Microsoft Word Aygun dissertasiya isi yekun doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
“Azərqızıl” Dövlət Şirkəti arasında “Gədəbəy, Qoşa, Ordubad qrupu (”Piyazbaşı”, “Ağyurd”, “Şəkərdərə”, “Kələki”), “Söyüdlü”, “Qızılbulaq”,“Vejnəli” qızıl-filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi, hasilatın pay bölgüsü haqqında” saziş imzalanıb. Bu saziş 430 ton qızıl, 2,5 min ton gümüş və 1,5 milyon ton mis ehtiyatının hasilatını nəzərdə tutur. 2009-cu ildə “Gədəbəy” yatağının istismarı nəticəsində əmtəəlik qızıl ə ldə edilib və bu qızıl “Ayrım” brendi ilə beynəlxalq bazara ixrac edilir. Onu da bildirək ki, “R.V.Investment Group Services LL USA” şirkəti “Gədəbəy” yatağında qızıl hasilatı üzrə layihədə 51%, Azərbaycan tərəfi isə 49% paya sahibdir. Bir unsiya qızıl 31 qramdır. Layihəyə Azərbaycan Beynəlxalq Mədən Əməliyyatı Ş irkəti (ABMƏŞ) rəhbərlik edir. Hazırda dövlət balansında kəşfiyyatı aparılan və sənaye ehtiyatları təsdiq edilən üç qızıl yatağı - “Qızılbulaq”, “Vejnəli” və “Zod” (Söyüdlü) yataqları qeydə alınıb. Bundan başqa, “Filizçay”, “Katex” və “Kasdağ” polimetal, həmçinin “Qaradağ” mis-porfir yataqlarının filizlərində yanaşı komponent kimi qızıl ehtiyatları mövcuddur. Bunlardan əlavə, “Qoşa”, “Ağyurd”, “Piyazbaşı”, “Dağkəsəmən”, “Gədəbəy” və “Ağduzdağ” yataqlarında da qızıl ehtiyatları var. Hazırda böyük ehtiyatları olan qızıl yataqlarından - “Zod”, “Qızılbulaq” və “Vejnəli” ermənilərin işğal etdikləri ərazilərdə yerləşir. Azərbaycanın Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin məlumatına görə, işğal edilmiş ərazilərdə 155 adda müxtəlif növ faydalı qazıntı yataqları mövcud olub. Ermənilər bu ehtiyatlardan daha çox qızılı talan etməyə başlayıblar. Kəlbəcərin Ermənistanla sərhəd bölgələrindəki zəngin qızıl yataqlarında qanunsuz istismar başlayıb və bu proses indi də davam edir. Sonradan Ağdərə və Zəngilanda da qızıl yataqlarının talan edilməsi başlayıb . Hazırda ən perspektivli Gədəbəy yatağında təqribən 22 ton qızıl, 192 ton gümüş, 37 min ton mis ehtiyatı olduğu güman edilir. Əgər gümüş və misi nəzərə almasaq, Gədəbəy yatağından təkcə qızıla görə 710 milyon dollar gəlir əldə ediləcəyi gözlənilir. Hazırda dünya bazarında bir unsiya qızıl təqribən 1100 dollaradır. Bir unsiya gümüş 17, bir ton mis isə 6 min 880 dollardır. Gümüş və misi də nəzərə alanda, bu yataqdan ə lavə olaraq 360 milyon dollar gəlirin əldə ediləcəyi proqnozlaşdırılır. 48
Ötən il Azərbaycanın “Gədəbəy” qızıl yatağından 67267 unsiya qızıl istehsal edilib. Bu, proqnozda nəzərdə tutulandan 7267 unsiya çox olub. “Anglo Asian Mining” ş irkətinin məlumatına görə, istehsal edilmiş qızılın 57398 unsiyası 1241 ABŞ dolları qiymətinə dünya bazarında satılıb. 2010-cu ildə Azərbaycanda qızıl hasilatı 1,9 ton təşkil edib. Şirkətdən bildirilib ki, “Gədəbəy”də 821 176 ton quru filiz emal olunub və hər 1 ton filizdən 4,33 qram qızıl əldə edilib. Bundan başqa, yataqdan 182,5 ton mis, 1460 kq gümüş əldə olunub. Yataqdan hasil edilmiş mis 2011-ci ildə satışa çıxarılacaq. “Anglo Asian Mining” şirkətinin baş icraçı direktoru Rza Vəziri bildirib ki, 2010- cu il rəhbərlik etdiyi şirkət üçün transformasiya ili olub. Eyni zamanda, qızılın qiymətinin dünya bazarlarında bahalaşması da şirkətin fəaliyyətini stimullaşdırıb. Vəziri 2011-ci ildə Ordubad və “Qoşa” müqavilə sahələri üzrə də müsbət nəticələr ə ldə edəcəklərinə ümidvar olduqlarını söyləyib. Hazırda ölkəmizdə onlarla qızıl yatağı işlənməkdədir. Azərbaycan Beynəlxalq Mədən Əməliyyat Şirkəti də Gədəbəyin qızıl yataqlarında istehsalı getdikcə artırır. Qızıl zavodunda emal olunan xammal sonradan sveçə göndərilir və orada təkrar emalla külçə formasına salınaraq Avropa bazarlarına satışa çıxarılır. Hazırda dəniz səviyyəsindən 1500 metr yüksəklikdə yerləşən Mis dağı adlanan ərazidə istismar
