MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 13
key fiy yət li, vic dan lı hü quq yar dım gös tə ril mə si ni tə min et mək və və kil lik pe şə-
si nin nü fu zu nu yük səlt mək dən iba rət dir
45
.
Bunlarla ya na şı, Və kil lər Kol le gi ya sı sözü ge dən Qa nunun tə ləb ləri nə uy ğun ola-
raq Kol le gi ya üzv lü yünə qə bul olun ma mə sə lə si ni həll edir; in ti zam nə za rəti ni
hə yata ke çi rir; hü quq-mü ha fi zə or qan ları nın və məh kə mə lərin tə ləbi əsasın da
və kil lik fə a liy yəti ilə bağ lı mə sə lə lərə rəy ve rir; və kil lərə mü na sibət də öz sə la hiy-
yət ləri da xi lin də qa nun la nə zər də tu tul muş qay da da və hal lar da ci na yət yolu ilə
əldə edil miş pul və sa it ləri nin və ya di gər əm lakın le qal laş dı rıl ma sı na və ter ror çu-
luğun ma liy yə ləş di ril mə si nə qar şı nə za rət or qanı nın funk si ya ları nı hə yata ke çi rir;
və sözü ge dən Qa nunun tə ləb ləri nə uy ğun ola raq baş qa mə sə lə ləri həll edir
46
.
Kol le gi ya nın müs tə qil liyi nə qa nun la zə ma nət ve ril mə si nə bax mayaraq, prak ti ka-
da Kol le gi ya və kil lərin mü da fi ə si za manı ins ti tu si o nal zə if ik gös tə rə rək ye tə rin-
cə ba ca rıq və ya ira də nü ma yiş et dirə bil mir. BHK hü quq şü nas lar la gö rüş lər za-
manı Və kil lər Kol le gi ya sı nın müs tə qil liyi və Əd liy yə Na zir liyin dən bir ba şa və ya
do layı olaraq ası lı ol maı ilə bağ lı cid di na ra hat lıq ol duğu ba rə də fi kir lər eşit di.
BHK-nın irə li sü rü lən id di a nı təs diq lə mə iq ti darın da ol ma ma sı na bax mayaraq,
Və kil lər Kol le gi ya sı nın və kil lərin in ti zam təd bir ləri va si tə si lə tə qib edil mə sin-
də oy na dığı rol onun in s ti tu si o nal zə if iyi nin açıq gös tə ri ci si dir (bax IV Fəsil).
Həm çi nin qeyd olun ma lı dır ki, Və kil lər Kol le gi ya sı hü quq şü nas lar ara sın da hə qiqi
özü nü ida rə or qanı ola raq qə bul edil mir. Ək si nə, BHK-nın bir çox və kil lər dən əl də
et diyi mə lu mat lara əsa sən, on lar Və kil lər Kol le gi ya sı nın qə rar qə bul et mə pro-
sesinə tə sir im kanı na ma lik de yil lər. Bəzi və kil lər, Və kil lər Kol le gi ya sın dan və kil-
lərin özünü ida rə et mə si nin tə min edil mə sin də sə mə rə siz he sab edi lən “So vet tər
zi” bü ro kra si ya va si tə si ilə xa ric edi lib lər. Və kil lər Kol le gi ya sı nın üzvü tə rəfin dən,
2014-cü il he sa batın da qeyd edi lir ki “Və kil lər Kol le gi ya sı nın av to ri tar ida rə çi lik
sis temi və kil li yin in ki şafın da cid di ma ne ələr ya ra dır”
47
. Bu sə bəb lər dən Və kil lər
Kol le gi ya sı nn “məh kə mə sis temin dəki yeri de ko ra tiv” olaraq sə ciy yə lən diri lir
48
.
Buna bax maya raq qeyd olun ma lı dır ki Və kil lər Kol le gi ya sı ta mami lə boş luq da
möv cud de yil. Tə əc cüb lü de yil ki, Kol le gi ya tər kib his sə si ol du ğu əd liy yə sis te mi-
nin ça tış ma maz lıq ları nı əks et dir mək im hanı na ma lik dir. BHK 2002-ci ildə apar dığı
araş dır ma da belə bir nə ti cə yə gəl miş di ki: “...Azər bay can da bir çox ic ti mai qu-
rum lar kimi, Və kil lər Kol le gi ya sı da de facto ic ra edi ci or qanın tə siri al tın da dır”
49
və
bu sə bəb dən “Və kil lər Kol le gi ya sı na üzv olan və kil lər fə a liy yət və ödə niş lərin də
qu rumun bir ba şa nə za rəti al tın da dır lar”
50
. Bu Mis si ya müd dətin də də, BHK həmin
qiy mət lən dir mə dən bəri çox az də y işik lik lərin baş ver di yi ni mü şa hi də et miş dir.
Vəkillər Kollegiyasının strukturu və idarə edilməsi
Və kil lər Kol le gi yasının əsas orqanları aşağıdakılardır:
• Vəkillər Kollegiyası üzvlərinin ümumi yığıncağı (konfrans);
• Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyəti;
45
Vəkillər Kollegiyası haqqında Nizamnamə, sit., maddə 2.2.
