Microsoft Word taxil zerervericileri sooon docx
Yüklə 228,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mübarizə tədbirləri.
- Taxıl milçəkləri
- Zərərli siçanabənzər gəmiricilər
- Qırmızıquyruq qumsiçanı
- Kiçik Asiya qumsiçanı
14
olub, 8-9 mm ölçülərində olan həşəratdır. Sürfələrinin rəngi ağımtıl-sarı rəngdədir. Başlıca zərəri sürfələr vurur (Şəkil 13). Yetkin taxıl mişarçısı dənli taxıl bitkilərinin dən yetişkənliyi dövründə öz yumurtaqoyanı vasitəsi ilə boruda olan buğumun yuxarı hissəsini mişarlayaraq deşir və bir-bir olmaqla 35-50-yə qədər yumurta qoyur. Yumurtadan çıxmış sürfələr taxılın gövdə- sində qidalanaraq buğumları deşə-deşə aşağıya doğru irəliləyirlər. Qidalanma zamanı sürfələr buğda, arpa və b. taxıl bitkilərinin gövdəsinin içərisini tamamilə yeyərək borulaşdırır, buğumları deşir və nəticədə gövdənin müqaviməti minimuma enir. Küləkli havada zədələnmiş bitkilər yatır və məhsul məhv olur. Mübarizə tədbirləri. Taxıl mişarçısı gövdədaxili həyat tərzi keçirdiyi üçün ona qarşı aqrotexniki və qarşılayıcı mübarizə tədbirləri aparılmalıdır. Bu məqsədlə taxıl yığımından sonra sahələrin ön kotancıqlı kotanla dərin şumlanmasının böyük əhəmiyyəti vardır. Qışlamağa hazırlaşan yetkin sürfələr torpağın dərinliyinə düşərək orada məhv olurlar. Məhsul yığımı vaxtında və qısa müddətdə aparılmalıdır. Növbəli əkin sisteminin tətbiqinin zərərvericinin qarşısının alınmasında böyük əhəmiyyəti vardır. Mişarlayıcının yalnız taxıl bitkiləri ilə qidalanması onların növbəli əkində populyasiyasının azalmasına və tamamilə sıradan çıxmasına səbəb olur.
Bu fəsiləyə mənsub olan bir neçə növ zərərverici buğda, arpa və b. taxıl bitkiləri əkinlərində yayılaraq ziyan vurur. Bunlar aşağıdakılardır: 1.
2.
3.
4.
5.
Taxıl milçəklərinin yetkin fərdləri yazda, aprel-mart aylarında taxılın yarpaq qoltuğuna, gövdəsinə və bəzən torpağa yumurta
15
qoyurlar. Yumurtadan çıxmış sürfələr taxılın gövdəsini yarpaq qoltuğundan deşərək ora daxil olur. Gövdə daxilində qidalanarkən sürfələr sünbül başlığını gəmirirlər və bunun nəticəsində zədələnmiş taxılllar sünbüllənmir. Milçəklərin payız nəsilləri taxıl əkinlərində cücərtilərə, rüşeym yarpağı vaxtı isə gövdəciyə zərər verdikdə ziyanın səviyyəsi daha yüksək olur.
məhsulu yığılandan sonra kövşənlik üzlənməli və dərin şum (20- 25 sm) aparılmalıdır. Səpin vaxtı düzgün seçilməlidir. Payızlıq əkinlərdə səpin milçəklərin uçuş dövrü ilə əlaqədar elə vaxtda aparılmalıdır ki, cücərtilərin zədələməsinin qarşısı alınsın. Alaq otları, başlıca olaraq taxıl fəsiləsinə aid olan birillik və çoxillik alaqlar sahə kənarlarından təmizlənməlidir. Taxıl milçəklərinin kütləvi inkişaf dövrlərində kimyəvi mübarizə tədbirləri aparılmalıdır. Bu məqsədlə daxildən təsir edən insektisidlərdən Redsunny 250 (Lyamda-Cyhalothirin 50 qr/l) 0,4 litr/ha, 10%-li Fostakin (Alfa-sipermethrin) 0,5 litr/ha, Arrivo 25 EC (Sipermethrin 250 qr/l) 0,3 litr/ha məsarif normasında tətbiq edilməsi məqsədəuyğundur. Mübarizə bitkilərin kollanmağa başlanması dövründə aparıl- malıdır. 1 hektara 300 litr işçi məhlulu sərf etməklə qeyd olunan preparatların hər hansı biri ilə mübarizə aparıla bilər. Zəhərli kimyəvi maddələrlə işləyərkən onların etiketləri üzərində yazılmış təhlükəsizlik tədbirlərinə əməl olunmalı və fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə edilməlidir.
