Microsoft Word son dialektik corafiya docx

Dialektik coğrafiya
 
 
 
57
 
 
Qeyri-müəyyənliklə,qeyri-səlisliklə mübarizədə vaxti ilə formal məntiqin 
yaranması müvəffəqiyyət kəcb edilirdi. Bu sahədə tədbiq edilən məntiqi nəti-
cələr  ehtimal nəzəriyyəsinin yaranmasına geniş miqyasda imkan yaratmışdır. 
 
 
İnnovativ  coğrafi - iqtisadi tədqiqatın  məzmunu  
 
İnnovativ coğrafi-iqtisadi idrak ifadəsinin təsnifatında: coğrafiya elmi müstə-
visində iqtisadi inkişafın praktikasının həyata keçirilməsinin vəhdəti kimi an-
layışlarını özündə birləşdirir. Bu vəhdət anlayışı innovativ tərəqqi və coğrafiya 
elmi təvəkkür təbiətinin iqtisadi struktur funksiyalarının miqyası ilə ölçülür: 
*resurs potensialının “kəmiyyət - keyfiyyət” transformasiyasının elmi-tex-
niki və intellektual tədbirlər sistemi kimi qəbul edilir; 
*qlobal-innovativ “reaksiyası”nin dayanıqlığında “ərazi-istehsal tsikllik” 
ritminin dinamik kompleks prosesidir və s.  
Müasir dövrün tələbləri baxımdan innovativ coğrafi-iqtisadi inkişafının sə-
viyyə göstəricilərinin  əhəmiyyətli dərəcdə  dəyişiklikləri qlobal məzmunla 
ifadə olunur. Məsələ ondan ibarətdir ki, inkişaf etmiş makrosənaye ölkələrin 
sıraları (ABŞ, Yaponiya və s) “bilik iqtisadi inkişafı”nın optimallıq səviyyəsi-
nin yüksəlməsinin nəticəsində dünyanın“güc qüvvəsi”nə çevrilmişdir. İnnova-
tiv-texnologiyalarının tədbiqi siyasətinin nəticəsində dünya iqtisadiyyatının 
inkişaf sferasında çalışanların xüsusu çəkisinin qloballaşan cəmiyyətinin bir 
hissəsinə çevrilməsinə  cəbəb olmuşdur.
54
 
İnnovativ makrosənaye ölkələrinin davamlı inkişafına paralel olaraq şaxə-
lənmiş ərazi-istehsal struktur tsikllərin sərhədlərinin “coğrafi genişləndirilmə-
si” siyasəti həyata keçirilir. Buraya daxildir: elmtutumlu, kapitaltutumlu və 
eləcə də xammal tutumlu makroiqtisadi struktur sahələrinin ərazi təşkili və şa-
xələnmiş iqtisadi strukturun diversifikasiyasının müəyyən edilməsi və s.  
Müasir dövrdə dünyanın yüksək texnologiyalar bazarı ildə 2,5 trilyon $ 
həcmində qiymətləndirilir. Bunun 39%-i ABŞ-ın, 30%-i Yaponiyanın, 16%-i 
Almaniyanın, yerdə qalan dövlətlərin payına isə 15% düşür. 
Dünya dövlətlərinin siyasi mövqeyi intellektual potensialının yüksəldilmə-
sinə, texnologiyalarının yaradılmasınaüstünlük verirlər.  
Fransa tədqiqatçısı M.Korzye göstərir ki, dünya hazırki mərhələdə istehsal-
da prioritet əhəmiyyət kəsb edən insan amilinin irəli çəkilməsindən ibarətdir. 
Bu o deməkdir ki, müasir rəqabət bazarında hərtərəfli yeniləşməyə görə müba-
rizə gedir. Burada insan resurslarının mərkəzi rolunun dərk edilməsi, yeni texno-
loji ideyalarının praktikası, elmtutumlu məhsullarının istehsalı ön plana çəkilir.  
                                                            
54
 Динамическая теория информасия. М., 2012. 