46
Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında Qanun, maddə 9 (V). Həmçinin bax, Vəkillər Kollegiyası
haqqında Nizamnamə, sit., Maddə 3.1.
47
Azərbaycanda Vəkilliyin Vəziyyəti, Ənnağı Hacıbəyli, sit., səh. 2.
48
Ibid., səh. 3.
49
BHK Azərbaycan — Ədalətə Təqiblər, http://icj2.wpengine.com/wp-content/uploads/2012/03/
azerbaijan_attacks_justice_27_08_2002.pdf, səh. 37.
50
Ibid., səh. 38.
MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI
14
• İxtisas Komissiyası;
• İntizam Komissiyası;
• Vəkillər Kollegiyasının Sədri.
Və killər Kol le gi ya sı nın Res pub li ka nın 64 re gi onun dan yal nız 25-də hü quq məs-
lə hət xa na ları möv cud dur
51
.
Ümumi Yığıncaq
Ümumi Yığıncaq Və kil lər Kol le gi ya sı nın əsas özünü ida rə or qan ların dan biri dir.
Qa nuna əsa sən, Və kil lər Kol le gi ya sı nın ümu mi yı ğın cağı üç il də iki də fə dən az
ol ma ya raq, və kil lər Kol le gi ya sı nın Rə ya sət He yəti tə rəfin dən ça ğı rıl ma lı dır
52
.
Və kil lər Kol le gi ya sı nın növ bə dən kə nar ümu mi yı ğın cağı isə iki il də bir də fə-
dən çox ol ma maq şərti ilə Və kil lər Kol le gi ya sı nın üzv ləri nin üç də biri nin tə ləbi
əsasın da ça ğı rı la bi lər
53
.
Ümumi Yı ğın cağın və kil li yin tən zim lən mə si sa hə sin də, xü susi lə də aşağı dakı
mə sə lə lər lə bağlı müstəsna səlahiyyətləri vardır:
• Və kil lər Kol le gi ya sı nın Ni zam na mə si ni, İx ti sas və İn ti zam Ko mis si ya ları nın
əsas na mə ləri ni və və kil lərin davra nış qayda ları haq qın da əsas na mə ni qə-
bul et mək, on lara əla və və də yişik lik lər et mək;
• Və kil lər Kol le gi ya sı nın Rə ya sət He yəti nin sədri ni, sədr mü avin ləri ni və di-
gər üzv ləri ni, İn ti zam Ko mis si ya sı nın sədri ni və üzv ləri ni seç mək;
• Və kil liyin rəs mi emb le mi ni və və kil lərin xü su si gey im for ma sı nın təs viri ni
təs diq et mək;
• Və kil lər Kol le gi ya sı nın büd cə si ni və üzv lük haq qı nın həc mi ni mü əy yən et-
mək
54
.
Qa nuna əsa sən Yı ğın cağın hər üç il də iki də fə dən az ol ma yaraq ke çi ril mə si nin
nə zər də tu tul ma sı na bax mayaraq, Ümu mi Yı ğın caq 2004-cü il dən bəri ke çi-
ril mə yib
55
. 5 oktyabr 2009-cu il ta rixin də Rə ya sət He yəti, həmin ilin no yabr
ay ın da ke çi ril mə si nə zər də tutulan Ümu mi Yı ğın cağın ta rixi ni Mil li Məc lis tə-
rəfin dən “Və kil lər və və kil lik fə a liy yəti haq qın da” qa nunu na dəy işik lik edi lə cək
müd dətə dək tə xirə sa lın ma sı haq qın da qə rar qə bul et miş dir. Rə ya sət He yəti,
2010-cu ilin iyun ay ın da ye ni dən həmin ərə fə də Kol le gi ya ya im ta han ların ke çi-
ril mə si ni əsas gə ti rə rək Ümumi Yı ğın cağın ke çi ril mə si ni ikin ci də fə tə xi rə sal dı.
Be lə lik lə, 2012-ci ilə dək müx tə lif əsas lar la Ümu mi Yı ğın cağın ke çi ril mə sin dən
im ti na edil di. 2004-cü il də Mil li Məc lis Və kil lər Kol le gi ya sı üzv ləri nin sa yı nın
500 nə fər dən çox ola cağı təq dir də, Kol le gi ya üzv ləri nin Ümu mi Yı ğın cağı nın
da ha yığ cam, Nü ma yən də lər lə təm sil olu nan Konf rans la əvəz oluna bi lə cə yi ilə
bağ lı Və kil lər və və kil lik fə a liy yəti haq qın da qa nuna dəy işik lik edil mə si tək lifi ni
qə bul et di
56
. Bu nun nə ti cə sin də, 2012-ci il də Ümu mi Yı ğın caq ye ri nə Konf rans
51
Vətəndaşlar keyfiyyətli hüquqi yardım ala bilirlərmi? — MÜSAHİBƏ, http://olaylar.az/news/musahibe/
44674 .
52
Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında Qanun, maddə 10(III).
53
Ibid .
54
Ibid, maddə 10(I).
55
Ibid .
56
Bax: Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında Qanuna əlavə və dəyişikliklər təklifi,
http://www.meclis.gov.az/?/az/legislation/view/646; Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında Qanun,
maddə 10(I).