Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

e.
 
 Po
lis işçisinin və ya digər polis qüvvələrinin /xidmətlərinin işçilərinin öz 
xidm
əti vəzifələrini yerinə yetirərkən özü üçün və ya digər şəxslər,qrup və ya qu-
rumlar üçün pul,qiym
ətli əşyalar,hədiyyə,hamilik,vəd,mükafat və ya üstünlük qa-
zanmaq m
əqsədilə atılan addım və ya pozuntular. 
f.
 
Üzv ölk
ənin qanununa görə korrupsiyanın nə olduğunu göstərən hər han-
sı addım  və ya tədbir görməmək. 
g.
 
Apa
rıcı şəxs kimi, ikilikdə, təşəbbüskar kimi,qızışdırıcı kimi, birgə hərə-
k
ət edən səxs kimi,hər hansı hərəkət baş verməzdən öncə və sonra kənardan dəs-
t
ək verən  və işin içində olan şəxs kimi iştirak edən və ya bu Maddənin əvvəlki 
b
əndlərində isnad edilən hər hansı formada, hər hansı hərəkət baş verdikdə və ya 
ona c
əhd edildikdə. 
 
Korrupsiya
nın  bir  çox  formaları  iki  səbəbə  görə  polis  işçiləri tərəfindən törədiləndə 
daha ciddi olur,n
əinki başqa dövlət və ya korporasiya işçiləri tərəfindən:  
1.
 
Dövl
ət, dövlət idarəsi kimi polis xidmətindən başqalarının davranışına,o 
cüml
ədən,dövlət rəsmilərinin davranışına nəzarət gözləyir,əgər polisə  inam ol-
masa,o zaman qanuna riay
ət edilməsi və ictimai asayışın saxlanması üçün dövlə-
tin istifad
ə edəcəyi başqa bir qolu qalmır.  
2.
 
Polis f
əaliyyətinin mühüm hissəsi ictimaiyyətin gözündən kənarda  baş 
verir v
ə tez-tez cinayətgarlarla işə sərf olunur. Bu hal, tez-tez dövlət işinin digər 
sah
ələrindən fərqli olaraq,təkcə ictimaiyyətin gözündə yox, hətta polis xidmətlə-
rinin daxilind
ə  polisin  şəffaflığını  azaldır.Əgər,polis,polisin fəaliyyətində  bəzən 
d
ə zəruri olan şəffaflığın olmamasını,ictimaiyyətin qəbul etməsini gözləyirsə, o 
zaman ictimaiyy
ət,polis xidmətlərinə öz işlərini “daha açıq görən”  digər dövlət 
idar
ələrindən daha çox inanmalıdır.  
 
Polis korrupsiya
sı tərifini yekunlaşdirmazdan öncə, aşağıda 2-ci Haşiyə, polis dürüs-
tlüyü v
ə polis korrupsiyası ilə bağlı bir çox elementlərin araşdırılmasına diqqət yetirir: 
 
Ha
şiyə2: Polis dürüstlyü ilə əlaqədar polis korrupsiyasında üç ümumi çalar 
1.
 
Birinci çalar polisin  öz  versiya
sı olan omerta-dir və ya “sükut kodeksi-
dir”-b
əzən də bu “mavi divar” və ya “mavi sükut kodeksi” adlanır.Bu başqaları-
nın əsil səhvlərini ört-basdır etmək formasında ola bilir.Baxmayaraq ki, bir çox 
hallar pozuntula
rı gizlətməyi ,digərləri isə gizlətməməyi nəzərdə tutur. 
33 

---

2.
 
Ikinci çalar ondan ibar
ətdir ki, polis işçiləri arasında belə qavrayış var ki, 
onla
rın pis davranışının bir çox tərəfləri qəbul ediləndir. Bu hal “nəcib səbəb kor-
rupsiya
sı”termini ilə  ifadə  olunur  və  “Boz”  korrupsiyanın  klassik nümunəsi-
dir.(1-ci  C
ədvələ bax). Bu halda,polis işçiləri bilərəkdən”əyilir”,yan keçir və ya 
etik nisbilik anla
yışı əsasında hətta qanunu pozur. Onlar cinayətgarlarla sövdələş-
m
əyə  gedə  bilir  –yüngül cəza vədi verərək  və  ya  hətta həmən adamın  qanunu 
pozma
sını qulaqardına vuraraq,onların verəcəyi informasiya əsasında daha ciddi 
cinay
ətgarı tapmağa,həbs etməyə və məhkum etməyə çalışır. 
a.
 
Bir çoxla
rı üçün bu korrupsiya adlandırıla bilməz,çünki polis iş-
çil
əri birbaşa olaraq bu cür fəaliyyətdən şəxsi məqsədləri üçün faydalan-
mır. Lakin bu halda da polis işçiləri, hələ də bilərəkdən qaydaları pozurlar 
v
ə beləliklə, qanun aliliyini sarsıdırlar(bu hal izah etməyə imkan verir ki, 
n
əyə görə KIEQ-n polis korrupsiyası tərifində(“c” bəndində) nəcib səbəbə 
isnad edilir.  
b.
 
 Bu  halda qanuna nisbi konsepsiya kimi yana
şılır,baxmayaraq 
ki,qanun aliliyi bir çox mütl
əq prinsiplər üzərində qurulub(hər kəsin qanun 
qar
şısında bərabərliyi, qanunların geri tarix üçün tətbiq edilə bilməməsi) 
3.
 
