Microsoft Word icf metin doc

 
13 
yasal  sistem)  ve  Çevresel  Etmenler  sınıflandırmasında  yer  alır.  Öte  yandan,  ICF’nin  bu  baskısında  Kişisel 
Etmenler  sınıflandırılmamıştır.  Kişisel  Etmenler  cinsiyet,  ırk,  yaş,  yaşam biçimi, alışkanlıklar, başetme biçimi, 
ve diğer benzeri etmenleri kapsar.  Gerektiği durumlarda, bunların değerlendirilmesi kullanıcılara bırakılmıştır. 
 
5.2 Medikal ve sosyal modeller 
Yetiyitimi ve işlevselliği anlamak ve anlatmak için değişik kavramsal modeller önerilmektedir.
16
 Bunlar, bir uçta 
“medikal model”, diğer uçta “sosyal model” dialektiği içinde açıklanabilir. Medikal model, yetiyitimini, doğrudan 
bir hastalık, travma veya diğer sağlık koşullarının yol açtığı, bir profesyonel tarafından bireysel tedavi şeklinde 
medikal bakım gerektiren ve kişiye ait bir problem olarak görür. Yetiyitimi ile başedebilme, tedavi veya kişinin 
uyumu  ve  davranış  değişikliği  amacını  taşır.  Medikal  bakım,  temel  öğe  olarak  görülür  ve  politik  düzeyde  asıl 
amaç  sağlık  politikalarını  değiştirmek  veya  yenilemektir.  Yetiyitimi  için  geliştirilmiş  sosyal  model  ise  konuyu 
tamamen  sosyal  olarak  yaratılmış  bir  problem,  özellikle  de  bireyin  topluma  tam  katılımı  sorunu  olarak  görür. 
Yetiyitimi  bireyin  bir  özelliği  değil,  çoğu  sosyal  çevre  tarafından  yaratılmış  koşulların  karmaşık  bir  bütünüdür. 
Bu  nedenle  problemin  çözümü  sosyal  eylem  gerektirir  ve  yetiyitimi  olan  kişilerin  toplum  yaşamının  tüm 
alanlarına  tam  katılımı  için  gerekli  çevresel  değişiklikleri  sağlamak  büyük  ölçüde  toplumun  ortak  bir 
sorumluluğudur. Bu nedenle konu, politik olarak insan hakları sorunu haline gelen ve sosyal değişim gerektiren 
düşünsel veya ideolojik bir konudur. Bu modele göre yetiyitimi politik bir konudur. 
ICF  bu  iki  uçta  yer  alan  modellerin  bütünleşmesine  dayanır.    şlevselliğin  çeşitli boyutlarının birleştirilebilmesi 
için “biyopsikososyal” yaklaşım kullanılmıştır. Bu nedenle, ICF, biyolojik, bireysel ve sosyal bağlamlardan gelen 
sağlıkla ilgili farklı görüşlerin uygun birleşimini sağlamak için bir sentez oluşturmayı amaçlar.
17
 
 
6. ICF’nin Kullanımı 
ICF  işlevselliğin  ve  yetiyitiminin  bir  sınıflandırmasıdır.    Sağlık  ve  sağlıkla  ilgili  alanları  sistematik  olarak 
gruplandırır.    Herbir  bileşen  içinde,  alanlar  ortak  özelliklerine  göre  (kökenleri,  tipleri  veya  benzerlikleri  gibi) 
daha  ileri  basamaklarda  gruplandırılır  ve  anlamlı  bir  biçimde  sıralandırılır.    Sınıflandırma  bir  dizi  ilkeye  göre 
düzenlenir  (bkz  Ek  1).    Bu  ilkeler,  basamakların  birbirleriyle  ilişkilerini  ve  sınıflandırmanın  hiyerarşisini 
(basamak  kümeleri)  anlatır.    Ancak  ICF’nin  bazı  kategorileri  hiyerarşik  bir  yol  izlenmeksizin,  bir  sıralama 
olmadan, bölümlerin eşit üyeleri olarak düzenlenmiştir. 
 
