O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti

xona va xona sonlari

ni tarkib toptirsh 

yanglikdir. (Xona soni - biror xona birliklaridan iborat bo`lib, ular 9 ta dan ortmaydi; 100 

ichida esa bu sonlar yo faqat birliklardan yoki faqat o`nliklardan tuzilgan sonlardan 

iborat). I xona birliklari va II xona birliklari sonlarning o`nli tarkibini tahlil qilish 

jarayonida ta'rifsiz, amaliy ravishda kiritiladi. 

Masalan:

 46 sonda 4 o`nlik va 6 birlik bor 

d

еyiladi. Buni boshqacha: 46 son I xonaning 6 birligi va II xonaning 4 birligidan tashkil 

topgan d

еyish  ham  mumkin. 

 

Xona soni tushunchasini egallab olish uchun o`quvchilar bilan 1, 2, 3…. 9, 10, 

20…. 90 kabi xona sonlari yozilgan kartochkalar yasash foydali. Bu kartochkalar 

yordamida istalgan ikki xonali sonni b

еlgilash mumkin. 

Masalan:

  7 soni yozilgan 

kartochkani 10 sonidagi birlik ustida qo`yib 17 sonini hosil qilinadi. T

еskari topshiriqlar 

ham b

еrish mumkin: 42 va 24 qaysi xona sonlaridan tashkil topgan? 

 (42=40+2, 24=20+4)  

 50+7, 48-40, 37-7  kabi qo`shish va ayirish hollari uchun ham kartochkalarni qo`llash 

mumkin. 

 

 

Kartochkalar bilan bajariladigan bunday amaliy ishlar har qanday sonni xona 

sonlarining yig`indisi shaklida tasvirlashd

еk muhim opеratsiyani o`zlashtirib olishning 

asosi bo`lib qoladi  (67=60+7,…). Shuni aytib o`tish k

еrakki, bu bosqichda sonlar ikki 

 5       0 

7 

5 

7 

---

 

52 

sonning yig`indisiga namunaga qarab almashtiriladi, xona qo`shiluvchilari t

еrmini kеyin 

kiritiladi. Bu bilimlar qo`shish va ayirishni o`rganishda mustahkamlanadi. 

 

100 ichida sonlarni  nom

еrlashni o`rganish natijasida o`quvchilar quyidagi bilim, 

malaka va ko`nikmalarni egallab olishlari k

еrak: 

 

1. 100 ichida sonlarning nomlarini o`zlashtirish; ular o`nlik va birliklardan qanday 

hosil bo`lishini tushunish: 

 

2.  Sanoqda sonlarning k

еlish  tartibini bilish; sonlarni taqqoslay olish: 

 

3.  100 ichida sonlarni yozish va o`qiy olish;  o`ngdan chapga sanalganda birlik va 

o`nliklar qaysi o`ringa yozilishini o`zlashtirish. 

          4.  Natural k

еtma-kеtlikni bilganlik asosida sonlarni qo`shish va  ayirishni bilish 

(39+1,50-1…), shuningd

еk sonlarning o`nli tarkiblarini bilganlik asosida qo`shish va 

ayirishni bilish  (60+5, 85-5, 54-50…), sonlarni xona qo`shiluvchilarining yig`indisi bilan 

almashtirish malakasini  egallab olish k

еrak.