Azərbaycanda arpa, buğda və qarğıdalı əkinlərində 16-ya yaxın zərərli gəmiricilər qeydə alınmışdır. Onlardan çölsiçanı, qırmızıquyruq qumsiçanı, Kiçik Asiya qumsiçanı, İran qumsiçanı daha geniş yayılmışdır. Zərərli gəmiricilər Azərbaycanın taxıl əkin sahələrində güclü yayıldığı illərdə məhsulun 50-75% məhv olmasına səbəb olur.
16
ovalığında, Mil-Qarabağ bölgəsində, Muğanda, Şirvanda, Alazan çayı vadisində, Kiçik və Böyük Qafqazın dağətəyi sahələrində, Lənkəran zonasının dağ düzənliklərində geniş yayılmışdır. Çölsiçanı yeraltı yuvalar qazaraq orada məskən salır. Hər yuva sistemi 1-3 m 2 , hətta 5 m 2 sahəni əhatə edir. Yuvanın dərinliyi 10- 85 sm arasında dəyişir. Yuvanın yerüstü çıxacaqları 2-20, çox hallarda 4-12 arasında dəyişir (Şəkil 19). Çölsiçanı fəsillərdən asılı olaraq qidasını dəyişir. Qışda, əsasən, yaşıl bitkilərlə, yayda isə arpa, buğda və başqa bitkilərin dənləri ilə qidalanır. Taxıl əkinlərində geniş yayıldığı illərdə məhsuldarlığın 45-50% azalmasına səbəb olur. Zərərverici bütün il boyu çoxalır. İl ərzində 6 nəsil, hər nəsildə 2-13 bala verir.
Azərbaycanın Kür çayı boyu Muğandan Horadizə qədər, Böyük Qafqazın cənub hissəsindən və Abşeronun qərbindən başlayaraq Eldar düzünə qədər yayılmışdır. Əsasən, buğda və arpa əkinlərinə zərər vurur. Azərbaycan şəraitində qışda gündüz, yayda isə gecə həyat tərzi keçirir. Yeraltı yuvalarının dərinliyi 20-50 sm, bəzən 70 sm-ə qədər olur. Yuvaların ağzının diametri 5-9 sm, yeraltı yuvaların tutduğu sahə 1,5-3,5 m 2 -ə qədər, xarici yuva yolları 2-10 ədəd olur (Şəkil 20). Qırmızıquyruq qumsiçanı arpa və buğda dəni ilə qidalanır. Onlar mövsüm ərzində, taxılın yetişən vaxtlarında qışa böyük ehtiyyat da yığır. Onların vurduğu ziyan bəzi illərdə bütün taxıl sahəsinin məhvinə və məhsulun itirilməsinə səbəb olur.
vanda, Mil-Qarabağda, Kür çayının sağ sahilində, Qarabağın dağətəyi rayonlarında, Muğanda və Lənkəran zonasının taxıl becərilən dağ düzənliklərində, Cəlilabadda yayılmışdır. Bu növ, əsasən, dəmyə şəraitində becərilən buğda və arpa zəmilərinə güclü ziyan vurur. Qarabağın dağətəyi rayonlarında daha çox yayıl- mışdır. Onlar qidalanmaqla bərabər, böyük qış ehtiyyatı da top- layır. Buna görə mədəni arpa və buğda əkinlərində zərərvericilərin kütləvi yayılmasına yol verilməməlidir. Ayrı-ayrı illərdə məhsulun 45-60% məhv olmasına səbəb olur. Bir ildə 4-5 nəsil, hər nəsildə Yüklə 228,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|