işləri aparan Azərbaycan Beynəlxalq Mədən Əməliyyat Şirkəti Azərbaycan hökuməti ilə Tovuz və Ordubad ərazilərində qazıntı işlərini aparmağı da razılaşdırıb. Artıq həmin ə razilərdə ilkin kəşfiyyat işlərinə başlamağa hazırlaşan ABŞ-ın Beynəlxalq Mədən Ə məliyyat Şirkəti müqaviləyə əsasən Gədəbəy ərazisində 30 il qızıl emalı ilə məşğul olacaq. Hazırda bir qızıl zavodu ilə fəaliyyət göstərən şirkətin ərazisində yeni mis zavodunun da istifadəyə verilməsi gözlənilir. Daşkəsən rayonu ərazisində (Kiçik Qafqaz dağ silsiləsi) yerləşən “Çovdar” qızıl yatağının istismarına 2012-ci ildə başlanılması planlaşdırılır. “Çovdar” qızıl yatağını AIMROC şirkəti istismar edəcək. Qeyd edildiyi kimi, AIMROC həmçini “ Qarabağ”, “Göydağ”, “Dağ Kəsəmən” yataqları, habelə “Köhnə mədən” sahəsi və “Kürəkçay” hövzəsinin istismarına dair Azərbaycan hökuməti ilə 49
2006-cı ilin dekabrın 30-da 30 illik müqavilə imzalayıb. Göygöl rayonunda “Göygöl” adlanan daha bir perspektivli qızıl yatağının aşkara çıxarıldığı da məlum olub. Məlumata görə, son 7-8 ildə geoloqlar 170-ə yaxın müxtəlif faydalı qazıntı yatağı aşkarlayaraq istehsalçılara təhvil verib. Hazırda geoloqlar tək Kiçik Qafqazda deyil, Böyük Qafqaz və Talış dağlarında da faydalı qazıntı yataqlarını axtarır, kəşfiyyat işlərini davam etdirirlər. Qızılın istehsal tarixinə keçməzdən öncə qeyd edək ki, Dünya Qızıl Şurasının məlumatına əsasən, 2009-cu ilin birinci rübündə dünyada qızıl istehlakı 2008-ci ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 38 faiz artıb. Rüb ərzində qızılın qiyməti 2008-ci ilin eyni dövründəki orta göstəricisindən 2 faiz aşağı olmaqla 908,41 dollar/unsiya təşkil edib. Maraqlıdır ki, dünya maliyyə böhranı qızıldan sənaye və yuvelir sahəsində istifadəni kəskin azaltsa da, investisiya xarakterli topdan qızıl istehlakında az qala üçqat artım baş verib: ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə artım 248 faiz təşkil edib – ton ifadəsində 171,3 tondan 595,9 tona yüksəlib. 2008-ci il ərzində isə dünya bazarında qızılın orta qiyməti 2007-ci ildəki 695 dollar/unsiyadan 872 dollar/unsiyaya qalxıb(25 faiz artım). Hazırda bu qiymətli metalın 1 unsiyası 960 dollar civarındadır. Qiymətlərin belə artımını bir çoxları dünya iqtisadi böhranı ilə əsaslandırırlar: bildirilir ki, maliyyə və fond bazarlarında müşahidə olunan qeyri-müəyyənlik qızıl bazarında təşvişə səbəb olub. nvestorlar öz pullarını bütün dünyada dəyərdən düşmüş qiymətli kağızlardan (bu sektorda itkilərin ümumi həcmi 14 trilyon dolları keçib) daha təhlükəsiz saydıqları istiqamətə - qızıl bazarına yönəldiblər. Digər tərəfdən, pulların dəyərsizləşməsi sıravi insanların da yığımda qiymətli metallara üstünlük verməsinə gətirib çıxarıb. Bu isə tələbi və ona uyğun olaraq, qiymətləri artırıb. 1840-cı ilədək dünya bazarına qızılın demək olar ki, hamısı Rusiyadan daxil olurdu. 1848-ci ildə ABŞ-ın Kaliforniya ştatında qızıl yataqları açıldıqdan sonra 1850-1886-cı illər arasında bu ölkə dünya qızıl hasilatının üçdə birini təmin etdi. Həmin vaxtdan isə ABŞ-da hasilat azalmağa başladı. 1850-ci ildə həmçinin Avstraliyada zəngin qızıl yataqları açıldı. Nəticədə 1840-1860-cı illərdə dünya qızıl hasilatı səviyyəsində kəskin artım baş verdi. 1891-ci ildən etibarən Alyaska (Yukona) və Cənubi Afrika qızılı da dünya bazarına daxil olmağa başladı ki, bu, hasilat səviyyəsində növbəti kəskin
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|