürdü. Quldarlığa olan münasibət partiyada ikitirəliyin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də par- tiyanın şimal qanadı ayrılaraq seçkilərdə Azad torpaq parti yası kimi çıxış edir. Onlar quldarlığın yeni yaradıl- mış ştatlarda yayılmasının qəti əleyhdarı M.Van Bureni prezidentliyə, C.K.Adamsın oğlu Çarlz Frensis Adamsı isə vitse-prezidentliyə namizəd göstərirlər. Köhnə Demokrat- lar Miçiqanlı senator Lyuis Kassı namizəd göstərsələr də, onun proqramı tərəfdarlarından ciddi dəstək almır. Belə ki, L.Kass quldarlığın qəbul edilib-edilməməsinin ştatların da- xili işi kimi onların özlərinə həvalə edilməsini istəyirdi. Teylorun cənubdan olub Luizianada yaşaması, Miçi- qanda pambıq plantasiyaları və 100-ə yaxın qula sahib ol- ması seçkilərdə qalib gəlməsinə mane olmur. İlk dəfə ola- raq bütün ştatlarda eyni gündə keçirilən seçkilərdə, seçki hüququna malik əhalinin 72 %-i iştirak edir. Zakari Teylor ümumi səsvermədə 47,4 %, seçimcilərin isə 163 səsini ala- raq prezident olur. Nyu-Yorklu liberal viq Millord Fillmor isə vitse-prezident seçilir. ABŞ prezidentləri sırasında, ölkənin siyasi kursuna onun qədər az təsir göstərmiş ikinci prezident olmamış- dır. Gözlənilirdi ki, o bütün qanunvericilik təşəbbüslərini Konqresə etibar edərək, yalnız qanunların icrasına nəzarətlə 84 Amerika prezidentləri məşğul olacaq. Teylorun səlahiyyətlərinin icra etməsinə əvvəlcə siyasi cəhətdən daha təcrübəli vitse-prezident Fill- mor köməklik göstərsə də, sonradan bu funksiyanı Mas- saçusetsli senator Uilyam Syüard yerinə yetirir. Onun məsləhəti ilə prezident kadr islahatları aparmaqla viqlərin mövqeyini möhkəmləndirməyə cəhd göstərmiş, lakin əsaslı nəticələrə nail olmamışdı. Diplomatiya sahəsində heç bir təcrübəyə malik olmayan Con Kleytonun xarici işlər naziri təyin olunması uğursuz kadr siyasətinin göstəricisi idi. Na- zirin qeyri-diplomatik davranışı Fransa ilə münasibətlərə sərinlik gətirmişdi. Buna baxmayaraq 1850-ci ildə İngiltərə ilə imzalan- mış «Kleyton-Bulever» sazişini Teylor hökumətinin uğuru kimi dəyərləndirmək olar. Bu sazişə əsasən hər iki dövlət Mərkəzi Amerika torpaqlarını ilhaq etməmək haqda öhdəlik götürürdülər. Zakari Teylorun prezidentliyi 1 il 3 ay davam edir. O, 1850-ci il iyulun 9-da Ağ Evdə gözlənilmədən vəfat edir. İstiqlaliyyət gününə həsr edilmiş təntənəli mərasimdə işti- rak edən Teylor qızmar günəş altında çoxlu vaxt keçirərək yorğun halda evə qayıtmışdı. Çoxlu meyvə yeyərək, buz kimi soyuq süd içmiş, bunun nəticəsində də onda qıc olma və bağırsaqlarda soyuqlama baş vermişdi. Teylorun qəfi l vəfatı müxtəlif şayiələrin yayılmasına səbəb oldu. Şayiələrdə prezidentin zəhərlənib öldürülməsi versiyası üs- tünlük təşkil edirdi. Nəhayət 1891-ci ildə aparılan eksqu- masiya və məhkəmə-tibb ekspertizası Teylorun ölümündə sui-qəsd olmadığını birmənalı olaraq təsdiq etdi. Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|