Microsoft Word D\335n ve d\326vlet elaqeler\335 as\375l
Yüklə 478,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3- LA QL Y N ORTAYA ÇIXMASI
37
dövlətə ad belə qoyulmamışdır. Sünnilər dövlət başçısını sıradan bir insan sayır, onu qeyri-adi insan olaraq görməzlər. O da hər kəs kimi səhv edə bilər və xatalı qərarlar verə bilər. Bir gün xəlifə Ömər minbərdən belə səslənmişdi: ” Ey insanlar, ona səlat və salam olsun Muhammədin (s.a.v.) görüşü doğru idi. Çünki Allah ona həqiqəti göstərirdi. Bizim görüşümüz isə ancaq zənn və məsuliyyət altına girməkdən ibarətdir.” Xəlifə Əbu Bəkr bir məsələdə Allahın kitabında və Muhammədin (a.s.) sünnətində bir şey tapılmazsa öz görüşünə görə ictihad edər və belə deyirdi: ” Bu mənim görüşümdür. Doğru isə Allahdan, səhv isə məndəndir. Allahın məni bağışlamasını diləyirəm.” Xəlifə Ömər bir nəfərlə qarşılaşmış və nə var nə yox deyə soruşmuşdu. O da Əli və Zeyd belə bir höküm verdilər demişdi. Bunun üzərinə Ömər; ” Əgər mən olsaydım başqa bir tərzdə hökm edərdim.” dedi. Adam dediki; “ Sənin hökm etmənə əngəl olan nədir? Səlahiyyət sənin əlindədir. ” Ömər bu cavabı verdi: “ Sənin məsələni Allahın Kitabına ya da Allahın elçisinin hökmünə dayandırsaydım bunu edərdim. Amma məsələni şəxsi görüşə dayandırıram, fikir ifadə etmə haqqı müştərəkdir. Mənim görüşüm Əlinin və Zeydin görüşünü dəyərsiz hala gətirməz. 59 ”
104. Təriqətlər təşkilatlıdır. Onların təkkələri və müəssələri vardır. Hər birinin bir ruhani rəisi yəni şeyxi vardır. Onlara görə şeyx, qul ilə Allah arasında bir vasitə, Allahın qapılarından bir qapıdır. 60 Təriqətə giriş əl alma (beyət) işiylə həll olur. Beləcə şeyx müridi Allah yolunda təslim almış sayılır. Qurtuluş üçün bir təriqətə girmək şərtdir. 61 Şeyx peyğəmbər vəkili 62 və
xatasız bir aftoritetdir. 63 O müridin mənəvi atasıdır. 64
105. Bunlar Qurana tamamilə tərs şeylərdir. Necə ki, ncilin xaricində formalaşan Kilisə teokratiyanın qaynağı olmuşsa, bizdə də Quranın xaricində formalaşan təriqətlər teokratik
59 bnul-Qayyum əl-Cəvziyyə,Ilamul-Muvakiin, Beyrut 1407/1987 c. I, s. 54. 60 Abdulgani ən-Nablusinin bu mövzuda belə dediyi nəql edilir: ” Bir kimsə Allah yolunda özünü təslim alan bir ş eyxə təslim olursa onun , Allahın qapılarından bir qapı olduğuna inanması lazımdır. Şeyxi bu mərtəbədə görmək mərtəbələrin ən düşüyüdür. Buna inanılmalıdır ki, şeyxdən özünə nə gəlirsə Allahdan bilməli, şeyxdən bilməməlidir. Əgər xeyir gəlirsə, Allahın ona hidayəti, şər gəlirsə Onun imtahanıdır. Bu halda təriqətə girmiş bir kimsənin şeyxini Allahın qapısı bilməsi ilk pillədir. kinci pillə, Allahın isim və sifətlərinin ortaya çıxıb göründüyü insan olaraq bilməsidir. Allahın əmr və qadağanları ilə məsul olan şəxs nesə hörmət duyarsa şeyxinin yanındada o şəkildə hörmətli olmalıdır. Bu orta pillədir. Üçüncü pillə, şeyxini heç görməməlidir, o mənəvidir. Onun yerinə Allahın sifətlərini görməlidir. Şeyxi arada fani bilməlidir. Doğru olan da budur. Bu hal, üç pillənin ən üstünüdür. (Qotqu, Təsəvvüfi Əxlaq, st. 1982, c. s. 185.) 61
sıfatı məzmumədən (aşağılanmış) xilas edəcək bir şeyxi, mürşidi qəbul etmək insan üçü vacibdir deyə icma və ittifaq vardır. Fəna (pis) sifətlərdən xilas olmağa vəsilə olan bir şeyxi mürşidi qəbul etməyən kimsələr, Allahu Təalaya və Rəsulullaha üsyan etmiş olurlar. Çünki haqq təriqətə daxil olmayan kimsə mürşidsiz bu sifətlərdən xilas ola bilməz. (Qotqu, Təsəvvüfi Əxlaq, c. II s. 183) 62 Həsən Kamil Yılmaz, slam Təsəvvüfü, Təsəvvüflə əlaqəli suallar-cavablar, st. 1996,s.494 63 Haqlı belə görülsə müridin şeyxinə etirazı haramdır. (Qotqu, Təsəvvüfi Əxlaq, c.ıı s. 5) 64 Qotqu, Təsəvvüfi Əxlaq, c.ıı s.247. 38
düşüncəyə zəmin hazırlamışlar. Təriqətlər tərəfindən yeridilən fikirlər bu gün təriqət mənsubu olmayan insanlara da yoluxmuşdur. Heç bir təriqət kilisə kimi təşkilatlanmamışdır. Bu günə qədər bir təriqətin əmrinə girmiş dövlət də olmamışdır. Quran mövcud olduğu müddətcə bunun həyata keçməsi mümkün deyildir. Təriqətlərlə əlaqəli şikayət ediləcək bir çox mövzu vardır. Bunlar, müsəlmanların Quran işığında təhsil alması ilə ortadan qalxar.