---

  Ağazeynal A. Qurbanzadə 
 
58 
 
 
Məsələ ondan ibarətdir ki, coğrafiya elminin kompleks tədqiqat prosesinin 
miqyasında iqtisadi siyasətin konturlarının inkişafında innovativ proseslərinin 
tədbiqi daha çox aktivlik nümayiş etdirir. Aktiv mövqeyə malik olan innovativ 
funksiyalarının əsaslandırlması prosesinin elmi təhlilində “qlobal informasiya 
indeksi”  metodiki miqyasından istifadə olunur (Metricinet.com “The Global 
New Economy Index:a Cyber-Atlas”, 2-nd edition, 2000). 
Qlobal informasiya indeksindən istifadə əsasında aparılan təhlillər göstərir 
ki, ABŞ-ın texnoloji yenilikləri və bunun nəticəsində formalaşan innovativ 
strateji-iqtisadi mexanizminin əsasını təşkil etdiyi üçün dünyanın lider ölkəsi-
nə çevrilməsinə səbəb olmuşdur. Belə ki, ABŞ-ın ÜDM-də elektron ticarətin 
xüsusi çəkisi 15.6%-ə bərabərdir. Yaponiya informasiya iqtisadiyyatı indeksi-
nin tempinə görə ikinci yerdə durur. Yaponiya iqtisadiyyatının qloballaşma in-
deksi də maksimum səviyyəyə çatmışdır. 
Şimali Avropa ölkələri (İsveç, Norveç, Belçika, Finlandiya)  kifayyət qədər 
telekommunikasiya sferasının dayanıqlığı ilə  fərqlənirlər. Asiya ölkələri son 
dövrlərdə (Çin, Hindistan, Sinqapur, İndoneziya və s.) innovativ iqtisadi in-
kişafının telekommunikasiya sahələr üzrə  fəallıq göstərirlər.  İnkişafın qeyri-
bərabərliyi və qlobal assimmetrikliklə yanaşı ayrı-ayrı ölkələrinin (İsrail, Rusi-
ya, Braziliya, Argentina və s.) innovativ iqtisadi inkişafa malikdirlər. 
55
 
Son dövrlərdə “insan resursları = kapital resursları = təbii resursları = tex-
noloji resursları” strategiyasi əhəmiyyətli dərəcədə transformasiyaya məruz 
qalmışdır. Bunun müqavilində qlobal miqyas çərçivəsində innovativ iqtisadi 
inkişafın təkamülü üçün “Elektron kommersiya üzrə qlobal dialoq çərçivəsi”, 
“Qlobal internet-layihə çərçivəsi” və s. konstruktiv tipli layihələr tətbiq olun-
maqdadır. 
İnnovasiya fəallığının praktikasında TMK-ın mühüm metodiki proqramları 
həyata keçirilir. Yaponiyanın “Soni” TMK-nın ilkin mənbəyi kiçik emalatxana 
(1946-cı ildə) radioqəbuledicilərin yığılması ilə məşğul olmuşdur. Sonrakı il-
lərdə şirkət tərəfindən dünya bazarlarında analoqu olmayan məhsulların isteh-
salına, məhsulun keyfiyyətinə və s. diqqət yetirilmişdir. Məsələ ondan ibarət-
dir ki, “Soni” kompaniyası hər il elmi-tədqiqat və sınaq layihələri işləri üçün 
texniki laboratoriyalara milyardlar sərf edir. 
Dünyanın ən qabaqcıl TMK-dan biri ABŞ-ın İBM “İnternational Bussines 
Machines”-dir. Onun illik gəliri 5,3 milyard $ hesablanmışdır. İBM-in inkişa-
fının səbəbləri işgüzarlıq mədəniyyətinin yüksək olması ilə  əlaqələndirilir. 
Korporasiyada istehsal olunan məhsul, onun istehsal həcmi, işçilərin sayı, is-
                                                            
55
 Qurbanzadə A.A. Dünya ölkələri: Siyasi-iqtisadi və dialektik coğrafiyası. Bakı, 2013. 

---