Nazim Eminov

103 
зоне  основные  доминантные  типы  почв,  используемые  под  хлопчатник  это  лугово-
серозёмные,  серозёмно-луговые,  серозёмы,  серо-коричневые.  Длительные  поливы  в  этих 
почвах  способствовали  неравномерному  распределению  гумуса  в  почвенном  профиле.  В 
результате  длительного  антропогенного  действия,  полива  загрязненными  водами,  а  также 
использования  органических  и  минеральных  удобрений  наблюдается  формирование 
агроирригационного слоя разной толщины.  
Ключевые  слова:  Кура-Аразская  низменность,  гумус,  типы  почвы,  лугово-серозёмные, 
серозёмно-луговые,  серозёмы,  серо-коричневые  почвен-ная  профиль,  почвы  из  под 
хлопчатника и т.д.    
 
The maintenance of a humus in soils suitable under a cotton in the 
 Kura-Arazsky lowland 
 
İbrahimov Azad Qambar 
 
SUMMARY 
 
In article data on a humus stock in soils of the Kura-Arazsky lowland suitable under a cotton are 
stated. For studying of a variety of soils of the studied zone of the Kura-Arazsky lowland in 
characteristic places soil cuts were made. In the studied zone the main prepotent types of soils used 
under a cotton it is grey-meadow soils, meadow-grey, grey soils, grey-brown. Long watering’s in 
these soils promoted uneven distribution of a humus in a soil profile. As a result of long 
anthropogenous action, watering the polluted waters, and also uses of organic and mineral fertilizers 
observe formation of an agroirrigational layer of different thickness.  
Key words: Kura-Aras plain, humus, types of soil, meadow-grey, grey soils, grey-brown soils, 
soil profile, soils under cotton.    
 
 
 
 

---

104 
Az.KTİETİ, Elmi Əsərləri 2017/3 səh. 184-189 
 
UOT: 316.422; 631,95(479.24) 
 
K
ƏND TƏSƏRRÜFATININ İNNOVASİYALARI İNKİŞAFINDA SOSİAL VƏ EKOLOJİ 
SƏMƏRƏLİLİK ASPEKTLƏRİ 
 
Novruzova Azad
ə Qadir qızı 
ADİU, i.ü.f.d., dosent 
 
XÜLASƏ 
 
M
əqalədə  kənd təsərrüfatında  innovasiyalı  inkişafın  sosial-iqtisadi aspektləri tədqiq olunur və 
onun iqtisadi s
əmərəlilik istiqamətləri müəyyənləşdirilir. 
Açar sözl
ər: kənd təsərrüfatı, innovasiyalı inkişaf, iqtisadi, sosial və ekoloji səmərəlilik. 
 
