Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
57
düşür. Müstəqilliyə can atan aktiv qrupların olduğu digər region - Basklar ölkəsi isə İspaniya ərazisinin 1,5, əhalisinin 5 faizi deməkdir. Bununla belə, bu əyalət İspaniyanın ən varlı əyaləti olmaqla yanaşı, Aİ-nin də ən varlı regionları arasındadır 102
. Ancaq bu itkilər İspaniya və Böyük Britaniyanın dövlət əsaslarına zərbə vurmaq iqtidarında deyil. Bu ölkələr öz ərazilərini itirdikləri halda, əvvəlki statuslarını qorumuş olacaqlar. Əsl problem Belçika parçalanarsa ortaya çıxa bilər. Bu ilin may ayında keçiriləcək parlament seçkilərində Flandriya əhalisi milliyyətçilərə mütləq çoxluqla səs versə, Belçikanın iki və daha çox hissəyə parçalanması real ola bilər. Bu halda hansı hissənin hansı şəkildə Aİ üzvlüyünə qatılması məsələsi daha mürəkkəb olacaqdır. Dövlətlərin varislik hüququnun detallarına varmadan belə aydın olur ki, Belçikanın köhnə statusuna köklü dəyişikliklər edilməsi zərurətə çevriləcəkdir. Bu ölkənin parçalanmasının necə mürəkkəb məsələ olduğunu bilmək üçün onun federal quruluşuna nəzər salmaq kifayət edir. Təbii ki, Aİ-nin Qərbi Balkanlara uzandığı bir vaxtda qapılarını Şotlandiya, Flandriya və Kataloniyaın üzünə bağlayacağı ağlabatan deyil 103
. Böyük ehtimalla Avropa İttifaqı Şurası yaranacaq yeni dövlətlərin üzvlüyü ilə bağlı sadələşdirilmiş prosedura təşkil edəcək. Bu həm siyasi arenadakı gərginliyi, həm də Avropa institutlarının iş yükünü yüngülləşdirmək üçün edilə bilər. Digər obyektiv səbəb üzvlük qaydaları ilə bağlıdır. 1993-cü ildə qəbul olunmuş və Kopenhagen meyarları kimi tanınan 3 uyğunluq şərti - hüquqi dövlət, bazar iqtisadiyyatı və bu günədək qəbul olunmuş Aİ qaydalarının toplusunun (acquis communautaire) tətbiqidir. Üçüncü şərt danışıqların və namizədliyin müddəti baxımından çox əhəmiyyətlidir. Həmin qaydalar toplusu 35 fəsildən və minlərlə maddədən ibarətdir. Hər bir maddənin namizəd ölkə tərəfdən tətbiq olunması müəyyən vaxt və keçid müddəti tələb edir. İspaniya və Böyük Britaniyadan ayrılan hissələrin bu qaydaların demək
102 Female Chauvinist Pigs: Women and the Rise of Raunch Culture, Ariel Levy, 2006 103
Hall, Raymond L. (1978), Black Separatism in the United States, University Press of New England 58
olar ki, hamısını öz ərazilərində tətbiq etdiyini düşünmək olar. Odur ki, yeni dövlətlərin bu mürəkkəb proseduradan yan keçəcəyi aydındır 104
. O ki qaldı valyuta məsələsinə, Aİ üzvlüyü avronun milli valyuta kimi istifadəsinin sine qua non şərti deyil. Təbii ki, müstəqil olacaqları təqdirdə, Kataloniya və ya Basklar ölkəsi Avro institutlarına üzvlük üçün müraciət etməli olacaqlar, lakin bunun uzun bir prosedura olmadığı bəllidir. Andorra, Çernoqoriya, Monako, San-Marino və Vatikan Aİ üzvü olmadan milli valyuta kimi avrodan istifadə edirlər. Dünyada getdikcə yayılan separatizm meyilləri zaman getdikcə bütün ərazilərdə öz təsirini göstərməyə başlayırdı. Separatizm meyillərinin yayıldığı ərazilər siyahısına Cənubi Osetiyanı da aid etmək olar. Cənubi Osetiya Cənubi Qafqazda yerləşən BMT, Avropa İttifaqı, ABŞ tərəfindən və eyni zamanda, beynəlxalq razılaşmalara əsasən, Gürcüstanın ərazisi kimi tanınan mübahisəli bölgədir. 2008-ci il avqustun 26-da Rusiya Federasiyası, sentyabrın 3-də Nikaraqua 2009-cu il sentyabrın 10-da Venesuela tərəfindən müstəqil dövlət kimi tanınır. Cənubi Osetiya Rusiya, Nikaraqua və Venesuela istisna olmaqla bütün başqa dünya dövlətləri tərəfindən Gürcüstanın əyaləti kimi tanınır. Paytaxtı Sxinvali şəhəridir 105
. Cənubi Osetiya müstəqilliyini 1990-cı ildən elan edib. Gürcüstan hökuməti isə osetinlərin müstəqillik istəyinə onların muxtariyyət hüququnu ləğv etməklə və osetinlərin yaşadıqları əraziyə ordu yeritməklə cavab verib. Bu, Cənubi Osetiya müharibəsinə səbəb oldu. Müharibə nəticəsində Cənubi Osetiya de-fakto müstəqillik əldə etsə də, bu, heç bir dövlət tərəfindən tanınmırdı 106
.
