Microsoft Word Biologya ha`m awil xojalig`i tiykarlari doc

 
 
D 
EN
2
 
  
A 
 
Donor (D) elektron xem protondi beredi, aktseptor (A) olardi kabillaydi, al enzim (E) alip 
juriu reaktsiyasin temiyinleydi. 
Oksidoreduktazanin ush topari ushirasadi. 
A) Anerob degidrogenazalar, olar xer turli aralik aktseptorlarga elektronlardi  beredi, 
birak kislorodka bermeydi. 
B) Aerob degidrogenazalar, olar xer turli aktseptorlarga sonin ishinde kislorodka da 
elektronlardi beredi. 
V) Oksidazalar, olar elektronlardi tek gana kislorodka beredi. 
Anerob degidrogenazalar. Ol eki komponentli fermentler. Olardin kofermenti NAD
+ 
 
nikotinamidadenindinukliotid boliui mumkin. 
Subetrat okisleniu uaktinda NAD
+
  kayta tiklengen NADN
 
 formaga aylanadi. Anerob NAD-ka 
baylanisli degidrogenazalarga  alkagol`degidrogenaza, laktatdegidrogenaza, malatdegidrogeneza 
xem baskalar kiredi. Anerob degidrogenaza koferment NADR 
+ 
da boliui mumkin. NAD ka 
karaganda onin bir fosfat gruppsi kop NADR+ ka baylanisli (karamli) degidragenazalarga 
izotsitratdegidrogenaza, glyukozo – 6 – fosfatdegidragenaza, 6 – fosfoglyukonatdegidrogenaza 
xem baskalar kiredi. Kopshilik NAD- xem NADR (karamli) degidragenazalar eki valentli metall  
ionlarinin katnasiuina mutaj boladi. Mis: Alkagol`-degidrogenaza tsink ionina iye boladi. Anerob 
degidrogenazalardin okislengen xem kayta tiklngen kofermentleri NAD(R) – transgidrogenaza  
fermenti tesirinde bir-birine aylanip otiradi. 
 
Anerob degidrogenazalar vodorodti aerob degidrogenazalarga berip turadi. 
Aerob degidrogenaza
    Bularda eki komponentli fermentler bolip, flavoproteinler yamasa 
flavinler dep ataladi. olardin kuraminda beloktan baska prostetin gruppa-riboflavin (vitamin V2) 
boladi. Bul gruppada eki koferment: flavin mononukleotid (FMN) yamasa Varburgtin sari dem 
aliu fermenti xem  flavinadenindinukleotid (FAD) boladi. FMN (riboflavin – 5 – fosfat) 
geterotsiklli azot tiykarinan dimetilizoalloksazin, spirt ribit xem fosfattan turadi. FADta FMNnen 
baska bir nukleotid-adenozin monofosfat boladi. 
FMN xem FADda elektron xem protonlardin birigiu xem ajiraliu reaktsiyalarinda aktiv 
gruppa sipatinda izoalloksazin xizmet etedi. FAD kuramina kiretugin degidrogenaza misali 
retinde suktsinatdegidrogenazani  korsetiuge boladi. Aerob degidrogenaza ushin elektron 
donorlari anerob degidrogenazalar bolsa, al aktseptorlari xinonlar, tsitoxromlar, kislorod boladi. 
Oksidazalar. Bul aerob degidrogenazalar – okislenip atirgan -suu peroksid vodorod 
yamasa kislorodtin superoksid anioni payda boladi. 
 
 
 
 
AN
2
 1\2O
2               
 
        AN
2 
    
O
2 
AN O
2
 
 
 
 
 
 
 
A N
2
O N
2
O
2
 
 
A 
A                                       O
2 
+ 
+N
+
 
NAДН
NAДР
NAД
NAДРН
+
↔
+
+
+

---

          1) 
                           2) 
                             3) 
 
Birinshi jagdayda kislorodka 4e otedi, ekinshi –2e, ushinshide –1e. Birinshi gruppa 
oksidazalari tsitoxromoksidazalar, polifenoloksidaza xem baskalar, ekinshi gruppaga 
flovoprotein oksidazalari, ushinshi gruppaga ksantinoksidaza tipindegi fermentler kiredi. 
Peroksid vodorod (N
2
O
2
) esirese kislorodtin superoksid anioni zexerli bolganliktan olar arnauli 
fermentler arkali N
2
O xem O
2
ka transformatsiyalanadi.  
 
