Microsoft Word Shafag Asiman Seismic 3d eia 23 Aug 11 aze doc
Yüklə 5,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.2.5 Dəniz məməliləri
- Cədvəl 6.5
- Mənbə: Qordon və digərlərindən uyğunlaşdırılmışdır, 1998
- Davranış təsirləri
- Cədvəl 6.7 -də ümumiləşdirilmişdir. Dolayı təsirlər
- Cədvəl 6.7: Seysmik tədqiqatların dəniz məməlilərinə təsirləri Növlər Yer Müşahidə Mənbə Suyun dərinliyi
BP Azərbaycan Şəfəq-Asiman Dəniz Bloku 3Ö Seysmik Kəşfiyyat Tədqiqatı Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi AETC/P140167_Rev03 83 Xülasədə, həm Şimal dənizi, həm də Adriatik dənizdə aparılan tədqiqatların nəticələri göstərir ki, yetkin balıqlar uzaqlaşma davranışını nümayiş etdirmiş, bu da seysmik tədqiqat sahəsindən müvəqqəti yerdəyişmə ilə nəticələnmişdir. Lakin seysmik tədqiqatdan əvvəlki tutum səviyyələrinin bərpası ilə, bu yerdəyişmə səviyyəsinin növlərin normal coğrafi əhatə dairəsinə uyğun olduğu hesab edilir. 6.2.5 Dəniz məməliləri Ümumiyyətlə, suitilərin dalmaya xüsusi uyğunlaşmasına görə, onlara fiziki ziyan dəyməsi mümkün deyil. Bu uyğunlaşmalara güclü ciyərlər və hava kanalları və baş sahəsinin hava təzyiqini ətrafdakı suyun təzyiqi ilə eyniləşdirmək mexanizmləri daxildir. Qordon və digərləri (1998) seysmik tədqiqatlar nəticəsində dəniz məmələrinə dəyə biləcək bir neçə mümkün təsirləri göstərmişdir, həmin təsirləri Cədvəl 6.5-də qeyd edilir. Cədvəl 6.5: Seysmik tədqiqatların dəniz məməlilərinə mümkün təsirləri Fiziki təsirlər Davranış təsirləri Dolayı təsirləri • Bədən toxumaları və qulaqların zədələnməsi • Eşitmə həddində daimi dəyişmə • Bioloji əhəmiyyətli səslərin süni səslərlə gizlədilməsi • Qidalanma səviyyələrinin azalması ilə nəticələnən ov əlverişliliyinin azalması • Eşitmə həddində müvəqqəti dəyişmə • Normal davranışın pozulması Mənbə: Qordon və digərlərindən uyğunlaşdırılmışdır, 1998 Dərin sularda, səs müəyyən təbəqələrdə toplana və beləliklə də, dayaz sularda olduğundan daha böyük məsafələrə ötürülə bilər. Ona görə də, dərinə dalan heyvanların (bax Cədvəl 6.6) alınan səs səviyyələrinin səthə yaxın ölçülən və proqnozlaşdırılan səviyyələrdən yüksək olduğu sahələrə, o cümlədən səs mənbəyinin birbaşa yaxınlığında olan zonalara daxil olması mümkündür (Qordon və digərləri, 1998). Müəyyən vaxt ərzində və dərinliyə dalmaq üçün dərin sularda üzən heyvanlar müəyyən enerji imkanına malik olduğundan, sürətli üzmə kimi enerji tələb edən fəaliyyətlər dalmanın sonlarına yaxın oksigen ehtiyatlarının minimumda olacağı vaxtlarda mümkün olmayacaq. Cədvəl 6.6: Dəniz məməliləri üçün qeydə alınmış səciyyəvi dalma dərinlikləri Mənbə Növlər Dalma dərinlikləri Tompson və digərləri (1998) Boz suiti Əsasən 200 m-ə qədər dərinliyə üzür. 400 m-ə qədər dalma qabiliyyətinə malikdir Tompson və digərləri (1998) Liman suitisi Əsasən 100 m-ə qədər dərinliyə üzür Delonq və Styuart (1991) Dəniz fili Qeydə alınmış dərinlik 1000 m Uotkins və digərləri (1993) Kaşalot Mütəmadi olaraq, 1000 m-dən dərinliyə dalır Hacıyev və Heybətov (1999) Xəzər suitisi Normal 10 m, lakin 100 - 120 m -ə qədər dərinliyə dalma qabiliyyətinə malikdir Fiziki təsirlər Təzyiq dalğasının fiziki təsirə səbəb olma imkanında mühüm amil dalğanın yüksəliş vaxtından asılıdır. Seysmik impulsların dəniz məməlilərinə kəskin fiziki ziyan vurmasının heç bir dəlili yoxdur, lakin bu mövzuda çox məhdud tədqiqatlar aparılmışdır. BP Azərbaycan Şəfəq-Asiman Dəniz Bloku 3Ö Seysmik Kəşfiyyat Tədqiqatı Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi AETC/P140167_Rev03 84 İnkişaf nəticəsində səsə həssas olmaq üçün uyğunlaşmaqla, qulaqlar bundan gələn ziyanın təsirinə ən çox məruz qalan orqanlardır. Eşitmə su altında məməlilər üçün ən mühüm həssas duyğu növüdür və yaxşı eşitmək qabiliyyəti onların həyatının