Üçüncü çalar  “prosess korrupsiya
sı” adlanır.lnandırıcı olmaq üçün polis 
işçiləri bəzən sübutlar əkirlər(“yalan”), əlavə sübutlar gətirirlər və /və ya  sübutlar 
uydururlar. Bunu ed
ərək, onlar qanundan kənar hərəkət edir və uyğun prosesə ria-
y
ət etmirlər.  
 
 
2.5.  Sistemli korrupsi
ya nədir? 
Sistemli korrupsiya geni
ş korrupsiya fəaliyyəti ile xarakterizə edilir,kiçik fəaliyyətdən 
başlamış  geniş  fəaliyyətə  qədər.  Bu  halda korrupsiya artıq  istisna  deyil.Bəzən,sistemli 
korrupsiya konkret növ idar
əetmənin və ya idarəçiliyin bir hissəsi olur. Sistemli korrupsi-
ya h
əm korrupsialı fəaliyyətin ölcüləri və bu cür fəaliyyəti irəli aparan qayda və norma-
larla xarakteriz
ə olunur
10
. 
 
2.6
 
Polis korrupsiya
sının növləri və digər uyğunsuz davranış 
Polis korrupsiya
sının ən yayılmış forması –və ya ən azı ictimaiyyətin firkirləşdiyi ən 
geni
ş yayılmış forma-rüşvət alınmasıdır. Polis davranışının başqa digər növləri, polis xid-
m
ətlərinə olan inamı zədələyən və onların ümumi adına zərbə vuran hallar da ayırd edil-
m
əli və münasibət bildirilməlidir.   
 
34 

---

2.6.1. 
Polisin qanunla
rı qulaqardına vurması 
Uyğunsuz davranışın kiçik nümunəsi,polisin legitim səbəblər olmadan yol qaydalarına 
riay
ət etmədiyi hallardır(sürət məhdudiyyəti,qırmızı işıqlar, maşını saxlama məhdudiyyət-
l
əri  və  s.).Daha  da  ciddi nümunə  kimi polisin insan hüquqlarına hörmət etməməsidir: 
2005-ci  ild
ə ABS-dakı Beynəlxalq Amnistiya
11
(Amnesty  International)  Amerika polisi-
nin homoseksualla
rın və transgenderli adamların hüquqlarını necə pozduğu haqda sübut-
lar üz
ə çixartmısdir,eynilə,Fransa polisinin,qanunsuz immiqrantların saxlama məntəqələ-
rind
ə onların huquqlarini necə pozlduğu tənqid edilmişdir.  
2.6.2. 
Polisin qanundan yan 
keçməsi 
Polis qanun pozuntusunun ciddi nümun
əsi, öz tapşırıqlarını özünün yerinə yetirməsi 
ha
lında geniş miqyaslı ictimai tənqidlə üzləşəcəyini bilərək,bu işləri kənar təhlükəsizlik 
şirkətlərinə tapşırması, bilərəkdən qanundan yan keçməsi və ya qanunun “ətrafında” hərə-
k
ət etməsidir.    
2.6.3. 
Aldatma 
Po
lis işçiləri tez-tez yalan danışırlarsa,onlar ictimaiyyətin polisə olan inamını sarsıdar. 
Polis aldatma
sı üçün yayılmış yer məhkəmə salonudur, burada polislər bəzən bilərəkdən 
h
əqiqətə uyğun olmayan bəyanatlar verir və ya həqiqətin bir hissəsini gizlədirlər(“həqiqət 
m
əsələsində qənaətcil olurlar”), bunu onlar ifadə verən zaman,ittiham olunanın onların is-
t
ədiyi cəzani alması üçün edirlər; bu “nəcib səbəb korrupsiyasına” nümunə ola bilər. Polis 
h
əm də bəzən cinayət statistikası haqqında yalan məlumat verir. Daha yayılmış hallarda, 
onlar cinay
ət statistikası haqqında az sayda məlumat verməklə polisin fəliyyətinin reallıq-
dan daha yax
şı olduğunu göstərmək istəyirlər. Daha az yayılan hallarda,polis törədilən ci-
nay
ətlərin sayını və ya ciddiliyini şişirdərək əlavə resurslar əldə etməyə çalışır.  
2.6.4. 
Inkar 
Bir çox polis xidm
ətləri tənqidi və müstəqil təhqiqatın və vətəndaş sorğularının nəticə-
l
ərini qəbul etmirlər və sonucda öz maraqlarını cəmiyyətin marağından üstün tuturlar.  
2.6.5. 
Polis xid
mətində yola getməmək    
Yeni 
işə alınmış polis işçilərinə tez-tez əziyyət verilir və ya  “dərs verilir” . Bu korrup-
siaya
nın çox təriflərinə görə korrupsiya sayılmır,lakin,xüsusilə də,əgər,dövlət hakimiyyəti  
m
əktəblərdə sıxışdırmanı və cəmiyyətdə zorakılığı azaltmağı cəhd etdiyi bir zamanda bu 
pis nümun
ə yaradır .  
2.6.6. 
Hədsiz və uyğunsuz polis zorakılığı    
Ortada olan m
əsələni həll etmək üçün,polis,tələb olunan minimum gücdən artıq istifa-
d
ə edərsə, polisə olan inam sarsılar.Ictimaiyyət polisə hörmət etməlidir,qorxmalı deyil. 
2.6.7. 
Önyar
ğılar və İrqçilik 
 
35 

---