Müdafi əsiz müdafi əçilər: Azərbaycanda vəkillik sənətinin sistematik problemləri
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mövcüd çətinliklər
- Beynəlxalq qanunvericilik çərçivəsində vəkillərin rolu
MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 6
Bu gün və kil lər, öz peşə fə a liy yət ləri ni icra edər kən müx tə lif çe şid li gün də lik çə tin lik lər lə qar şı la şır lar. Bu çə tin lik lərə və kil lərin həbs xa na lar da öz müş tə ri ləri ilə əlaqə sax la yar kən üz ləş dik ləri ma ne ə lər və mü da fiə za manı mə ruz qal dıq- ları tə qib lər da xil dir. Bu prob lem lər, əda lət li məh kəmə araş dır ma sı nı tə min edə bil mə yən əd liy yə sis te min dəki uğur suz luq lar la əla qə dar dır 6 . Ci na yət sa hə sin də fə a liy yət gös tə rən və kil lər xü susi lə bu sa hə də çə tin lik lər ilə üz lə şir lər, belə ki, apa rı lan sta tis ti ka ya əsa sən, ci na yət iş ləri üz rə təq sir lən di rilən şəxs lərin 99 fa- izin dən çoxu məh kum olu nur 7 . Bə ra ət üz rə fa iz lərin həd siz də rə cə də aşağı ol ma- sı, eyni za man da və kil lərin ef ek tiv mü da fiə hü quq ları nın ta nın ma dığı nı, əda lət li mü ha kimə üzrə bir sıra stan dart lar dan məh rum ol duq ları nı və mü vək kil ləri nin təq sir siz lik pre zump si ya sı nı tə min edə bil mə dik ləri ni gös tə rir 8 . Hət ta hü quq şü- nas lar dan biri BHK-ya Azər bay can da və kil lik fə a liy yəti ilə məş ğul ol mağı, və kil- lərin mü da fiə et di yi şəx lərin məh kum olun acaq ları nı bi lə rək on ları so na dək mü- da fiə et mə mü ba ri zə ləri ni “Qütb də kənd tə sər rü fatı ilə məş ğul olmaq”-a və ya “Don Ki xot və qoyun”-a bən zət miş dir. Ci na yət iş lərin də Və kil lər it ti ham tə rəfi ilə bə ra bər hü quq lara ma lik de yil lər. Belə ki, BHKya mü sa hi bə ve rən hü quq şü nas lar bil di rib lər ki, Döv lər it ti ham çı ları olan pro ku ror lar rəs mi və qeyri-rəsmi şə kil də mü da fiə çi ləri üs tə lə yə rək məh kə mə pro sesin də əsas rol oy na yır lar 9 . Son za man lar, müs tə qil və kil lərin və ziy yətin də əsas lı ge rilə mə baş ver miş dir. Belə ki, və kil lər bu və ya di gər for ma da ci na yət tə qib ləri nə mə ruz qa lır, on- ların iş yer lərin də ax ta rış apa rı lır, və kil sta tus ları əl lərin də alı nır və ya və kil lik fə a liy yət ləri nə xi tam ve ri lir. Gös tə ri lən hal lar, ge niş mə na da in san hü quq ları mü da fiə çi lərinə və öl kə dəki və tən daş cə miy yəti təş ki lat ları na qar şı tə qib lərin nəz din də mey dana gəl miş dir 10 . İn san hü quq ları nın mü da fiə si ilə məş ğul olan və Av ro pa İn san Hü quq ları Məh kə mə sinə (AİHM) şi ka yət gön də rən hü quq şü nas lar xü susi lə hə də-qor xu və tə qib lərin hə dəf ob yekti nə çev ri lib lər. Bu tə qib lər bir çox hal lar da əda lət siz məh kə mə id dia ları və qa nun suz in ti zam təd bir ləri şək lin- də hə yata ke çi ri lir. İn ti zam təd bir ləri nin və kil lərin fə a liy yəti nin məh dud laş dı rıl ma sın da önəm li bir alətə çev ril mə sinə bax maya raq, in san hü quq ları nın mü da fiə si sa hə sin də fə a- liy yət gös tə rən hü quq şü nas lara qar şı hədə-qorxu və di gər tə qib va si tə ləri də is ti fa də edil mək də dir. Və kil lərin Kol le gi ya üzv lü yün dən xa ric edil mə si, on lara qar şı ci na yət tə qib ləri nin baş lan ma sı, ax ta rış ların hə yata ke çi ril mə si və ak tiv- lərin don du rul ma sı kimi bu və di gər in zi bati qə ti im kan təd bir lərin gö rül mə si, yal nız və kil lərə qar şı de yil, həm çi nin, in san hü quq ları mü da fiə çi ləri, jur na list lər və QHT sa hə sin də fə a liy yət gös tə rən di gər şəxs lərə qar şı apa rı lan tə qib ləri ge- niş şə kil də sü but edir.
