Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
60
səfərbərlik elan etməklə cavab verib.Krımda separatçılıq üçün zəmin mövcuddur. Yarmadada 2.3 milyon əhali yaşayır, onların çoxu etnik rus və rusdilli əhalidir 109
. Bölgə 2010-cu il prezident seçkilərində Viktor Yanukoviçə səs verib. Krım əhalaisinin əksəriyyəti Kiyevdə çevrilişin baş verdiyini düşünür. Nəticədə Krım parlamentində separatçılar Ukraynadan ayrılmaq məsələsini qaldırdılar. Son 200 il ərzində Krım Rusiyanın nəzarəti altında olub. Lakin 1954-cü ildə Moskva vilayəti Ukraynaya hədiyyə edib. Etnik ruslar bu addımın "tarixi səhv" olduğunu deyirlər . Lakin Krım tatarları onların bir vaxtlar Ukraynada çoxluq təşkil etdiklərini diqqətə çəkirlər. Onlar adadan 1944-cü ildə nasist işğalçılarla əməkdaşlıq etdiklərinə görə Stalin tərəfindən deportasiya edilmişdilər 110 .
tatarlar isə 12% təşkil edib. 1991-ci ildə SSRİ dağılandan sonra tatarlar Krıma qayıtmağa başlayıblar. Bu etnik ruslarla krım tatarları arasında gərginliyin torpağa görə artmasına səbəb olub.Qanunla Krım Ukraynanın tərkib hissəsidir. Bu statusu Rusiya 1994–cü ildə ABŞ, Britaniya və Fransa ilə birgə memorandum imzalayaraq təsdiqləyib. Muxtar respublikanın seçilən parlamenti var. Prezident vəzifəsi isə 1995-ci ildə rusiyapərəst separatçı siyasətçi böyük üstünlüklə qələbə qazandıqdan sonra ləğv edilmişdi. Rusiyanın Sevastopol üzərində icarə hüququ 2042-ci ilədəkdir. Rusiyanın Sevastopolda hərbi dəniz bazası var. Orada Rusiya Qara Dəniz donanması mənzillənir. İcarə müqaviləsi şərtlərinə görə, Rusiya rəsmi Kiyevi qoşunlarının hərəkəti barədə xəbərdar etməlidir. Lakin Moskva yarımadaya əlavə qüvvə
109
Politics 7 (4): 457
110 Elxan Şahinoğlu “Ukraynanın separatizm üzərində qələbə çalmaqdan başqa alternativi yoxdur” 23.01.2015
61
gəndərərək Krımı nəzarətinə alıb. Moskva bunu etnik rusların təhlükəsizliyi üçün etdiyini deyir 111
. Krımda Rusiya pasportlarının paylanması xəbərləri verilib. Rusiyanın müdafiə qanunları icazə verir ki, xaricdə “Rusiya vətəndaşlarını müdafiə etmək üçün hərbi aksiyalara icazə verir. Rusiya Krıma əlavə qüvvə yeridə bilər 112 . Vladimir Putin Ukraynada qoşun yeridilməsinə parlamentin icazəsini alıb. Kiyevdəki yeni hakimiyyəti "faşist höküməti" sayan Moskva bundan sonra Ukraynanın şəqindəki rusdilli əhalini müdafiə etmək məqəsədilə bu ölkəyə qoşun göndərə bilər. Qanlı hadisələri istisna etmək çətindir. Ukraynanın qərbində millətçilər Moskvanın hərəkətlərindən qəzəblidirlər. Beynəlxalq səviyyədə də müəyyən tədbirlər görülə bilər - Qərb Krımın ələ keçirilməsini kəskin pisləyir. Lakin NATO hərbi tədbir görüləcəyi ehtimalını istisna edib. Buna baxmayaraq, NATO-nun Mərkəzi Avropadan olan üzvləri qoşunların Polşa-Ukrayna sərhədində yerləşdirilməsini tələb edə bilərlər. Qərb Rusiyaya qarşı sanksiyalar yeridə bilər, lakin prezident Putin güman edə bilər ki, Gürcüstan müharibəsindən sonra olduğu kimi bu dəfə də sanksiyalar uzun çəkməyəcək. Krım uğrunda dəfələrlə müharibələr baş verib, yarımada əldən-ələ lkeçib. Belə müharibələrdən biri 1853-1856 ildə baş verib və məhşur "Sevastopolun mühasirəsi" də o zaman olub. Həmin dövrdə dünya imperiyaları arasında gedən rəqabət müharibəyə səbəb olub. Osmanlı İmperiyasının zəiflədiyi dövrdə, Britaniya və Fransa Rusiyanın Balkanlara iddiasından narahat olduqlarından, rusları geriyə oturtmaq üçün Krıma qoşun göndəriblər. 4 il çəkən müharibə nəticəsində Rusiya məğlub olub 113 .