qida tapmaq, üzmək, erkək və ya dişilərini tapmaq və yırtıcılardan qorunmaq kimi bir çox mühüm aspektlərində böyük əhəmiyyət daşıyır. Xeyli intensiv səsin təsirinə məruz qalma eşitmə həssaslığının azalmasına səbəb ola bilər (eşitmə həddinin yuxarı istiqamətdə dəyişiklik). Bunlar dəqiqələr və ya saatlar sonra bərpa olunmaqla eşitmə həddinin müvəqqəti dəyişməsi (EHMD) və ya heç bir bərpa olmadan eşitmə həddinin daimi dəyişməsi (EHDD) ola bilər. Eşitmə həddinin müvəqqəti dəyişməsi bu yaxınlarda sualtı darzolaqlı səs impulslarının təsirinə məruz qalmış butulka burun delfində və qumvurma ilə təmizlənmədən gələn sənaye səsinin təsirinə məruz qalmış liman suitisində aşkar edilmişdir (Qordon və digərləri, 1998). Dəniz məməlilərində EHDD-nə səbəb olan səslə bağlı heç bir birbaşa müşahidələr olmamışdır. Davranış təsirləri Seysmik tədqiqatın suitilərə fiziki ziyanının dərəcəsi çox məhduddur, çünki onlar ümumiyyətlə balıqlarda olduğu kimi seysmik səsə uzaqlaşma davranışı ilə cavab verirlər. Əlverişli məlumatlar (MakKuli, 1994) onu göstərir ki, dəniz məməliləri seysmik gəmilərdən 1 - 3 km –lik məsafədə uzaqlaşırlar (yəni, alınan impuls səviyyələri 160 - 170 dB re 1 µ Pa səviyyəsinə çatdıqda). Ona görə də, seysmik əməliyyatlar başladıqda suitilər yaxın məsafələrdə ola bilməzlər. Suitilərin seysmik tədqiqat səsinə reaksiyaları ilə bağlı bir neçə tədqiqat aparılmışdır. Lakin, liman suitiləri (Phoca vitulina) və boz suitilərin (Halichoerus grypus) davranış və fizioloji reaksiyalarının hərtərəfli müşahidələri haqqında Tompson və digərləri (1998) tərəfindən məlumat verilmişdir. Bu tədqiqatçılar telemetriya paketləri ilə təchiz edilmiş suiti fərdləri üzərində kiçik pnevmotoplarla bir saatlıq çəkiliş aparıblar. Telemetriya paketləri suitilərin hərəkətləri, dalma davranışları və üzmə sürətlərinə nəzarət edilməsinə imkan yaratmış və heyvanların seysmik impulslara reaksiyaları haqqında hərtərəfli məlumatları təmin etmişdir. Liman suitiləri qısa müddətli qorxu reaksiyalarını nümayiş etdirmişdir, ürək ritmində kəskin qəfil azalma (bradikardiya) bunu təsdiq etmişdir və səkkiz sınaqlardan altısında 2 km-lik məsafədə üç dəfə 30 kub düymlük pnevmotop massivi və tək 20 kub düymlük (0,33 litr) topdan istifadə etməklə modelləşdirilmiş seysmik tədqiqatlara uzaqlaşma reaksiyası göstərilmişdir. Dörd halda suitilər partlayışın son dəqiqələrində sakit yem axtarma vəziyyətinə qayıtmışdır. İki halda heyvan görünür ki, toplara cavab olaraq quruya çıxma sahəsinə üzmüşdür. Boz suitilər həmçinin mənbədən uzaqlaşmaqla və üzmə sürətlərini artırmaqla uzaqlaşma reaksiyası göstərmişdir. Bütün sınaq heyvanları pnevmotop səslərinin təsirinə məruz qaldıqları ərazilərdə yem axtarmanı davam etdirmiş və ya bunun üçün geri qayıtmışlar (Tompson və digərləri, 1998). Bu nəticələr halqalı nerpa və dəniz dovşanları üzərində aparılan təcrübələrdən əldə edilən məlumatlarla yanaşı Cədvəl 6.7-də ümumiləşdirilmişdir. Dolayı təsirlər Suitilərin dolayı davranış reaksiyalarının birbaşa fiziki ziyandan daha çox narahatlıq doğurması ehtimal edilir, çünki onlar potensial olaraq sağ qalma səviyyələrinin və reproduktiv nəticələrin azalması ilə nəticələnə bilər (Evans və Nays, 1996). Normal qidalanma, çoxalma və miqrasiya nümunələrinin pozulması kimi davranış dəyişikliklərinə seysmik tədqiqat səbəb olur. Bu təsirlər suitilərin seysmik tədqiqatlara göstərdiyi uzaqlaşma davranışlarının və azalan ov predmetlərinin əlverişliliyi və yeni qida mənbəyinin axtarılması tələbatına görə suiti populyasiyalarının yerdəyişməsinin nəticəsidir (Evans və Nays, 1996). Cədvəl 6.7: Seysmik tədqiqatların dəniz məməlilərinə təsirləri Növlər Yer Müşahidə Mənbə Suyun dərinliyi Davranış Yüklə 5,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|