2008-ci ilin avqustun 8-də gürcü qoşunları öz ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçün separatçı Cənubi Osetiyanın paytaxtı Sxinvali şəhərinə hücum etdi. Qısa müddət ərzində Sxinvali şəhərini ələ keçirən gürcü ordusu tezliklə kapitulyasiya haqqında müqavilənin imzalanacağına ümid etdiyi vaxt Rusiya tərəfi Gürcüstanı
104
Hall, Raymond L. (1978). Black Separatism in the United States. Hanover, New Hampshire: University Press of New England
105 Arendt, Hannah (October 1945). "Imperialism, Nationalism, Chauvinism". The Review of Politics 7 (4): 457 106
İlham ismayıl “Açıq separatizmin məxfi tərəfləri” 24.12.2010 59
işğalçılıqda günahlandıraraq Sxinvalini tərk etməsi haqqında ultimatum göndərdi. Bunun ardınca Rusiya öz vətəndaşlarını qorumaq adı ilə Gürcüstana hücum edəcəyini bildirdi. Gürcüstan Rusiyanın xəbərdarlıqlarına məhəl qoymayaraq Sxinvalini tərk etməyəcəyini bəyan etdi. Nəticədə elə həmin gün rus qoşunları Şimali və Cənubi Osetiyanı birləşdirən Rogun keçidi vasitəsilə öz vətəndaşlarını və sərhəddə yerləşdirilən rus sülhməramlılarını qorumaq bəhanəsi ilə Cənubi Osetiyaya daxil oldu. Tezliklə Sxinvali şəhərini ələ keçirən rus qoşunları Gürcüstan ərazisinin içərilərinə doğru irəlilədilər. İşğal zamanı Rusiya tərəfdən 150 tank və zirehli texnika iştirak etmiş, Gürcüstan ərazilərini bombalamaq üçün Pskov şəhərinin diviziyası cəlb edilmişdir. Rus -osetin qoşunları Sxinvaliyə hücumu davam etdirərək Gürcüstanın Qori şəhərini tutdular. Gürcüstanın paytaxtı olan Tbilisi şəhərinin 40 kilometrliyində olan Qori şəhəri çox strateji bir yerdə yerləşir. Qori şəhərinin tutulması ilə Gürcüstan faktiki olaraq iki hissəyə bölündü. Belə olduqda işğal altında olan Gürcüstanın şimal hissəsi dövlətin nəzarətindən çıxdı. Rusiyanın dəniz qüvvələri də işğalı davam etdirərək Gürcüstanın Poti limanını və Kadori ərazilərini tutdu 107 .
birmənalı olaraq pislədi və Qərbin səyi ilə Rusiya Prezidenti 12 avqust 2008-ci ildə işğalı dayandıraraq danışıqlara başlamağa qərar verdi. Münaqişənin həll edilməsi üçün Qərb dövlətlərindən Fransanın Prezidenti N. Sarkozi atəşkəs müqaviləsinin imzalanmasını təklif etdi. Uzun diplomatik danışıqlardan sonra Gürcüstan Prezidenti Mixeil Saakaşvili 15 avqust 2008-ci ildə atəşkəs müqaviləsini imzaladı. ABŞ və Avropa Birliyi bu müharibədə Gürcüstanı dəstəklədiklərini bildirsələr də, faktiki olaraq ona lazımı yardımı göstərə bilmədilər 108
. Bundan sonra hadisələrin ağırlıq mərkəzi cənuba, Rusiya qüvvələrinin yerləşdiyi Krım yarmadasına keçib. Moskvanın addımlarına Kiyev ölkədə ümumi
107 Little, Malcolm (1964), The Ballot or the Bullet, April 4, 1964 108
Moses, Wilson Jeremiah (1988), The Golden Age of Black Nationalism, 1850-1925, Oxford: Oxford University Press
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|