Milli-Tehlukesizlik üz cdr

Milli Təhlükəsizlik və Hərbi Elmlər – National Security and Military Sciences
№3 (4)/2018, səh. 16-22 
TEXNİKİ ELMLƏR TECHNICAL SCIENCES
 
16 
UOT
 
004.3

 
NANOTEXNOLOGİYANIN HƏRBİ SƏNAYEDƏ TƏTBİQİ 

fiz.e.d., professor Elçin Kərimov
1
,

fiz.ü.f.d., dosent Nəsimi Kazımov
2
, fiz.ü.f.d., dosent Sevinc Musayeva
3
 
Silahl
ı
 Qüvv
ə
l
ə
rin H
ə
rbi Akademiyas
ı
1
MAKA-n
ı
n Ekologiya 
İ
nstitutu
2

Az
ə
rbaycan Texniki Universiteti
3
 
 
 
Xülas
ə
. 
Məqalədə 
müasir 
nanotexnologiyaların 
hərb 
sahəsində 
tətbiqolunma 
perspektivlərindən danışılır, hərb elmində yeni nanotexnologiyaların tətbiq olunması elmi cəhətdən 
əsaslandırılır. 
Açar sözlər: 
nanotexnologiya, ərimə temperaturu, rezistor, müqavimət kvantı, kristallik 
qəfəs, nanoboru. 
 
Giriş 
 
Ölçüləri 1-100 nm olan quruluşların fiziki, kimyəvi və bioloji xassələri makrostrukturun 
xassələrindən kəskin fərqlənir. Məsələn, hissəciklərin ölçüləri kiçildikcə, onların ərimə temperaturu, 
adi hissəciklərinə nisbətən qat-qat (150-650 C
o
) aşağı olur. 4 nm ölçüyə malik Al nanohissəciyinin 
ərimə temperaturu, adi Al hissəciyin ərimə temperaturundan 150 C
o
azdır. Ən böyük temperatur 
düşgüsü (500 C
o
-dən böyük) qızıl nanohissəciyində müşahidə olunur. 
Nanoaləmdə maddənin təkcə ərimə temperaturu, mexaniki xassələri yox, elektrik xassələri də 
dəyişir. Silindrik rezistorun müqaviməti aşağıdakı formul ilə hesablanır: 
/
, 
Burada, L – uzunluq, S – en kəsiyin sahəsi, p-rezistorun materialının xüsusi müqavimətidir. 
Lakin nanoölçülü silindrik rezistorun müqavimətini bu formul vasitəsilə hesablamaq mümkün deyil. 
Nanorezistorun müqaviməti onun maddəsinin növündən və ölçüsündən deyil, yalnız iki 
fundamental fiziki sabitdən asılıdır: 
2
2,07
,
Burada, h – Plank sabitidir, R
o 
– elektrik müqaviməti kvantı adlanır və nanoaləmdə bütün 
rezistorların müqaviməti eyni olur. Nanoaləmdə elektrik müqavimətinin kvantlanması keçiriciliyin 
yeganə xüsusiyyəti deyildir. Bəzi hallarda nanorezistordan cərəyan keçdikdə Coul istiliyi ayrılmır. 
Nanoaləmdə belə qeyri-adi (yəni rezistorun uzunluğundan, en kəsiyinin sahəsindən asılı olmayan, 
istilik ayrılmayan) keçiriciliyi ballistik keçiricilik adlandırırlar (yunanca – ballo-atıram, ballistika-
artilleriya mərmisi, güllə və s. hərəkəti haqqında elmdir). Bunu belə adlandırmaqla müəlliflər 
demək istəyirlər ki, elektronlar nanorezistorda onun kristallıq qəfəsinin düyünlərində yerləşən 
atomlarla toqquşmadan hərəkət edirlər [1].