Sınıflandırmanın kullanımı ile ilintili yapısal özellikleri aşağıda belirtilmiştir. 
(1)  ICF,  sağlık  ve  sağlıkla  ilgili  alanların  “dildeki”  tanımları  yerine  standart  işevuruk  tanımlarını  verir.  Bu 
tanımlar her bir alanın asıl özelliklerini anlatır (örneğin nitelikler, özellikler, ve ilişkiler) ve her bir alan içinde 
nelerin  kapsanıp  nelerin  dışta  tutuldukları  ile  ilgili  bilgi  verir.  Tanımlar,  değerlendirme  için  ortak  olarak 
kullanılan  sağlam  noktaları  içerir,  öyle  ki  anket  haline  dönüştürülebilirler.  Bunun  tam  tersi,  mevcut 
değerlendirme  araçlarından  çıkan  sonuçlar  da  ICF  terimleriyle  kodlanabilir.  Örneğin,  “görme  işlevleri”, 
değişik uzaklıklardan, tek ya da her iki gözü de kullanarak, şekil ve sınırları duyumsama işlevleri açısından 
tanımlanır.  Öyle ki, bu parametrelerle ilişkili olarak görme güçlüklerinin şiddeti, hafif, orta, ağır veya tam 
şeklinde kodlanabilir. 
(2)  ICF,  b,  s,  d  ve  e  harflerinin  Vücut  şlevleri,  Vücut  Yapıları,  Etkinlikler  ve  Katılım,  ve  Çevresel  Etmenler 
anlamına  geldiği  alfanumerik  sistem  kullanır.
*
  Bu  harflerden  sonra  sayısal  kodlar  gelir.    Sayısal  kodlar 
bölüm  numarası  ile  başlar  (tek  rakam),  bunu  ikinci  basamak  (iki  rakam),  ve  üçüncü  ve  dördüncü 
basamaklar (her biri bir rakam) takip eder. 
(3)  ICF’de  kategoriler,  geniş  kategorilerden  daha  detaylı  alt  kategorilere  doğru  tanımlanır.  (Örneğin 
4.Bölümdeki Etkinlikler ve Katılım bileşeninde, Yer değiştirme bölümü, ayakta durma, oturma, yürüme, bir 
şey  taşıma  vb  ile  ilgili  ayrı  kategorileri  içerir).  Kısa  (özet)  form,  iki  basamağı  kapsar,  buna  karşın  tam 
(detaylı)  form  dört  basamağa  kadar  uzanır.  Kısa  ve  tam  formların  kodları  birbirleri  ile  aynıdır  ve,  tam 
formdan kısa form oluşturulabilir. 
                                                 
16
 
“Model” terimi burada bir önceki bölümdeki anlamından farklı olarak, yapı veya paradigma anlamında kullanılmıştır. 
 
17
 
Bakınız Ek 5- “ICF ve yetiyitimi olan (özürlü) kişiler”. 
*
 Ç.N.  ngilizce b: body, s: structure, d: domain, e: environment. 
 

---

 
14 
(4)  Herhangi bir kişi, her bir basamakta bir dizi koda sahip olabilir.  Bunlar birbirlerinden bağımsız da olabilir, 
ilintili de olabilir. 
(5)  ICF  kodları  sağlık  düzeyinin  önemini  belirten  niteleyicilerle  tamamlanır  (problemin  ağırlığı-şiddeti). 
Niteleyiciler,  noktadan  (veya  ayıraç)  sonra  gelen  bir,  iki  ya  da  daha  fazla  sayı  ile  kodlanır.    Herhangi  bir 
koda, en az bir niteleyici eşlik etmelidir.  Aksi halde, kodların bir anlamı olmaz. 
(6)  Vücut  şlevleri  ve  Yapıları  için  ilk  niteleyiciler,  Etkinlikler  ve  Katılım  için  performans  ve  kapasite 
niteleyicileri, ve Çevresel Etmenler için ilk niteleyiciler, ilgili bileşendeki problemin büyüklüğünü tanımlar. 
(7)  ICF’de sınıflandırılan üç bileşen (Vücut  şlevleri ve Yapıları, Etkinlikler ve Katılım, ve Çevresel Etmenler) 
aynı genel ölçek kullanılarak derecelendirilir. Bir problemin olması kullanıldığı yere bağlı olarak işlev veya 
yapı  bozukluğu,  sınırlılık,  kısıtlılık  veya  engel  anlamına  gelebilir.  Sınıflandırma  alanıyla  ilintili  olarak 
aşağıda  parantezler  içinde  verilmiş  niteleyici  kelimelerden  uygun  olanı  seçilmelidir  (xxx  ikinci-basamak 
alan numarası için verilmiştir). Bu derecelendirmenin evrensel olarak kullanılması için araştırmalar sonucu 
geliştirilecek  değerlendirme  yöntemlerine  ihtiyaç  vardır.  Geniş  yüzdelik  dilimleri,  vücut  işlevlerindeki 
bozukluğu,  kapasite  sınırlılığını,  performans  problemini  veya  engeli  derecelendirmek  için  ölçeklendirilmiş 
değerlendirme  araçları  veya  başka  standartların  bulunduğu  durumlar  için  verilmiştir.  Örneğin,  “problem 
yok“  veya  “tam  problem“  kodu  verildiğinde,  bu  derecelendirmenin  hata  sınırı  en  fazla  %5  dir.  “Orta 
düzeyde  problem“  zamanın  yarı  yarıya  olan  kısmı  ya  ta  toplam zorluk derecelendirmesinde yarıya kadar 
olan kısmı belirtir. Bu yüzdelikler, farklı alanlarda, toplum standartları yüzdelik dilimleri oluşturacak biçimde 
ayarlanacaktır.
 