111
Бодрова Е. В. К вопросу о причинах роста национального сепаратизма на Северном Кавказе в годы Великой Отечественной войны // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 2. — С. 23- 30
112
Miller, Michelle Ann (2012). Autonomy and Armed Separatism in South and Southeast Asia 113
Абдулатипов Р. Г. Этнополитология. СПб.: Питер, 2004. С. 249 62
Moskva suveren dövlətin ərazisini zəbt etdi; Dünya güclərinin etirazına baxmayaraq yarımadada avtomat lülələri altında referendum keçirildi; tatarlar səsverməni boykot etdilər; Qərb Kremli “sərt cəzalar”la hədələdi; Rusiya “Böyük səkkizlik”dən çıxarıldı. 2014-cü il martın 16-da Krım və Sevastopolun dövlət mənsubiyyəti barədə referendum keçirildi. Ukraynada Yanukoviçin devrilməsindən sonra genişlənən separatçılıq dalğasında Krım Muxtar Respublikasının parlamenti tərəfindən təyin olunan referendum rəsmi Kiyev və Qərb tərəfindən öncədən qanunsuz elan edilmişdi. Ukrayna hakimiyyəti Krım parlamentini buraxmışdı. Buna baxmayaraq Moskvadan dəstəklənən Krım separatçıları yarımadanın Rusiya tərkibinə daxil olması və ya Ukrayna tərkibində daha geniş muxtariyyətə sahib olması sualı ilə, faktiki, avtomat lülələri altında səsvermə təşkil elədilər. Referendumu 23 ölkədən 800-dən artıq jurnalist və 180-dən çox müşahidəçi izləyib 114 . “Exit poll”un keçirilməsi üçün yeganə təşkilat – Respublika Sosioloji və Siyasi Araşdırmalar İnstitutu akkreditasiya alıb. Referendumun yekun nəticəsi martın 17-də elan olundu. Qanunsuz referendum beynəlxalq aləmdə geniş etirazla qarşılanıb. “Ukranskaya pravda” qəzeti yazıb ki, Rusiyanın Krımla bağlı siyasətinə cavab olaraq “Böyük yeddilik” ölkələri artıq Rusiyanın iştirakı olmadan növbəti sammiti keçirməyə hazırlaşırlar. Bununla da “Böyük səkkizlik” formatının ləğv olunduğu, yenidən “yeddilik” formatına qayıdış ola bilər 115
. Ancaq bildirilir ki, iyuna planlaşdırılan görüşün Britaniyada keçirilməsini təklif olunsa da, qrupa üzv olan digər dövlətlər sammitin Londonda keçirilməsinin əleyhinə çıxıblar. Almaniya hökuməti isə növbəti dəfə Rusiyanı Ukrayna ilə bağlı mövqeyini dəyişməyə çağırıb. Almaniyanın xarici işlər naziri Frank-Valter Ştaynmayer “Welt am Sonntag” qəzetinə müsahibəsində deyib ki, “əgər Rusiya son anda Ukrayna ilə bağlı mövqeyini dəyişməsə, Avropa Birliyi martın 17-də müvafiq cavab verəcək”.
114 Конституція України | від 28.06.1996 № 254к/96-ВР (Сторінка 2 з 4) 115
Dr. Zbigniew Brzezinski - “RUSSIA AND UKRAINE” July 9, 2014
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|