106. slamda ruhani sinifi yoxdur. Məscidlər kilisə təşkilatı kimi formalaşmamışdır. Ə vvəllər məsciddə vəzifəli imam və müəzzin də tapılmazdı. Camaatdan biri əzan oxuyur, ə hliyyətli biri də namaz qıldırırdı. Məscidlərin sistemli olaraq açılması, əzanın vaxtında oxunması, məscidin nəzarətə alınıb, əşyasının qorunması kimi ehtiyaclar məscidə vəzifəlilərin təyinatına səbəb olmuşdur. Cüma namazı üçün də vəziyyət eynidir. Ancaq Cümə günü böyük bir camaata namaz qıldırmaq və onlara xütbə vermək bir çoxunun diqqətini çəkəcəyi üçün bu mövzuda mübahisə və müzakirə çıxa biləcəyini göz önünə alan Hənəfi məzhəbi, Cümə namazını ya o yaşayış yerinin ən səlahiyyətli insanının ya da təyin etdiyi bir şəxsin qıdırmasını şə rt qoşmuşdur. Yoxsa ibadət üçün toplanan insanlar bir-birinə sataşa bilərlər. 65
107. Bir kimsənin müsəlman olması tamamilə öz qərarına bağlıdır. Bunun üçün məscidin və ya bir dini təşkilatın təsdiqi şərt deyildir. Vəftizə bənzər bir mərasimin qurulmasına da ehtiyac yoxdur. Çünki slamda nə din adamı, nə də bir başqa şəxs Allah adına hərəkət edə bilir. Onsuzda Allah müsəlman olmağı elə bir qaidəyə bağlamışdır ki, buna heç kim qarışa billməz. Çünki dinin özü imandır. manın əsli də onu içdən qəbul etmək, yəni qəlb ilə təsdiqdir. Qəlbdəki təsdiqi bir o insan, bir də Allah bilir. Orası insanın ən azad olduğu yerdir. Bu səbəblə heç kəs bir inancı qəbul etməyə və ya inkar etməyə məcbur edilə bilməz. Allah Təala belə buyurur: “ Dində məcburiyyət yoxdur; artıq doğru ilə əyri bir-birindən gözəl şəkildə ayrılmışdır. Bundan sonra kim həddi aşanlara yaxınlıq etmədən, Allaha inanırsa qopması mümkün olmayan sağlam bir qulpa yapışmış olur. Allah eşidəndir, biləndir.” (Bəqərə 2/256) Kilisəyə bənzəyən bir təşkilatı olmayan, din adamlarının hər birini ruhani lider deyil, sadəcə din sahəsində cəmiyyəti aydınladan və onlara nümunə olmağa çalışan insanlar olaraq görən bir dinin, teokratiyanı qəbul etməsi mümkün deyil.
108. Laiqlik, dövlətin dini bir təşkilatın hakimiyyətində olmaması deməkdir. Bu səbəblə laiqlik ilə teokratiya bir-birinə ziddir. Kilisənin Tanrı adına hərəkət etdiyinə inanıldığı üçün kralı, hökümətləri və icra başçılarını təyin etmədə, vəzifəyə gətirmədə kilisə özünü həmişə səlahiyyətli görmüşdür. 66 Bu gün kilisə, seçilmiş insanlara and verməklə bu səlahiyyətini az da olsa davam etdirməkdədir. Bu səbəblə teokratiyaya qarşı mübarizə kilisəni dövlətdən uzaqlaşdırmaqla əldə edilə bilmişdir. Fransız tarixi bu mövzuda verilmiş mübarizələrlə doludur. Bu ölkədə kilisənin dövlət üzərindəki
65 Şəmsuddin əs-Sərahsi, əl-Məbsud,Misir 1324, ıı,24. 66 Tümər, Küçük, e. q. ə. s. 256. Yüklə 478,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|