mühüm əhəmiyyət kəsb edən “Nəqliyyat və rabitə” proqramının və infrastrukturun inkişafı
proqramının reallaşdırılmasında müəyyən nailiyyətlər vardır.
Qərbi Asiya İqtisadi və Sosial Komissiyası (QAİSK) 1974-cü ildə yaradılıb. Onun
tərkibinə regionun 13 ölkəsi daxildir. Ali orqan iki ildə bir dəfə çağrılan plenar sessiyadır.
QAİSK-in katibliyi bir sıra şöbələrdən – planlaşdırma, sənaye, kənd təsərrüfatı və digər
şöbələrdən ibarətdir. Bu regionun ölkələrinin iqtisadi əməkdaşlığı bir çox ollarda mövcud siyasi
vəziyyətlə müəyyən edilir. QAİSK-in qarşısında qoyduğu vəzifələr yuxarıda baxılanlarla demək
olar ki, analogiya təşkil edir – regionda iqtisadi əməkdaşlıq üçün münbit şəraitin yaradılması,
iqtisadi münasibətlərin gücləndirilməsi, texniki xarakterli tədqiqatların həyata keçirilməsi və s.
1994-cü ildə Əmmanda Komissiya yerinə yetirilmək üçün 5 tematik proqram qəbul edib:
təbii resurslardan rasional istifadə və təbiətdən istifadənin idarə edilməsi;
həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi;
iqtisadi inkişaf və əməkdaşlıq;
regional əhəmiyyətli hadisələr və qlobal dəyişikliklər;
xüsusi problemlər.
BMT dövlətlərin ümumdünya təşkilatı olsa da, onun mexanizmləri vacib əhəmiyyət kəsb
edən qlobal problemlərin həlli üçün digər iştirakçıları da öz fəaliyyətinə cəlb etməyə imkan verir.
BMT-nin fəaliyyətinə vətəndaş cəmiyyətinin müxtəlif elementləri – qeyri-hökumət təşkilatları,
işgüzar sektor, peşəkar birliklər və assosiasiyalar cəlb edilirlər və onların BMT-nin işində iştirak
masştabları getdikcə genişlənir. BMT həmçinin tədqiqat və akademik təşkilatlarla, gənclər
qrupları və digər assosiasiyalarla da əməkdaşlığını aktivləşdirir.
BMT həmçinin inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün qlobal bazarların açılması məqsədilə
göstərilən səylərdə də aktiv surətdə iştirak edir. Baş katib ticarət danışıqlarının “inkişaf raundu”nu
(bu raundun məqsədi varlı ölkələrdə istehsalçılara verilən ədalətsiz subsidiyaları aradan
qaldırmaqdan və kasıb ölkələrin əməktutumlu ixrac əmtəələri üçün bazarların tam açılmasını
təmin etməkdən ibarətdir) dəstəkləyən bəyanatla çıxış etmişdir. O, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə
özəl investisiyaların mobilizasiyası üçün tədbirlər görülməsinə çağırmışdır. 2001-2002-ci illərdə
bu məsələlər üç ümumdünya konfranslarında – Ümumdünya Ticarət Təşkilatının dördüncü
Nazirlər Konfransı (Doha, Qətər), İnkişafın Maliyyələşdirilməsi üzrə Beynəlxalq Konfrans
(Monterrey, Meksika), Dayanıqlı İnkişaf üzrə Yüksək Səviyyədə Ümumdünya Görüşü
(Yohannesburq, Cənubi Afrika) – müzakirə edilmişdir.
Baş katib müntəzəm olaraq özəl sektorun nümayəndələri ilə məsləhətləşmələr keçirir,
aparıcı sahibkarlar və müxtəlif sahibkar strukturlarının rəhbərləri ilə görüşür və BMT-nin
qarşısına qoyduğu məqsədlərin əldə edilməsinə yardım üçün onlara müraciət edir.
BMT-nin fəaliyyəti bütün dünyada işgüzar dairələrin maraqlarına cavab verir. Həm işgüzar
dairələr, həm də BMT iqtisadi artımın və sabitliyin genişlənməsində, yeni iş yerlərinin
yaradılmasında və investisiya fəaliyyətinin stimullaşdırılmasında maraqlıdırlar. BMT-nin
seçkilərin keçirilməsinə yardım, savadlılıq səviyyəsinin artırılmasına dəstək və xəstəliklərlə
mübarizə kimi sahələrdə fəaliyyəti sabit, real funksiya göstərən demokratik cəmiyyətin
qurulmasına xidmət edir. Bu fəaliyyət əslinə “yumşaq investisiyalar”dır ki, bu cür sərmayələr
olmadan özəl sərmayələr gözlənilən nəticəni verməzdi.
