Şəkil 11. Proqram təminatının işlənilməsinin spiral (dövri) modeli
Komponent modeli proqram məhsulunun əvvəlcədən yazılmış komponentlərdən
yaradılmasından ibarətdir. Bu zaman proqram sisteminin əsas komponentləri
əvvəlcədən işlənilmiş olur. PT-ni yaradarkən diqqət bu komponentlərin
yaradılmasına deyil, bir yerə yığılmasına və birgə sınaqdan keçirilməsinə verilir.
Komponent – sərbəst yerinə yetirilə bilən proqram obyektidir. Komponentin
ilkin kodu əlyetərli olmaya bilər, ona görə də proqramın digər hissələri ilə
kompilyasiya olunmur.
Şəkil 12. Proqram təminatının işlənilməsinin komponent modeli
Azərbaycanda irimiqyaslı proqram layihələrinin olmaması proqram
mühəndisliyinin bir sənaye kimi formalaşmasına imkan vermir. Proqramçı əməyinin
ucuz qiymətlə dəyərləndirilməsi, təhsilin keyfiyyətinin aşağı olması, müvafiq İT-
KitabYurdu.az
80
mütəxəssislərin hazırlanması üçün tədris ixtisaslarının olmaması nəticəsində kadr
axını ilə üzləşməli oluruq.
Bu gün ən vacib məsələlərdən biri proqram mühəndisliyinin inkişafı üçün
məhsuldar mühitin yaradılması, İT-mütəxəssislərinin bu sahəyə olan marağının
artırılması, İnternet-forumlar, elektron göndərişlər, dövri nəşrlər, sərgi və
seminarlar vasitəsilə proqram mühəndisliyi üzrə təcrübə, informasiya və bilik,
mübadilələrinin aparılmasıdır. Proqram mühəndisliyi üzrə Azərbaycan dilində
kitabların və digər nəşrlərin hazırlanması da vacibdir.
Ədəbiyyat
1.
Kərimov S.Q., Həbibullayev S.B. İbrahimzadə T. İ. İnformatika – Bakı,
2003.
2.
Həsənov G. S. Turbo Pascal və Delphidə proqramlaşdırma - Bakı,
ADNA, 2005.
3.
Могилев А.В., Пак Н.И., Хеннер Е.К. Информатика М: Академия,
2004.
4.
Аверьянов Г. Основы современной информатики М: МИФИ, 2007.
5.
Комлева Н.В. Смирнов А.А. Хрипков Д.В. Информатика и
программирование М.: ЕАОИ, 2008.
6.
David M. Design and Analysis of Computer Algorithms. Dept. of
Computer Science, University of Maryland, College Park, MD, 20742,
USA, 2003.
7.
Dasgupta S., Papadimitriou C.H., Vazirani U.V. Algorithms. New York:
McGraw-Hill, 2006.
8.
Kazımov T.H., Bayramova T.A. Proqram mühəndisliyi, Bakı:
“İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı 2013, 181 s.
R.Q. ƏLƏKBƏROV
AMEA İnformasiya Texnologiyaları
İnstitutunun baş mühəndisi
Ş.A.MEHDİYEV
Şöbə müdiri
2. KOMPÜTERLƏR HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT
2.1. Kompüterlərin təsnifatı
2.2. Kompüterin struktur sxemi və tərkibi
2.3. Kompüterin giriş-çıxış qurğuları
KitabYurdu.az
81
2.4. Kompüterin sistem və tətbiqi proqram təminatı
2.1. Kompüterlərin təsnifatı
Hesablama texnikasının inkişaf tarixinə uyğun olaraq kompüterləri dörd nəslə
bölürlər. Bu nəsillər element bazasına, proqram təminatlarına, texniki və istismar
göstəricilərinə görə bir-birindən köklü surətdə fərqlənirlər. Birinci nəsil kompüterlər
elektron lampalar üzərində yaradılmışdır və böyük ölçüyə, kiçik əməli yaddaşa, aşağı
hesablama məhsuldarlığına (saniyədə min əməliyyat yerinə yetirirdi) malik olub, eitibarlı
işləmirdi, tez sıradan çıxırdı. Bu nəsil kompüterlərə misal olaraq: “ENİAC”(1946-cı il),
“MESM”, “Ural”, “Strela”, “Minsk-1” maşınlarını göstərə bilərik. İkinci nəsil
kompüterlərdə elektron lampalar yarımkeçirici elementlərlə - tranzistorlarla və diodlarla
əvəz olundu. Bu nəsil kompüterləri daha yüksək hesablama məhsuldarlığına (saniyədə
milyon əməliyyat yerinə yetirirdi), əməli yaddaşa malik oldular və onların ölçüləri hiss
ediləcək dərəcədə kiçildi. Bu cür kompüterdə alqoritmik dillərin təıtbiqi geniş vüsət aldı
və məsələlərin həlli qaydaları sadələşdi. Bu nəsil kompüterlərə misal olaraq “IBM7090”,
“BESM-6”, “Minsk -22” və s. misal göstərə bilərik.
Ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində inteqral sxemlərin tətbiqi ilə (ilk rəqəmsal
inteqral sxem 1962-ci ildə yaradılmışdır) üçüncü nəsil kompüterlərin (IBM 360/370, PDP
11, ЕS EHМ, SМ EHМ və s.) yaradılması mərhələsi başlandı. İnteqral sxemlərin tətbiqi
ilə kompüterlərin texniki və istismar xarakteristikalarında böyük sıçrayış oldu. Bu nəsil
kompüterlərin hesablama məhsuldarlığı saniyədə on milyonlarla əməliyyata çatdırıldı.
Əməli yaddaşın həcmi xeyli artırıldı, maşınların əməliyyat sistemində müxtəlif emal
rejimlərindən (sual-cavab, vaxtın bölünməsi, paket emalı və s.) istifadə edilməsi
kompüterin idarə olunmasını asanlaşdırdı. Üçüncü nəsil kompüterlərin əsasında tele-emal
sistemlərinin yaradılmasını həyata keçirdilər. Bu isə uzaqda yerləşən istifadəçilərin
terminallar vasitəsi ilə kompüterlərə daxil olub, onlardan lazım olan məlumatların
oxunmasına imkan yaratdı.
70-ci illərin sonlarından başlayaraq dördüncü nəsil kompüterlərin (Elbrus, Apple
Macintosh, IBM PC və s.) yaradılmasına başlandı. Bu cür kompüterlərdə böyük inteqral
sxemlərdən (BİS) istifadə olunmağa başlandı. Bu da eyni zamanda maşınların
məhsuldarlığının və etibarlılığının artmasına böyük təkan verdi. Maşınların ölçüsü və
çəkisi hiss olunacaq dərəcədə azaldı. BİS-lərdən istifadə maşınların proqram
təminatlarının yaxşılaşmasına böyük təkan verdi.
1971-ci ildən mikroprosessorların yaradılması dördüncü nəsil maşınların yeni
növünün – fərdi kompüterlərin yaranmasına imkan yaratdı. Fərdi kompüterlərin yaranması
hesablama texnikası sahəsində böyük hadisəyə səbəb oldu və kompüter şəbəkələrinin
yaranmasına təkan verdi.
Müasir hesablama maşınlarını əsasən dörd böyük sinifə bölmək olar:
►
Superkompüterlər
►
Meynfreymlər
►
Minikompüterlər
KitabYurdu.az
82
Dostları ilə paylaş: |