Qlobal problemlərin ictimai inkişafa təsirini öyrənən, nisbətən yeni sayılan qlobalistika elminə 
görə  industrial  eranın  və  istehlakçı  həyat  tərzinin  sonu  çatmaqdadır.  Digər  tərəfdən  insanların 
biosferə təzyiqi təbiətin özü-özünü tənzimləmə imkanlarını dəfələrlə üstələməkdədir. Tədqiqatçıların 
əksəriyyəti  belə  bir  fikirlə  razılaşır  ki,  ekoloji  böhran  və  onun  qloballaşması  insanın  biosferdəki 
funksiyalarının düzgün dərk edilməməsindən irəli gəlmişdir. İnkişafın alternativ yolunun axtarılması 
məsələsi  aktualdır  və  buna  səbəb  ekoloji  problemlərin,  elm  və  texnikanın  inkişafındakı  prioritet 
seçimi ilə əlaqədar olması faktıdır.  
Kənd təsərrüfatında davamlı inkişafa (davamlı inkişaf adı altında elə bir inkişaf yolu qəbul edilir 
ki,  o  indiki  nəsillərin  tələbatını  ödəməklə,  gələcək  nəsillərə  təhlükə  yaratmır)  nail olmaq üçün 
innovasiyaların ətraf mühitə təsirinin öyrənilməsi zəruridir. Artıq şübhə doğurmur ki, aqrar və aqrar-
sənaye  qurumlarının  fəaliyyətinin  səmərəliliyi iqtisadi-ekoloji  kontekstdə  qiymətləndirilməli, 
ideyaların kommersiyalaşmasına qoyulan ekoloji tələblər yenidən nəzərdən keçirilməlidir. 
Aqrar  innovasiyaların  dəstəklənməsi  iqtisadi  siyasətin  tərkib  hissəsi  olmaqla,  onun  hüquqi 
normativ bazası və reallaşma mexanizmi müasir, qloballaşan dünyanın tələblərinə cavab verməlidir. 
Beynəlxalq  təcrübədən  göründüyü  kimi  məhz,  dövlət  səviyyəsində  innovasiyaların  inkişafı 
strategiyasının hazırlanması və reallaşdırılması misilsiz irəliləyişlərə imkan verir. 
Sahələrarası əlaqələrin intensivləşməsi və aqrar-sənaye inteqrasiyası innovasiyaların miqyasının 
genişləndirmək  imkanı  yaradır.  Həmin  imkanların  reallaşdırılmasının  mükəmməl  mexanizminin 
qurulması  bütün  maraqlı  tərəflərin  iştirakı  üçün  əlverişli  şərait  tələb  edir.  Bu  baxımdan  Türkiyə 
təcrübəsi  diqqətə  layiqdir.  Burada  kiçik  sahibkarlar  ittifaqlarının  dəstəklənməsinə  yönəldilmiş 
mütəşəkkil  zonalar  yaradılır.  Həmin  layihələrin  investorları  kimi  əsasən  iri  şirkətlər  və  holdinqlər 
çıxış edir. 
Həmin  zonalarda  ekoloji  problemlərin  həllinə  də  kömək  edən  qurumların  fəaliyyəti  nəzərdə 
tutulur. Belə ki, bu halda aqrar-sənaye istehsalı yaşayış massivlərindən kənara çıxarıla, kiçik şəhərlər 
və kəndlər isə innovasiya biznes- inkubatorlara çevrilə bilərlər. Analoji təcrübə Finlandiyada uğurlu 
olmuş,  iqtisadi  fəallığın  yüksək  olduğu  aqrar  qurumların  əlverişli  iş  mühitinə  malik  olduğu 
mütəşəkkil  zonalarda  kompleks  təmizləyici  qurumların  ahəngdar  fəaliyyəti  mexanizmi  sınaqdan 
çıxarılmışdır.  Araşdırmalar  göstərir  ki,  aqrar  sahədə  yeniliklərə  həssaslıq  səviyyəsi  qənaətbəxş 
deyildir.   Bir tərəfdən bu innovasiyaların maliyyə təminatının zəifliyi ilə bağlıdırsa, digər tərəfdən 
kənd təsərrüfatının ekstensiv inkişafının on illər davam edən təcrübəsi ilə əlaqədardır. 
İslahatlar şəraitində rəqabət qabiliyyəti kənd təsərrüfatı istehsalçıları üçün həyati əhəmiyyət kəsb 
edir. Odur ki, in
novasiyaların təşviqinin müsbət dinamikası aqrar sahədə və sahələrarası əlaqələrdə 
dəstəklənməlidir. 
Məlum olduğu kimi kənd təsərrüfatı məhsullarına olan tələbatın daha dolğun ödənilməsi üçün 
istehsalın  həcmi  artırılmalı  və  məhsulun  keyfiyyəti  yüksəldilməlidir.  Əsasən  keyfiyyət  amilləri 
hesabına həyata keçirilən intensivləşmə bu prosesdə əhəmiyyətli rol oynamaqla bərabər, kəmiyyət-

---