 
xxx.0 problem YOK 
(hiç yok, yok, ihmal edilebilir,....) 
% 0-4 
xxx.1 HAF F düzeyde problem 
(az, düşük,.......) 
%5-24 
xxx.2 ORTA düzeyde problem 
(orta, az çok,......) 
%25-49 
xxx.3 C DD  düzeyde problem 
(yüksek, aşırı,....) 
%50-95 
xxx.4 TAM problem 
 (tamamen,....) 
%96-100 
xxx.8 belirtilmemiş 
xxx.9 uygulanamaz
 
 
(8)  Çevresel etmenler durumunda, birinci niyeleyici ya çevrenin pozitif etkilerinin, yani kolaylaştırıcıların, ya da 
negatif  etkilerinin  büyüklüğünü  yani  engelleri  belirtmek  için  kullanılabilir.  Her  ikisinde  de  aynı  0-4  arası 
ölçek  kullanılır,  fakat  kolaylaştırıcıları  belirtmek  için  kodlardaki  noktanın  yerine  artı  işareti  konur:  örneğin 
e110+2.  Çevresel  Etmenler  ya  (a)  her  bir  yapı  ile  ilintili  olarak  ayrı  ayrı,  ya  da,  (b)  herhagi  bir  yapıya 
gönderme  yapmaksızın  genel  olarak  kodlanabilir.  Etki  ve  özellikleri  daha  açık  gösterdiği  için  birinci 
seçenek tercih sebebidir. 
(9)  Farklı  kullanıcılar  için,  her  bir  maddenin  kodlanmasına  diğer  tür  bilgileri  de  eklemek  uygun  ve  kullanışlı 
olabilir.  Kullanılabilecek  çok  çeşitli  ek  niteleyiciler  vardır.    Tablo  3‘de  her  bir  bileşenin  niteleyicileri  için 
detaylar ve geliştirilebilecek ek niteleyiciler için öneriler yer almaktadır. 
(10) Sağlık  ve  sağlıkla  ilgili  alanların  tanımında  o  andaki  durumdan  söz  edilir  (enstantane).  Ancak,  gidişi  ve 
süreci tanımlamak amacıyla farklı zamanlar için kullanımı da mümkündür.   
(11) ICF‘de  kişinin  sağlığı  ve  sağlıkla  ilgili  durumu,  sınıflandırmanın  iki  bölümünü  kapsayan  kodlar  düzeni 
halinde  sunulur.  Bu  nedenle,  her  bir  kişinin  bir-rakam  basamağında  alabileceği  kod  sayısı  en  fazla  34 
olabilir (8 vücut işlevleri, 8 vücut yapıları, 9 performans ve 9 kapasite kodu).  Benzer şekilde, iki-basamak 
için  bu  sayı  362  dir.  Daha  detaylandırılmış  basamaklarda  kodların  sayısı  1424  maddeye  kadar  çıkar. 
ICF’nin  pratik  kullanımlarında,  vakayı  doğru  tanımlamak  için  iki-basamakta  (üç  rakam)  3-18  koddan 
oluşan  kümeler  uygundur.  Genellikle  daha  detaylı  dört-basamaklı  formu  özel  amaçlar  için  kullanılırken 
(örneğin,  rehabilitasyon  sonuçlarında,  geriyatride),  iki-basamaklı  sınıflandırma  klinik  sonuçların 
değerlendirilmesi ve araştırmalar için kullanılabilir. 
Detaylı  kodlama  kılavuzu  Ek  2’de  verilmiştir.  Kullanıcıların, sınıflandırmanın kullanımıyla ilgili olarak WHO ve 
işbirliği ağı içinde yer alan merkezlerden eğitim almaları kesinlikle önerilir.
 
 
 
Tablo 3. Niteleyiciler   
 

---