6 Mə sə lən, Av ro pa İn san Hü quq ları Məh kə mə sinə gön də rilən əri zə lərin üç də bir his sə si Kon ven si- ya nın 6-cı mad də si nin po zun tu su ilə əla qə dar dır, http://echr.coe.int/Documents/Stats_violation_ 1959_2015_ENG.pdf .
7 Exo Xəbər Agentliyi, 1 faizdən daha az insan məhkəmələrdə bəraət alır, http://www.echo.az/ article.php/article.php?aid=79879, 6 mart 2015.
8
A/HRC/26/32/Add.1, 30 aprel 2014, bənd 45.
9 Mə sə lən, AİHM, Abdulqadirov Azərbaycana qarşı, Ərizə nömrə 24510/06, Qərar 20 iyun 2013, bənd lər 44–49; ECtHR, Rafiq Əliyev Azərbaycana qarşı, Ərizə nömrə 45875/06, Qərar 6 dekabr 2011, bəndlər 97, 108–110.
10 Mə sə lən, Av ro pa Şu ra sı Par la ment As samb le ya sı, Qət na mə 2062 (2015), Azər bay can da de mo kra tik tə sisat ların iş lə mə funk si ya sı, http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp? fileid=21953&lang=en . MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 7 Və kil lər Kol le gi ya sı isə öz növ bə sin də yu xa rı da gös tə ri lən it ti ham və tə qib lərin qar şı sı nın alın ma sın da heç bir təd bir gör mə miş, ək si nə və kil lərə qar şı in ti zam təd bir ləri nin re al laş dı rıl ma sı və bey nəl xalq stan dart lara ca vab ver mə yən sə- bəb lər dən Kol le gi ya üzvlü yün dən xa ric edil mə ilə bağ lı pro ses lər də əsas rol oy na mış dır. Bax ma ya raq ki, hü quq şü nas lara qar şı tə qib lər ilə bağ lı iş lər hər za man yer li və bey nəl xalq aləmin diq qət mər kəzin də ol muş dur, Azər bay can da Və kil lər Kol le gi ya sı nın müs tə qil liyi və onun və kil lərin müx tə lif tə qib lər dən, xü- susi lə də döv lət or qan ları nın tə qib lərin dən mü da fi ə sin dəki rolu ilə bağ lı möv zu- lar da çox az say da mü za kirə lər get miş dir. Və kil lik fə a liy yəti sa hə sin də nə zə rə çar pan ən bö yük ça tış ma maz lıq Azər bay- can da Və kil lər Kol le gi ya sı nın üzv ləri nin əha li nin sa yına nis bət də xey li az ol ma- sı dır. Belə ki, yal nız 900 və kil rəs mi ola raq Kol le gi ya nın üzvü ola raq və kil kimi öl kə də fə a liy yət gös tə rir. Re gi on lara gəl dik də isə, bir sıra re gi on lar da və kil lərin sayı qeyri-mü tə na sib dir, belə ki, bəzi re gi on lar da ya ümu miy yət lə və kil yox dur, və ya yal nız ci na yət iş lərin də mü da fi ə ni hə yata ke çirən sta tusu olan bir və kil fə a liy yət gös tə rir. Bu hal əda lət mü ha ki mə si nin hə yata ke çi ril mə si nə, əda lətə çı xış im kan ları na və Azər bay can da xalqın sə mə rə li hü quq mü da fiə va si tə ləri nə çı xışı na açıq şə kil də mən fi tə sir gös tə rir. Bun dan əla və, bir çox hü quq şü nas lar mülki və in zi bati iş lər də təm sil çi lik üçün Kol le gi ya nın üzvü ol maq tə ləb olun- ma dığı üçün, Və kil lər Kol le gi ya sı na üzv ol maq dan im ti na edir lər. Bu ten den si ya Və kil lər Kol le gi ya sı nı və onun və kil lik fə a liy yəti nin ida rə çi li yin də və və kil lərin mü da fiə sin də zə if ik ya ra dır.