Superoksiddismutaza 
 
Tsitoxrom sistemasi.
 Oksidazalar  arasinda tsitoxrom sistemasina kiriushi kuraminda 
temiri bar fermentler exmiyetli orinda turadi. Olarga tsitoxromlar xem tsitoxromoksidazalar 
kiredi. Olar flavoproteinlerden elektronlardi molekulalik kislorodka beredi. Tsitoxrom 
sistemalarinin barlik komponentleri temir porforinli prostetikalik gruppalarga iye boladi. 
Tsitoxrom arkali elektronlardin alip otiliuinde temir kaytimli okislenedi xem kayta 
tiklenedi. Temir bunda elektronlardi berip xem alip ozinin valentligin ozgertip otiradi. 
Tsitoxromoksidazalardin ingibitori SO,    tsianid, azid esaplanadi. osimlik mitoxondriyalarinda 
tsitoxromoksidazalardan baska tsianid tesirine berilmeytuginda oksidazalar boladi. Olar 
al`ternativ oksidazalar dep ataladi. osimlik tokimalarinda mitoxondriyalik emes oksidazalarda 
boladi. Olar kislorod penen tesirleniushi polifenol oksidazalar, askarbatoksidazalar x.t.b. 
      Polifenoloksidaza. Mis: O-difeniloksidaza birkatar fenollardan (gidroxinon, pirokatexin, 
pirogallol t.b.) e
-
 (elektron) xem N
+
 (proton) di  molekulyar kislorodka  alip beriuge xizmet etedi. 
Polifenoloksidaza kuramina  elektronlardi biriktiriu  xem kaytip aliuda katnasatugin  mis boladi.  
      Askarbatoksidaza
.Miska yie bolgan oksidazalarga askarbatoksidazada kiredi. Ol askarbin 
kislotani (AK) degidroaskarbin kislotasina (DAK) okisleydi. 
      Peroksidaza  xem  katalaza
. Peroksidaza peroksid vodorodti okislendiriushi bir topar 
fermentler kiredi. Olar peroksidaza (NADR) – peroksidaza, may kislotalarin peroksidleushiler, 
glutation peroksidazalar, tsitoxromoksidazalar xem baskalar. Olar tomendegi sxema boyinsha 
isleydi. 
peroksidaza 
Bunda A – substratlar. Keyingi 40-jillar dauaminda peroksidazanin polifenktsionallik 
kesiyeti aniklangan. 
 
Pereoksid vodorod peroksidazadan baska katalaza jerdeminde tarkalip molekulyar 
kislorod payda boladi. Bul reaktsiyada eki molekula peroksid katnasip onin bireui elektronlardin 
donori ekinshisi aktseptor retinde xizmet kiladi. 
      Oksigenazalar. Kletkada oksidazalar menen katar molekulyar kislorodti elektronlardin 
aktseptori retinde kollanatugin oksigenazalarda boladi. Eki kislorod atomin substratka kirgiziushi 
dioksigenazalar yamasa gidroksilazalar boladi. Oksigenazalar elektron donorlari retinde NAD 
(R)N,  FADN
2
 t.b. kollanadi. Oksigenazalar barlik kletka tiplerinde ushirasadi. 
 
Monooksigenazalar gidroksilleniudi tomendegi sxemada alip baradi. 
Dioksigenazalar kislorodtin eki atomin xer turli gruppirovkada ajiratadi. 
О
Н
О
О
Н
Каталаза
О
Н
О
Н
О
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
+
→
+
→→
+
+
−
О
Н
А
О
Н
АН
2
2
2
2
2
+
→
+
О
Н
Д
ОН
А
ДН
О
АН
18
2
18
2
2
18
+
+
→
+
+
ОН
А
НО
О
НАН
−
−
→
+
2
АООН
О
АН
Д
А
ДН
О
А
А
О
А
ОН
ОН
ООН
ООН
ОН
ОН
→
+
+
<
→
+
+
<
→
+
<
2
2
2
2

---