BMT-nin ixracın genişləndirilməsinə yardım, ticarət maneələrinin aradan qaldırılması,
vahid ticarət nişanlarının dəstəklənməsi və müəllif hüquqlarının müdafiəsi üzrə təşəbbüsləri bütün
dünya üzrə işgüzar dairələrin maraqlarına cavab verir. BMT sistemi telekommunikasiya, aviasiya,
gəmiçilik və poçt xidmətləri üzrə yexniki standartları müəyyən edir ki, bu da beynəlxalq
əməliyyatların həyata keçirilməsini mümkün edir.
BMT-nin bazar islahatlarının həyata keçirilməsi, işgüzar əməliyyatların yüngülləşdirilməsi
və qanunvericiliyin işlənməsi üzrə səyləri işgüzar dairələrin maraqlarına cavab verir və inkişaf
etməkdə olan ölkələrə birbaşa xarici investisiyalar axınını stimullaşdırmağa imkan verir.
İsveçrənin Davos şəhərində hər il keçirilən Dünya İqtisadi Forumu zamanı 1999-cu il
yanvarın 31-də BMT baş katibi dünya işgüzar dairələrinin liderlərini “Qlobal müqavilə”yə
qoşulmağa və həm özlərinin korporativ praktikalarında, həm də müvafiq dövlət siyasətini
dəstəkləmək yolu ilə insan haqlarının müdafiə edilməsinə, əmək standartlarına əməl edilməsinə və
ətraf mühitin qorunmasına çağırmışdır. Baş katib işgüzar dairələrdən xahiş etmişdir ki:
müəyyən təsirə malik olduqları sahələrdə beynəlxalq insan haqlarının müdafiəsini
dəstkləsinlər və ona hörmət etsinlər;
korporasiyalarının insan haqlarının pozulmasına aid olmamalarını təmin etsinlər;
assosiasiyaların azadlığını və kollektiv danışıqlar hüququnu dəstəkləsinlər;
uşaq əməyinin aradan qaldırılması səylərini dəstəkləsinlər;
məşğulluq və peşə məsələlərində ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılmasını dəstəkləsinlər;
ekoloji problemlərin həllində ehtiyat prinsipinə əsaslanan yanaşmanı dəstəkləsinlər;
ekoloji məsuliyyət səviyyəsinin artırılmasına səy göstərsinlər;
ekoloji cəhətdən təhlükəsiz texnologiyaların işlənməsi və yayılmasını stimullaşdırsınlar.
Göründüyü kimi, bu müqaviləyə əsasən dünya iqtisadiyyatının liderləri insan haqları,
əməyin müdafiəsi və ətraf mühitin qorunması sahələrində müəyyən normalara əməl etmək
öhdəliyini üzərlərinə götürürlər. “müqavilə”ni Şomal və Cənubun yüzlərlə iri və kiçik şirkətləri,
peşəkar birliklər və qeyri-hökumət təşkilatları imzalamışlar. “Müqavilə” çərçivəsində korporativ
maliyyələşdirməyə, reklama və ya müəyyən şirkətlərin hər hansı formada təbliğinə icazə verilmir,
BMT-nin simvolikasından istifadəyə isə ciddi surətdə nəzarət olunur.
Bir sıra unikal xüsusiyyətləri BMT-ni inkişafa dəstək planında xüsusilə səmərəli fəaliyyət
göstərməyə imkan verir:
onun universallığı: bütün ölkələr siyasət məsələləri üzrə əsas qərarlara təsir göstərmək
imkanına malikdirlər;
onun neytrallığı: BMT hər hansı milli və ya kommersiya maraqlarının təmin etmir, buna
görə də o, ölkələrlə və bu ölkələrin xalqları ilə etibar münasibətlərini inkişaf etdirərək
onlara hər hansı əlavə şərtlər olmadan yardım göstərir;
onun qlobal iştirakı: inkişaf məqsədilə yardım göstərmək üçün BMT ölkə şöbələrinin iri
şəbəkəsinə malikdir;
onun hərtərəfli mandatı sosial, iqtisadi və fövqəladə ehtiyacları əhatə edir.
147 dövlətin rəhbərləri tərəfindən 2000-ci ilin sentyabrında qəbul edilmiş “Minilliyin
İnkişaf Məqsədləri Bəyannaməsi”ndə sonrakı dövr üçün uzunmüddətli proqram müəyyən
edilmişdir.
“Minillik Bəyannaməsi”ndə BMT-nin üzv-dövlətləri aşağıdakı sahələrdə məqsədləri
müəyyən etmişlər:
1.
İfrat yoxsulluğu və aclığı aradan qaldırmaq:
gündəlik gəliri bir dollardan aşağı olan insanların sayını yarıyadək azaltmaq;
aclıqdan əzab çəkən insanların sayını yarıyadək azaltmaq;
2.
Ümümi ibtidai təhsilə nail olmaq:
bütün oğlan və qızların tam ibtidai təhsil almalarını təmin etmək;
Dostları ilə paylaş: |