Ha kim lər və pro ku ror lar la bir lik də, və kil lər qa nunun ali li yi və in san hü quq ları- nın tə min edil mə sin də apa rı cı rol oy na yır lar 11 . On ların bu hü quq ları müs tə- qil və azad şə kil də icra edə bil mə ləri əd liy yə sis temi nin in san hü quq ları nın mü da fiə si ni, həm çi nin Mül ki və Si ya si Hü quq lar haq qın da Bey nəl xalq Paktın (MSHBP) 14-cü mad də sin də və Av ro pa İn san Hü quq ları Kon ven si ya sı nın (AİHK) 6-cı mad də sin də nə zər də tu tu lan əda lət li məh kə mə araş dır ma sı hü ququ nu nə də rə cə də tə min edə bil mə sin dən ası lı dır. Bey nəl xalq sə nəd lərin bir çoxu və kil lərin müs tə qil liyi və rolu ba rə sin dəki stan- dart ları mü əy yən ləş dirir. Bu alət lərə Və kil lərin Rolu haq qın da BMT-nin Əsas Prin sip ləri ni 12 , həm çi nin re gi o nal stan dart lar içə ri sin də isə Av ropa Şu ra sı Na- zir lər Ko mi tə si nin və kil lik fə a liy yəti nin müs tə qil ic ra sı ilə bağ lı № R (2000) 21 Töv siy yə ləri 13 daxil dir. Bu stan dart lar və kil lərin məh kə mə sis te min də və in- san hü quq ları nın mü da fiə si sa hə sin dəki mü hüm rolu nu ta nı yır 14 . Və kil lərin Rolu haq qın da BMT-in Əsas Prin sip ləri nə əsa sən, və kil lər “hər za man və kil lik pe şə si- nin şə rəfi ni və lə ya qəti ni qo ru yan əda lət mü ha ki mə si nin əsas təm sil çi lər dir” 15 .
11 BMT İnsan Hüquqları Komitəsi, Məhkəmənin, andlı iclasçıların və expertlərin müstəqilliyi və qərəzsiz liyi, 30 iyun 2015, A/HRC/29/L.11.
12 Vəkillərin Rolu haqqında Əsas Prinsiplər, BMT Sənədi A/CONF.144/28/Rev.1, BMT-nin Ci na yət lərin Qar şı sı nın Alın ma sı və Ci na yət kar lar la Davra nış haq qın da Sək kizin ci Kon q resi tə rəfin dən qə bul edi lib, Ha va na, Kuba, 27 avqust – 7 sentyabr, 1990.
13 Na zir lər Ko mi tə si nin və kil lik pe şə si nin azad ic ra edil mə si üzrə R (2000) 21 nömrəli Töv siy yə si, Na zir lər Ko mi tə si tə rəfin dən 25 oktyabr 2000-ci il 727-ci iclasında qəbul edilib.
14
təlimatı, http://icj2.wpengine.com/wp-content/uploads/2012/04/International-Principles-on-the- Independence-and-Accountability-of-Judges-Lawyers-and-Procecutors-No.1-Practitioners-Guide-2009- Eng .pdf, səh. 63.
15
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|